بزرگنمايي:

نسیم گیلان - یک کارشناس مسائل هسته‎ای معتقد است که باید این واقعیت را بپذیریم که اروپا می‎خواهد برجام را حفظ کند اما نمی‎تواند چراکه هژمون اقتصاد آمریکا بر جهان غالب شده است.
بهشتی پور: گام های ایران از نظر فنی فکر شده است/ اروپا می‎خواهد توافق را حفظ کند اما نمی‎تواند
مهسا مژدهی: بلاخره زمان برداشتن گام چهارم در کاهش تعهدات ایران در برجام فرا رسید. ایران از ماه‌ها پیش تصمیم گرفت تا در قبال بی‌عملی اروپائی‌ها دست به کاهش تعهداتی بزند که طبق توافق‌نامه هسته‌ای محق به انجام آن است و این کار را گام‌به‎گام و با توجه به عملکرد طرف مقابل انجام داد. اروپائی‌ها نسبت به این موضوع حساسیت زیادی از خود نشان داده‌اند و حتی این اتفاق باعث شد تا فرانسه دست به ابتکار عمل برای نشاندن روحانی و ترامپ بر سر میز مذاکره بزند. اما در واقع اقدامات آنها تا اینجا نتوانسته ایران را قانع به توقف گام‌هایش کند. در گفت‌وگو با حسن بهشتی‎پور کارشناس مسائل هسته‎ای به بررسی این موضوعات پرداخته ایم :
برداشتن گام چهارم چه تاثیری بر افکار عمومی دارد؟ اعتراض مخالفان توافق هسته‌ای با بی عملی اروپائی‌ها به نظر شدیدتر شده، با برداشتن این گام تا چه اندازه ممکن است که دولت بتواند آنها را با خود همراه کند؟
موضوع هسته‌ای مساله‌ای تخصصی است و باید به افکار عمومی توضیح داده شود. آنها باید بدانند که چرا این اتفاق افتاده و چه تاثیرات و اهمیتی دارد. اینکه افکار عمومی چقدر موافق یا مخالف برجام یا کاهش تعهدات از سوی ایران است را باید نظرسنجی کرد. در هر حال ایران در این مرحله چاره‌ای ندارد به جز اینکه تعهداتش را در برجام کاهش دهد. همانطور که گام اول، دوم و سوم را برداشته از برداشتن گام چهارم هم ناگزیر است.
پیش بینی شما از اقدام اروپا در مقابل اجرای گام چهارم از سوی ایران چیست؟ برخی گمانه‌زنی‌ها این است که اروپائی‎ها این موضوع را برنمی‎تابند و آنها هم از توافق هسته‎ای مانند آمریکا خارج خواهند شد. به نظر شما چقدر احتمال این اتفاق وجود دارد؟
هدف ایران این نیست که از برجام خارج شود. کشور ما فقط می‌خواهد که طرف مقابل که اروپائی‎ها هستند را وادار به واکنش و تحرک کند. نمی‌شود گفت که امکان خروج کشورهای باقی مانده از توافق هسته‌ای وجود ندارد. این امکان در هرصورت مطرح است. اما به نفع اروپائی‎ها نیست که از توافق هسته‌ای با ایران پا پس بکشند. برجام توافقی است که به نفع همه طرف‌ها تنظیم شده است. هر کدام از کشورهایی که پای توافق هسته‎ای را امضا کرده‎اند از بخشی از خواسته‎هایی که داشته گذشته تا آن توافق به امضا برسد. در واقع برجام بخشی از خواسته‎های حداقلی کشورها را پوشش داد تا امکان رسیدن به یک توافق برای کشورها، بعد از دوسال فراهم شود.
اگر اروپا در شرایط فعلی بخواهد از توافق هسته‌ای خارج شود، همین حداقل خواسته‎هایی که برای آنها پای برجام را امضا کرده را هم از دست خواهد داد. نمی‎توانیم بگوییم که امکان خروج آنها از برجام اصلا وجود ندارد، اما احتمالش واقعا کم است.
برداشتن گام چهارم چقدر اهمیت دارد؟ ایران از مدتی پیش وعده داده که در میان بی عملی اروپائی‎ها آن را عملی کند، این اتفاق چقدر می‎تواند روی طرف مقابل تاثیر داشته باشد؟
برداشتن این گام یک تحریک بزرگ خواهد بود. اروپائی‌ها با این اقدام وادار به واکنش نشان دادن می‌شوند. اما به نظر می‎رسد این واکنش‌ها تا زمانی که آمریکا به برجام برنگردد نمی‎تواند موثر باشد. به نظر می‌رسد که آنها باید به ایالات متحده فشار بیاورند.
اروپا دارد تلاش می‎کند که بفهمد آمریکا چه می‎خواهد. ایالات متحده توافقی را می‎خواهد که همزمان مسئله هسته‌ای، مسائل موشکی و منطقه را پوشش دهد.
این خواسته دو مشکل دارد؛
اول اینکه بسیار زمانبر است؛ دفعه قبل توافق هسته‎ای دو سال زمان برد. رسیدن به یک نتیجه مطلوب به کوتاه آمدن طرف مقابل نیاز دارد .
مشکل دوم این است که الان یک جو بی‌اعتمادی شکل گرفته است ؛ از کجا معلوم که توافقی به دست بیاید و دولت بعدی آمریکا که به قدرت رسید، زیر میز نزند و رفتار ترامپ را تکرار نکرده و آن را لغو نکند. ایران خواسته معقولی دارد. می‎خواهد که آنها دست به اعتمادسازی بزنند و بعد در مورد امکان داشتن یک توافق دیگر صحبت کند. این چیزی است که دولت ایالات متحده زیر بار آن نرفته است.

توقع ایران از اروپائی‎ها چیست؟ آنها برای جلب رضایت کشورمان چه کاری باید انجام دهند؟ ما می‌دانیم که تا امروز هیچ اتفاق رضایت‌بخشی نیفتاده و آنها هرچند به پایبندی خودشان اصرار دارند اما قادر نیستند که این موضوع را عملی و طوری نشان دهند که باری از روی دوش ایران بردارد.
منطق ایران در این زمینه قوی است. این اروپاست که باید ببیند چه تصمیمی می‎تواند بگیرد. باید این واقعیت را بپذیریم که اروپا می‎خواهد اقدام مثبتی در راستای حفظ برجام و اجرای کانال مالی انجام دهد، اما نمی‎تواند. هژمونی اقتصادی آمریکا خودش را به جهان غالب کرده و حتی چین، روسیه و کره‌جنوبی و مالزی هم که به تهران نزدیک هستند، مجبورند تا از فرمان‎های ایالات متحده پیروی کنند. دنیا بعد از این اتفاقات باید به دنبال راهکاری باشد که این هژمونی را محدود کرده و جلوی آن را بگیرد. به دلیل این غلبه نمی‎شود انتظار داشت که اروپا یا همین کشورهایی که در ابتدا به همکاری با ایران پافشاری می‎کردند کاری از پیش ببرند.
با توجه به اینکه مدیرکل جدید آژانس انرژی اتمی به تازگی انتخاب شده، این موضوع تا چه اندازه ممکن است که بر روی پرونده هسته‌ای ایران تاثیرگذار باشد؟ به نظر می‎رسد بخشی از کاهش تعهدات ایران در گام چهارم، مرتبط با بخشی است که پنج سال دیگر می‎توانست عملی شود. این موضوع و توجه به این که او ملیتی آرژانتینی دارد می‎تواند پرونده ایران را در آژانس دچار مشکل کند؟
مدیرکل آژانس انرژی اتمی هرکسی که باشد، مجری توافقاتی است که در سطح بین‎المللی انجام شده است. کار آژانس راستی‎آزمایی است و آنها معمولا وارد درگیری‎های سیاسی مثلا میان ایران با آمریکا یا اروپا نمی‎شوند و بیرون می‎ایستند. این هوشیاری ایران است که موضوع را طوری حل‎وفصل کند که به مشکل تازه‌ای با آژانس برخورد نکند. اگر چنین مشکلی به وجود بیاید، راستی‌آزمایی آن زمان می‌برد و به نفع هیچکس نیست.
کار"رافاول‌گروسی" مدیرکل جدید آژانس، نظارت و کنترل است و نباید وارد هیچ بازی سیاسی شود. مگر اینکه بهانه‎ای پیدا شود تا پای دخالت‎های آمریکا در این پرونده در سازمان باز شود. مثل آن آلودگی که در سانترفیوژها پیدا شد و سال‌ها طول کشید تا ایران ثابت کند که این آلودگی منشاء بیرونی داشته است.
در مورد آمانو هم پیش بینی‌هایی انجام می‎شد اما دیدیم که در طول سال‌هایی که در آژانس بود گزارش خلاف واقعی نداد و در هر موردی که او در قید حیات بود، در گزارش‎هایش به پایبندی ایران به توافق هسته‎ای از نظر آژانس تاکید کرد. آنها تنها اقدامات نظارتی و حقوقی را انجام می‎دهند. اگر بهانه‎ای هم به دستشان داده نشود، اتفاق خاصی با این تغییر نخواهد افتاد.
نباید با گمانه‎زنی‎های ایچنینی فضا را منفی کرد. برخی غرض‌ورز هستند و درصدد منفی کردن فضا فعالیت می‎کنند. اما باید متوجه بود که ایران خارج از محدوده آژانس و توافق هسته‎ای هیچ‌کاری انجام نمی‌دهد. هیچ چیز غیرقابل برگشتی در این کاهش توافقات وجود ندارد. اما ایران می‎گوید که تعهد باید در مقابل تعهد باشد. اگر آنها به تعهدات‌شان عمل کنند ایران هم تعهدات را تمام و کمال انجام خواهد داد.
گام‎های ایران از نظر فنی معنی‌دار بوده‎اند و روی آن کاملا فکر شده است. دو راه وجود دارد، یکی اینکه کشورها دلار را از مبادلاتشان حذف کنند که این زمان بسیار زیادی میبرد و در کوتاه‌مدت شدنی نیست. راه دوم این است که ایران نشان بدهد که تحریم‌ها تاثیری بر شرایط داخلی کشور ندارند. ایران میتواند این کار را با مدیریت درست انجام دهد و وقتی ایالات‌متحده ببیند که ایران از تحریمها تاثیری نگرفته است، در مسیر خود تجدیدنظر خواهد کرد.
منبع: khabaronline.ir