بزرگنمايي:

نسیم گیلان - پارادوکس بزرگ در شام
٤٠٩
٠
دنیای اقتصاد / متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
قدیر گلکاریان| قریب به یک دهه است که سوریه اسیر ناملایمات سیاسی- اجتماعی و بحران‌های جدی امنیتی و اقتصادی است که بروز چنین شرایطی دستمایه دخالت‌های کشورهای بیگانه بوده است. این درحالی است که سوریه در صلح و ثبات سیاسی منطقه خاورمیانه نقش شاه‌کلید را بازی می‌کند.
بعد از تلاش‌های زیاد سازمان ملل و تشکیل کنفرانس‌های دو یا چندجانبه میان دولت بشار اسد با نمایندگان معارضان سوری و تحت نظارت آن سازمان، متاسفانه آن‌طور که شایسته و بایسته است، بحران در سوریه خاتمه نیافته است. البته طی سال‌های اخیر اقدامات قابل تقدیر سه کشور روسیه، ایران و ترکیه امید به امنیت و بازگشت ثبات به سوریه را تاحدی به‌وجود آورد، اما از هفته گذشته با عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه و آوارگی مجدد بیش از 100 هزار تن از مردم بیگناه منطقه و کشته شدن صدها نفر نظامی و غیرنظامی بار دیگر امنیت و ثبات سیاسی سوریه دستخوش بحرانی ناخواسته شد.
ترکیه با استناد به تثبیت شرایط امن در مرزهای خود در بخش جنوبی و همجوار با سوریه اقدام به عملیات نظامی کرده است. تروریسم همچون سرطانی است که بی‌شک در هر شرایط و با هر هدفی قابل تحمل نیست و باید در برابر آن قد علم کرد. سوریه سال‌هاست که با حضور نیروهای تروریستی در قالب عناوین مختلف اسلامی، آزادی‌خواهی و استقلال‌طلبی دچار شرایط بسیار خطرناک شده است و در ورای همین مساله کشورهای منطقه‌ای یا فرامنطقه‌ای با اهداف و امیال متفاوت دست به پشتیبانی از این گروه‌ها زده‌اند.
یکی از این اهداف وجود میادین نفت و گاز شرق سوریه است که در شرایط کنونی به‌عنوان دارایی عمده و برجا مانده از دوران داعش در کنترل نیروهای حزب دموکراتیک کرد سوریه قرار گرفته است. این میادین یکی از منابع قابل‌توجهی است که از زمان آغاز نبردها در سوریه مورد طمع نیروهای معارض قرار گرفته و یکی از دلایل تداوم نبردها نیز بیشتر در همین راستاست. دولت سوریه گرچه بعد از سال‌ها جنگ داخلی و ریشه‌کن شدن نسبتا قابل‌توجه نیروهای تروریستی داعش امیدی به دست گرفتن این منابع دارد، ولی ترجیح در گزینه‌های استراتژیک باعث شده است که بار دیگر نبرد میان کردهای سوری با ترکیه آغاز شود.موفقیت نیروهای بشار اسد و حمایت موثر روسیه و ایران از دولت مرکزی سوریه برای تثبیت اوضاع باعث شد واشنگتن کنترل منطقه زرخیز شرق و شمال سوریه را به دست یگان‌های مدافع خلق و حزب دموکراتیک کرد سوریه بسپارد و همین جناح بعد از کسب حمایت لجستیک و تسلیحاتی آمریکا در سریع‌ترین زمان منطقه تحت کنترل را به نام «روژاوا» معرفی کرد و فعالیت‌های خود را در راستای حزب کارگران کردستان ترکیه(پ.ک.ک) ادامه داد و همین امر مایه نگرانی آنکارا شده و ارتش ترکیه تلاش می‌کند که اسباب نگرانی و اثرات عوامل بی‌ثبات‌کننده مرزهای خود و امنیت داخلی را از میان بردارد. آنچه در این عملیات از نگاه تحلیلگران جلب توجه می‌کند، این است که دولت ترکیه به‌زعم سرکوب نیروهای «ی.پ.گ» و «پ.ی.د»، زمینه را برای بروز ناملایمات ناخواسته‌ای فراهم می‌کند که بسترساز بحران‌های جدیدی خواهد بود. این خود پارادوکسی را میان عمل و ادعای دولت ترکیه آشکار می‌کند.نخست اینکه ده‌ها هزار نفر از نیروهای داعشی به همراه خانواده‌های خود و کودکانشان که در سن نوجوانی هستند، تا به امروز با حمایت ایالات‌متحده در زندان‌های تحت کنترل نیروهای کرد سوری محبوسند. به اذعان سخنگوی نیروهای کرد سوری بخش عمده‌ای از زندانبان‌های آنها برای دفاع از منطقه مسوولیت گرفته و هر آن احتمال آزادی نیروهای داعشی که آکنده از حس انتقام هستند وجود دارد. از سوی دیگر، سپردن اداره مناطق تحت کنترل کردهای سوریه-مناطقی اعم از راس‌العین و حسکه، تل حلف، علوک، التویمیه و چندین روستای دیگر - به ارتش آزاد سوریه خود سرآغاز جدایی‌طلبی است؛ زیرا همین ارتش خواهان سرنگونی اسد است. ارتش یاد شده که مورد حمایت آنکارا است، متشکل از ترکمن‌های سوری، سنی‌های عرب و بخشی از فرماندهان قطع ارتباط کرده از ارتش دولت سوریه و تعدادی از نیروهای داوطلب جوامع ترک آسیای میانه است که از طریق مستشاران نظامی ترکیه آموزش دیده و فرماندهی می‌شوند. استقرار این نیروها در شمال سوریه به‌جای کردها همان معنای جدایی‌طلبی را داشته و مغایر با حفظ تمامیت ارضی سوریه است که در بیانیه اخیر مذاکره سران در آنکارا بر آن صحه گذاشته شده است.
رجب طیب اردوغان در اظهارنظر روز چهارشنبه خود اعلام کرد که مساله امنیتی مرزهای خود را براساس توافق‌نامه آدانا که در سال 1998 بین آنکارا و دمشق برای ایجاد منطقه امن در شمال شرق سوریه به امضا رسیده بود، حل می‌کند. براساس ضمیمه شماره 4 این توافق‌نامه، آنکارا حق دارد اعضای «پ.ک.ک» را تا عمق 5 کیلومتری شمال سوریه مورد تعقیب قرار دهد. در راستای امضای همین توافق‌نامه، مشروعیت دولت سوریه از سوی آنکارا مورد تایید قرار گرفته است. اجرای این توافق‌نامه نیازمند اقدامات ابتدایی همچون تشکیل کمیته مشترک مبارزه با تهدیدات و راه‌اندازی خط تماس ویژه میان رهبران دو کشور است. از این رو به نظر می‌رسد آنکارا به منظور دفع خطر از مرزهای خود شایسته بود که براساس توافق‌نامه آدانا هماهنگی با دولت مرکزی سوریه را مدنظر قرار می‌داد تا با انتقاد وسیع در سطح بین‌المللی مواجه نشود. سوریه برای ترکیه عمق استراتژیک محسوب می‌شود و آنکارا به‌رغم قبول این توافق‌نامه سعی دارد عمق 32 کیلومتری را مورد هدف قرار دهد و همین مساله عملیات چشمه صلح را مورد تردیدهای جدی در سطح جهانی قرار می‌دهد. واکنش کشورهای اروپایی و سایر کشورهای منطقه‌ای حتی فلسطین ناشی از این نگرانی جدی است که بحران موجود استعداد بالقوه احیای تروریسم را از مبدأ سوریه خواهد داشت.