بزرگنمايي:

نسیم گیلان - لبنان غرق در بحران
٠
٠
دنیای اقتصاد / متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
شهروندان لبنانی پنج‌شنبه 25 مهر (17 اکتبر) در اعتراض به مصوبه جدید مالیات‌ها و اوضاع نابسامان معیشتی دست به تظاهرات زدند و روز جمعه هم با ادامه اعتراضات خواستار استعفای دولت حریری شدند. به این ترتیب، دولت لبنان در پی اعتراضات عمومی از برنامه افزایش‌ مالیاتی که از طریق واتس‌اپ منتشر کرده بود، عقب نشست. این اقدام دولت موجب خشم عمومی شده و اعتراضاتی را در سراسر لبنان برانگیخت. در پیام‌های صوتی روی واتس‌اپ و اپ‎های مشابه، دولت لبنان از افزایش مالیات 20 سنتی از کاربران نرم‌افزارهای ارتباطی مانند واتس‌اپ خبر داد. دولت با این اقدام در نظر دارد تا بخشی از کسری بودجه سال 2020 خود را جبران کند. این وضعیت شامل تماس‌‌‌ها با «فیس تایم»، «فیس‌بوک»، «کال اپ» و «واتس‌اپ» می‌شود. الجزیره در گزارش 18 اکتبر در همین رابطه نوشت، در لبنان 5/ 3 میلیون کاربر VoIP وجود دارد که در صورت اجرایی شدن این مالیات می‌تواند 250 میلیون دلار بر درآمد سالانه دولت لبنان بیفزاید.
با این حال، ساعاتی بعد در پی برخوردهایی بین نیروهای امنیتی و معترضان، این طرح کنار گذاشته شد. گفته می‌شود این تظاهرات از بزرگ‌ترین اعتراضات در لبنان در سال‌های اخیر بوده است. بنابه‌گزارش‌ها، معترضان در اعتراض به این اقدام دولت، لاستیک‌ها را در خیابان آتش زدند و نیروهای امنیتی از گاز اشک‌آور استفاده کردند و ده‌ها نفر مجروح شدند. برخی گزارش‌‌‌ها احتمال می‌دادند که با افزایش تجمعات در اطراف دفتر ریاست‌جمهوری، ممکن است دفتر رئیس‌جمهور مورد حمله قرار بگیرد. روزهای پنج‌شنبه و جمعه شهرهای لبنان شاهد درگیری‌های خشونت‌باری بین نیروهای امنیتی و معترضان بود. معترضان با مسدود کردن خیابان‌‌‌ها مبادرت به آتش زدن لاستیک کردند. «سزار شایا»، یک حسابدار در بیروت، گفت: «در خانه نشسته بودم که دیدم مردم به‌خیابان‌ها آمدند، من هم به آنها پیوستم.» او افزود: «متاهل هستم و هر ماه بابت وام مبلغی را به سختی بازپرداخت می‌کنم چون بیکار هستم. دولت مقصر است.» روز پنج‌شنبه در میدان ریاض الصلح در بیروت فریاد سرنگونی نظام سیاسی شنیده می‌شد. صلیب سرخ لبنان اعلام کرد که در درگیری‌‌‌های اخیر 60 افسر پلیس هم زخمی شدند. از سوی دیگر، برخی جوانان موتور سوار هم اقدام به آتش زدن لاستیک کردند. الجزیره در ادامه گزارش خود می‌افزاید این تظاهرات در یکی از بدهکارترین کشورهای جهان رخ داده که شرایط اقتصادی در آن فاجعه‌بار است. دولت که به ریاضت اقتصادی روی آورده است به‌دنبال راهی برای کاستن از میزان بدهی‌‌‌ها و کسری بودجه خود است. عبدالله یک معترض در بیروت گفت: «ما به‌خاطر واتس‌اپ اینجا جمع نشدیم، ما به‌خاطر همه چیز در اینجا هستیم، به‌خاطر سوخت، غذا، نان، همه چیز.» معترضی دیگر که در روستای «تل نحاس» لاستیک آتش می‌زد می‌گفت: «ما شغل می‌خواهیم. حقوق مان را می‌خواهیم، برق، آب و تحصیل می‌خواهیم.»
حدود 20 سال است که پوند لبنان در برابر دلار آمریکا ریزش دارد. این کشور با بدهی فراوان، رکود اقتصادی، زیرساخت‌‌‌های معیوب و کاهش جریان سرمایه دست به گریبان است. دولت وحدت ملی حریری هم قرار است بودجه 2020 را تقدیم کند. افزون بر مالیات بر واتس‌اپ و دیگر اپ‌‌‌ها، جمال الجراح، وزیر اطلاع‌رسانی اعلام کرد که قرار است مالیات ارزش افزوده هم تا 2 درصد در سال 2020 افزایش یابد و در سال 2021 هم 2 درصد افزایش یابد تا اینکه به تدریج به 15 درصد برسد. اما اعتراضات باعث شد دولت از اقدام خود عقب‌نشینی کند. در پی تداوم اعتراضات، سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان در سخنانی اعلام کرد که به اعضای هیات دولت 72 ساعت فرصت می‌دهد تا پیشنهادهایشان را برای برون‌رفت از بحران اقتصادی ارائه دهند. وی ضمن ابراز آمادگی برای کناره‌گیری از قدرت افزود: «من شخصا مهلت کوتاهی به‌خودم دادم. یا شرکای ما در حل‌وفصل مسائل و دولت پاسخی واضح، قاطع و نهایی به ما می‌دهند که من، لبنان و جامعه جهانی را متقاعد می‌کند که یک تصمیم برای اصلاح وجود دارد یا حرف دیگری خواهم داشت.» حریری در ادامه اظهار کرد: «مهلت بسیار کوتاه است؛ 72 ساعت.» این درحالی است که جبران باسیل، وزیرخارجه لبنان نسبت به اظهارات حریری واکنش نشان داد و کناره‌گیری وی از قدرت را رد کرد و افزود که کناره‌گیری حریری ممکن است اوضاع را بدتر کند.
سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان هم دیروز شنبه در سخنانی به مناسبت اربعین اظهار کرد: «برخی رهبران و احزاب سیاسی در لبنان اقداماتی انجام می‌دهند و بعد تنها به تماشا ایستاده و از هر گونه مسوولیت در گذشته و حال‌حاضر شانه خالی می‌کنند و در نهایت پیامدهای آن را برای دیگران می‌گذارند.» دبیرکل حزب‌الله لبنان ادامه داد: «در بحران آتش‌سوزی‌ها همه دولت را محکوم کردند، اما چه کسی چه کسی را محکوم کرد؟ همه مسوولیت را بر دوش دیگری گذاشتند و نتیجه آن هیچ‌چیز نبود. روراست باشید، وضعیت مالی و اقتصادی کنونی ما برای الان و نه امسال و نه دوره جدید و نه حتی برای دولت فعلی است بلکه نتیجه انباشته شدن مشکلات در سال‌های متوالی تقریبا از 30 سال قبل است.» نصرالله تصریح کرد: «خطر انفجار اعتراضات مردمی وجود دارد، در واقع زمانی که مالیات‌ها برای گروه‌های فقیر جامعه افزایش یافتند، کشور در معرض خطر انفجار قرار گرفت. ما می‌توانیم بدون اینکه انفجار مردمی در کشور رخ دهد، مانع از فروپاشی مالی و اقتصادی شویم و این امر به اراده، تصمیم، فداکاری و اخلاص نیاز دارد.» نصرالله در ادامه تصریح کرد: «اگر دولت اقداماتی برای بازگرداندن اعتماد مردم در پیش بگیرد، لبنانی‌ها قبول خواهند کرد. مردم به مقاومت اعتماد دارند و می‌دانند پول‌هایی که به مقاومت اختصاص می‌یابند، به سرقت نمی‌روند. در واقع یک بحران اعتماد بسیار بسیار جدی میان مردم و دولت وجود دارد.» دبیرکل حزب‌الله لبنان همچنین تاکید کرد: «ما استعفای دولت فعلی را تایید نمی‌کنیم. اگر دولت استعفا کند یعنی دولتی که تشکیل آن دو سال طول کشید دیگر وجود نخواهد داشت. گروه‌های سیاسی پس از استعفای دولت به همین شکل باقی خواهند ماند و تغییر اسامی چیزی را تغییر نخواهد داد. این دولت باید با شیوه‌ای جدید به‌کار خود ادامه دهد و از اتفاقات دو سال گذشته درس عبرت بگیرد. پیشنهاد اجرای انتخابات زودهنگام پارلمانی و تشکیل دولتی جدید یا تکنوکرات تنها زمان را از بین می‌برد. دستیابی به دولت جدیدی که بتواند به این وضعیت رسیدگی کند، دشوار است.» نصرالله افزود: «هیچ کسی پشت این تظاهرات مردمی نیست؛ نه احزاب و نه سفارتخانه‌ها. اگر از روز اول حزب‌الله به‌خیابان‌ها می‌آمد، جنبش اکنون در نقطه دیگری بود. قدرت جنبش مردمی در این است که به دور از احزاب سیاسی است. اگر می‌خواهید ادامه دهید باید جنبش‌تان را از حزب‌های سیاسی که می‌خواهند روی موج‌ اعتراضات سوار شوند، جدا کنید. دستاوردهای شما در طول دو روز گذشته بسیار مهم هستند. شما نباید به نیروهای امنیتی آسیبی بزنید.» وی افزود: «زمانی که مقابله با مالیات‌ها به راهپیمایی نیاز داشته باشد، ما به‌خیابان‌ها خواهیم آمد. اما زمانی که حزب‌الله به‌خیابان‌ها بیاید، نمی‌تواند بازگردد مگر اینکه خواسته‌ها محقق شوند. وزرای ما در کابینه مخالفت خود را با تمامی مالیات‌ها و عوارض برای گروه‌های فقیر جامعه اعلام کردند. ما با مالیات‌ها در بودجه سال 2019 مخالفت کردیم.» جبران باسیل، وزیر خارجه لبنان، هم در سخنرانی خطاب به لبنانی‌ها گفت، آنچه رخ داده به دلیل روی هم جمع شدن اشتباهات است. او گفت: «آنچه رخ داده قابل پیش‌بینی بود و آنچه در انتظار ماست اگر خوب درک نشود، بزرگ‌تر خواهد بود.»
«تیمور ازهاری» هم در گزارش دیگری برای الجزیره نوشت: این تظاهرات جدی‌ترین چالش برای دولت وحدت حریری است که کمتر از یک سال پیش به قدرت بازگشت. با وجود سخنرانی حریری اما باز معترضان در وسط میدان شهادت در بیروت با تکان دادن پرچم لبنان خواستار استعفای او، رئیس‌جمهور میشل عون، نبیه بری رئیس پارلمان و جبران باسیل شدند. این گزارشگر همچنین به عصبانیت معترضان اشاره کرد و نوشت آنها شعار «انقلاب، انقلاب» و «الشعب یرید اسقاط النظام» سر می‌دادند. مردم، دولتمردان را به فساد متهم کردند. آنها فریاد می‌زدند: «دزد دزد میشل عون.» این درحالی است که براساس قوانین لبنان توهین به رئیس‌جمهور مجازات زندان دارد. همچنین شورش‌‌‌هایی هم در زندان‌‌‌های «رومیه» و «زاهل» رخ داد. به نوشته این گزارشگر، عربستان به‌عنوان اولین کشور اعلام کرد که درحال خارج کردن شهروندانش از لبنان است. یکی از معترضان به نام «سمیر» می‌گوید: «همه از این وضعیت خسته شده‌اند. وضعیت افتضاح است. مردم پول ندارند و دولتی‌‌‌ها دائم فریاد مالیات، مالیات، مالیات سر می‌دهند. هیچ فرآیند اصلاحی وجود ندارد و حتی امید به اصلاح و بهبود وضعیت هم وجود ندارد.» در ماه‌های اخیر میزان نقدینگی در لبنان کاهش یافته و ارزش پول ملی و بهای املاک سقوط چشمگیری کرده‌اند. به همین دلیل مردم به انبار کردن دلار و دیگر ارزهای خارجی رو آورده‌اند.
فعل‌وانفعالات سیاسی و اقتصادی اخیر باعث شده‌ شماری از سیاستمداران خواستار استعفای سعد حریری شوند. غسان حاصبانی،‌ معاون حریری، گفت: «ما در حزب القوات از دولت کنونی می‌خواهیم کناره‌گیری کند تا راه برای تشکیل یک دولت تکنوکرات باز شود.» سمیر جعجع، رئیس حزب القوات اللبنانیه نیز ضمن درخواست استعفا از حریری اظهار کرد که دولت کنونی نتوانسته است جلوی وخامت اوضاع اقتصادی کشور را بگیرد. با این حال، روز جمعه سه نخست‌وزیر پیشین لبنان با صدور بیانیه مشترکی همبستگی خود را با سعد حریری اعلام کردند. نجیب میقاتی، فواد سنیوره و تمام سلام در این بیانیه ضمن بیان اینکه حرکات اعتراضی فعلی پیامد مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم است، بر لزوم مسوولیت‌پذیری تمامی نیروهای سیاسی و ملت در قبال وضعیت جاری و پرهیز از هر گونه مواضع تند و منفعل تاکید ورزیدند.
«وی ویان یی» هم در گزارش 18 اکتبر برای نیویورک‌تایمز نوشت فضای این روزهای لبنان آمیخته است با دود سیاه لاستیک‌‌‌هایی که از دوردست‌‌‌ها دیده می‌شود، شعارهای ضد دولتی و مسدود کردن راه‌‌‌ها. معترضان از تمام گروه‌‌‌ها هستند؛ در حقیقت، یکی از ویژگی‌‌‌های بارز این تظاهرات خصلت فراقومی آن است که مسیحی و مسلمان در آن به یک میزان حضور دارند. این گزارشگر می‌افزاید در این تظاهرات خانواده‌‌‌ها با فرزندان خود آمده‌اند. پیران و جوانان در کنار هم مشاهده می‌شوند. «ماریلا فرنجیه»، 28 ساله و کارمند یک شرکت دارویی از شمال لبنان، می‌گوید: «این بار این تظاهرات غیرسیاسی است. این بار تمام لبنانی‌‌‌ها به‌خیابان آمده‌اند.»