بزرگنمايي:

نسیم گیلان - مکانیسم ماشه، محور جدال در کمیسیون مشترک؟
٠
٠
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/5854776
-->
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
نخستین نشانه‌های اختلاف جدی میان ایران و اروپا را باید در میان اظهارات سیاستمدار کشوری جست که در یک سال و نیم گذشته بیش از سایر همتاهای خود در گعده برجام برای نجات توافق هسته‌ای تلاش کرده بود: فرانسه. در حالی که امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه راه نجات برجام را پشت میز مذاکره نشستن دوباره ایران و امریکا می‌داند، وزیر خارجه کابینه او در اظهاراتی که روز پنجشنبه در ایران انعکاس پیدا کرد، زنگ‌های خطر برای پایان دادن به برجام از سوی اروپایی‌ها را به صدا درآورد.
ایران گام چهارم کاهش تعهدات برجامی را برداشته و گفته شده که جلسه کمیسیون مشترک برجام به درخواست اروپایی‌ها برای رسیدگی به وضعیت توافق هسته‌ای روز 6سپتامبر (15 آذر) در وین برگزار خواهد شد. همزمان مجموعه‌ای از تحولات غیربرجامی بر فضای حاکم بر چند و چون اجرای توافق تاثیرگذاشته که اصلی‌ترین آنها مساله افزایش بهای بنزین در ایران و اعتراض‌های مردمی به آن است. تنها ساعاتی پس از آغاز این اعتراض‌ها، دولت دونالد ترامپ در امریکا بر موج این اعتراض‌ها سوار شد و جریان‌های مخالف جمهوری اسلامی در خارج از کشور نیز با حضور در برنامه‌های تلویزیونی در رسانه‌های فارسی‌زبان اعتراف کردند که از 3‌سال پیش برای به این مرحله کشاندن ایران تلاش کرده‌اند.در حالی که دولت ترامپ ادعا می‌کند اعتراض‌ها در ایران بدان معناست که سیاست فشار حداکثری به فرجام رسیده، اروپایی‌ها به اضافه چین و روسیه باید تلاش کنند با اجرای تعهدات خود ایران را از برداشتن گام‌های بیشتر در مسیر معکوس برجام برحذر دارند.در چنین فضایی در حالی که فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آخرین روزهای حضور در این مسند می‌گوید باید مساله برجام را از ناآرامی‌ها در ایران جدا کرد و به هرکدام در دو مسیر جداگانه پرداخت، «ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه در اظهاراتی همزمان با ایجاد ارتباط میان این دو مساله تهدید کرد که احتمال دارد اروپا سازوکار موسوم به مکانیسم ماشه را به راه بیندازد. در حالی که به نظر نمی‌رسد موضع لودریان موضع دو کشور دیگر هم در قبال گام‌های برجامی ایران باشد، وزیر خارجه فرانسه تاکید کرده که این کشور به‌طور جدی کلید زدن «مکانیسم ماشه» را که به از سر‌گیری تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر خواهد شد، در دست بررسی دارد. لودریان همزمان ادعا کرده که پاریس در تلاش است واشنگتن را مجاب کند فشارها علیه ایران را کاهش دهد.
ساعاتی پس از این سخنان لودریان، عباس موسوی سخنگو‌ی وزارت امور خارجه در واکنش به اظهارات وزیر امور خارجه فرانسه در خصوص برجام و همچنین امکان بهره‌گیری از مکانیسم حل و فصل اختلافات این سند گفت: این اظهارات غیرمسوولانه و غیرسازنده بوده و شدیدا، کارآمدی ابتکارات سیاسی برای اجرای کامل برجام توسط کلیه طرف‌ها در راستای نظام رفع تحریم‌های برجام و مصوبات کمیسیون مشترک را مخدوش می‌کند.
سخنگوی وزارت خارجه در خصوص امکان بهره‌گیری فرانسه و دیگر اعضای باقیمانده برجام از مکانیسم حل و‌ فصل اختلافات نیز گفت: منطق و هدف مکانیسم حل و فصل اختلافات پیش بینی شده در برجام در نظر گرفتن اقدامات جبرانی برای دو طرف است و اقدام جمهوری اسلامی ایران هم اجرای حق خود در ماده 36 است و لذا برجام در شرایط کنونی اساسا به طرف‌های اروپایی اجازه نمی‌دهد که در قبال اعمال حق مشروع ایران در پاسخ به اقدامات غیرقانونی و یکجانبه ایالات متحده و نقض اساسی تعهدات طرف‌های اروپایی، به این مکانیسم استناد ورزند.
«ماریا زاخارووا»، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نخستین مقام از کشورهای عضو برجام بود که نسبت به این سخنان لودریان واکنش نشان داد وبه‌طور مفصل درباره برجام سخن گفت. وی در این کنفرانس خبری به طرف‌های غربی توافق هسته‌ای هشدار داد فکر اینکه می‌توانند هر کاری می‌خواهند را با ایران انجام دهند، کنار بگذارند. به گزارش خبرگزاری فارس، او اهداف جلسه کمیسیون مشترک برجام که قرار است روز 15 آذر در شهر «وین» برگزار شود را به این صورت تشریح کرد: «اهداف اصلی [این جلسه] عبارتند از: ایجاد شرایط لازم برای اجرای گام به گام توافق هسته‌ای، بررسی وظایف محول‌شده به کشورهای طرف توافق و محافظت از پروژه‌های توافق‌شده در برابر هر گونه تهاجم خارجی به خصوص در برابر حمله امریکا.بعد از جلسه کمیسیون مشترک، کشورها در جلسه‌ای که روز 12 دسامبر در نیویورک برگزار می‌شود به بررسی گزارش جدید دبیر کل سازمان ملل متحد درباره اجرای قطعنامه شماره 2231 شورای امنیت در خصوص اجرای برجام خواهند پرداخت.همانند همیشه امیدواریم نظر دبیر کل سازمان ملل متحد متوازن و عینی باشد و به ایجاد ثبات در وضعیت برجام کمک کند.»
سخنگوی وزارت خارجه روسیه در ادامه به خلف وعده کشورهای اروپایی در برخوردار کردن ایران از مزایای وعده‌داده‌شده در توافق هسته‌ای هم اشاره و از آن انتقاد کرد.او گفت: «این واقعیت، در کنار عدم آمادگی کشورهای اروپایی برای ایجاد شرایط لازم جهت برخوردار کردن ایران از مزایای تجاری و اقتصادی ذیل برجام دلیل اصلی چالش‌هایی است که برجام با آن مواجه شده است.کشورهای غربی در تلاش هستند اذهان جامعه بین‌الملل را از این واقعیات منحرف کرده و در عوض آن را به سمت گام‌های تهران در کاستن از تعهداتش در برجام سوق دهند. جای شگفتی ندارد که همکاران ما در غرب ترجیح می‌دهند این مسائل را کوچک‌نمایی کنند یا در قبال آن ساکت بمانند. آنها در تلاشند توجه جامعه بین‌الملل را به سمت این معطوف کنند که ایران تعهداتش در برجام را معلق کرده است.اما مطابق معمول کسی این را یادآوری نمی‌کند که برجام بر اساس توازن منافع و اصل دوجانبگی طراحی شده که بر اثر اقدامات غیرقانونی امریکا تضعیف شده است؛ چون آنها از این توافق خارج شده و به ساز و کارهایی که بر سر آنها توافق شده بود احترام نگذاشتند.
سخنگوی وزارت خارجه روسیه در ادامه گفت: مقام‌های ایران همواره گفته‌اند در صورت برخوردار شدن از منافع قانونی این کشور ذیل برجام آماده اجرای تعهدات‌شان هستند. کسانی که از ایران بابت اقدامات هسته‌ای این کشور انتقاد می‌کنند جزییات بسیار مهمی را پنهان می‌کنند، مانند اینکه ایران کاملا به تعهداتش در قبال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبند بوده و آنها بر اساس مفاد توافق هسته‌ای فعالیت‌های‌شان را در حدی فراتر از ملزومات «ان‌پی‌تی» و «توافق جامع پادمانی» معلق کرده‌اند.
همزمان با اظهارات لودریان و سخنگوی وزارت خارجه روسیه، وزارت خارجه فنلاند روز گذشته با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که فنلاند، دانمارک، بلژیک، هلند، نروژ و سوئد قرار است به ساز و کار مالی اتحادیه اروپا با ایران بپیوندند. در این بیانیه آمده است؛ در پرتو ادامه حمایت کشورهای اروپایی از توافق هسته‌ای و تلاش‌های جاری برای اجرای بخش اقتصادی آن و تسهیل تجارت قانونی بین اتحادیه اروپا و ایران، ما اکنون در فرآیند سهامدار شدن در سازوکار مالی (اینستکس) هستیم. با این همه با توجه به آنکه هنوز نخستین تراکنش‌های مالی اینستکس هم به مرحله پایانی نزدیک نشده و مهم‌ترین مشکل این سازوکار تامین اعتبار برای آن است به نظر می‌رسد که پیوستن کشورها به این سازوکار بدون آنکه اعتبار مالی به آن اختصاص پیدا کند، بی‌فایده است. ایران تاکید دارد که کشورهای اروپایی یا باید خطوط اعتباری به اینستکس تخصیص بدهند یا تمهیداتی برای مقابله با تحریم نفتی امریکا توسط ایران یافته و فروش نفت ایران را تضمین کنند.
در چنین فضایی که به نظر می‌رسد ایران گام پنجم کاهش تعهدات برجامی را هم برخواهد داشت به نظر می‌رسد که ناآرامی‌ها در ایران و مصادره مطلوب آن از سوی امریکا کشوری چون فرانسه را امیدوار کرده که بتواند دوباره ایران را پای میز مذاکره بکشاند تا شاید این‌بار جدا از مسائل هسته‌ای، فعالیت‌های منطقه‌ای و همچنین اختلاف بر سر آزمایش‌های موشکی ایران هم به سوژه‌ای برای مذاکره تبدیل شود. ایران بارها اعلام کرده که درباره فعالیت‌های موشکی‌اش که ماهیت دفاعی دارد با کشوری مذاکره نمی‌کند مگر در شرایطی که کشورهای اطراف ایران به شمول عربستان سعودی هم مذاکره در خصوص انبارهای تسلیحاتی خود را آغاز کنند.
فرانسه همزمان با اعمال فشار بر ایران در حوزه هسته‌ای، در مسائل غیرهسته‌ای نیز به امریکا نزدیک‌تر شده و حتی تلاش می‌کند اجرای تعهدات برجامی را به همکاری ایران در سایر حوزه‌ها گره بزند. برهمین اساس شامگاه چهارشنبه به وقت ایران، وزارت خارجه فرانسه از ایران خواست که فورا دو شهروند این کشور را که از ماه ژوئن در ایران زندانی هستند، آزاد کند.
در حالی که کمیسیون مشترک برجام هفته آینده قطعا به محلی برای منازعه ایران و سه کشور اروپایی تبدیل خواهد شد در شرایطی که کشورهای اروپایی در مسیر استفاده از مکانیسم ماشه و بازگرداندن قطعنامه‌های سازمان ملل قرار بگیرند، تهران عملا برجام را پایان یافته می‌داند و گزینه‌های بسیاری برای مقابله به مثل خواهد داشت. عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه اخیرا هشدار داده بود که اگر پاسخ وفای به عهد ایران در برجام، بازگشت قطعنامه‌های سازمان ملل باشد یکی از گزینه‌های ایران ، تجدید نظر در دکترین هسته‌ای خواهد بود. برخی کارشناسان خروج ایران از معاهده منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای موسوم به ان‌پی‌تی را هم یکی از گزینه‌ها می‌دانند.