بزرگنمايي:

نسیم گیلان - کشت کیوی از ظرفیت‌های ارزشمند در عرصه کشاورزی گیلان محسوب می‌شود که متأسفانه در عرصه مدیریت، تحقیقات و نظارت با مشکلاتی مواجه است، مسائلی که صادرات و ارزآوری این محصول را متأثر کرده است.

خبرگزاری مهر ، گروه استان‌ها- مریم ساحلی: نهال‌های کیوی کنار هم قد می‌کشند و به بار می‌نشینند تا باغی پیش چشم‌هایمان هویدا شود که می‌تواند نویدبخش توسعه صادرات باشد. کیوی میوه‌ای از کشور چین است که حدود نیم‌قرن پیش نهالش در خاک زرخیز ایران نشانده شد و اکنون از محصولات صادراتی کشورمان به شمار می‌آید.
گیلان، مازندران و گلستان سه استانی هستند که سرسبزی باغات کیوی در آن‌ها چشم‌ها را می‌نوازد، اما در گیلان گستره کشت کیوی به‌ویژه در شهرستان تالش بسیار حائز اهمیت است. اهمیت صادرات کیوی و ارزآوری آن بر کسی پوشیده نیست اما متأسفانه این ظرفیت ارزشمند استان چنان‌که شایسته بوده موردتوجه قرار نگرفته است.
تلاش برای بهبود کاشت و صادرات این محصول و رفع مشکلات موجود و همچنین ایجاد صنایع تبدیلی وابسته به آن گامی مؤثر در عرصه کشاورزی و اقتصاد استان به شمار می‌آید.

اهمیت تأسیس مرکز تحقیقات
یک باغدار در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر لزوم تأسیس یک مرکز تحقیقات کیوی در شهرستان تالش برای بهبود وضعیت کشت این میوه، اظهار می‌کند: باوجود انواع مختلف امراض در باغ‌های کیوی، متأسفانه کلینیکی برای اطلاع‌رسانی و درمان درباره این آفات وجود ندارد و کشاورزان برای مبارزه با آفات از انواع سموم استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که واقعیت این است که استفاده ناآگاهانه از سموم به محیط‌زیست آسیب می‌رساند و موجب از بین رفتن پرندگان و حشراتی می‌شود که تأمین‌کننده بخشی از منافع کشاورزان هستند. باید توجه داشت که فعالیت یک کلینیک در این رابطه به تشخیص صحیح بیماری‌ها و آموزش نحوه مبارزه به آن‌ها کشاورزان کمک فراوانی می‌کند.
ایرج میرزایی با بیان اینکه در گذشته بدون استفاده از سم و کود به کشت میوه‌ها می‌پرداختند، می‌افزاید: اداره جهاد کشاورزی تالش از نیرو و امکانات کافی برای رسیدگی به امور در این زمینه برخوردار نیست.
کشت کیوی به‌صورت کارشناسی انجام نمی‌شود که این موضوع سبب خواهد شد که در آینده آب‌های زیرزمینی منطقه جوابگوی کشاورزان نباشد وی با اشاره به اینکه کشت کیوی به‌صورت کارشناسی انجام نمی‌شود که این موضوع سبب خواهد شد که در آینده آب‌های زیرزمینی منطقه جوابگوی کشاورزان نباشد، می‌گوید: در این میان شاهد هستیم که عده‌ای به‌صورت عمدی با آتش زدن جنگل در این زمین‌ها به کشت کیوی می‌پردازند و منابع طبیعی نیز در این زمینه نظارت کافی ندارد.
میرزایی در ادامه با بیان اینکه نباید از یاد برد که کشت کیوی باید به‌صورت اصولی انجام شود و این‌گونه نباشد که هرکسی با حفر چاه غیرمجاز اقدام به کشت کند، ادامه می‌دهد: مسئله دیگری که نباید ازنظر دور بماند زمان اعلام‌شده برای صادرات است. 15 آبان تاریخی است که برای صادرات کیوی اعلام‌شده اما به عقیده من اگر این زمان به 25 شهریور منتقل شود می‌تواند نتایج بهتری در برداشته باشد. البته در پاسخ به این درخواست گفته می‌شود که در آن زمان میزان قند کیوی کم است، اما یک سال می‌شود این موضوع را امتحان کرد.
وی یادآور می‌شود: مشکل دیگری که برای کیوی کاران وجود دارد، موضوع برق است چراکه قدرت برق در برخی نقاط برای پمپاژ آب کافی نیست. درحالی‌که وقتی برای کشت مجوز داده می‌شود، تأمین برق لازم نیز باید زیر نظر باشد تا کشاورز دچار خسارت نشود.
این باغدار در ادامه گفتگو به برگزاری انتخابات برای تعیین اعضای اتحادیه نیز اشاره‌کرده و اظهار می‌کند: انتخاب اعضای اتحادیه با انتخاباتی که در رشت انجام می‌شود، صورت می‌گیرد؛ درحالی‌که بسیاری از کیوی کاران در تالش و آستارا حضور دارند و هنگام رأی‌گیری راهی رشت نمی‌شوند. بنابراین بهتر است انتخابات در تالش انجام شود.

خدمات سردخانه‌ها / ‬لزوم نظارت بیشتر از سوی صمت و جهاد کشاورزی
خدمات سردخانه‌ها ازجمله مواردی است که در کشت و صادرات کیوی دارای اهمیت است. میرزایی دراین‌باره هم به خبرنگار مهر می‌گوید: باید برای بهره‌مندی از تسهیلات در عرصه تأسیس سردخانه این شرط مقرر شود که سردخانه دار تنها به ارائه خدمات سردخانه‌ای بپردازد و به خرید کیوی اقدام نکند.
وی با تأکید بر لزوم اعلام تعرفه سردخانه‌ها و نظارت دقیق بر روند اجرای آن از سوی سازمان‌های صمت و جهاد کشاورزی در زمان مناسب، ادامه می‌دهد: تعیین قیمت کیوی از سوی دلالان در منطقه یکی دیگر از مواردی است که باید به آن توجه کنیم. کیوی به قیمت پایین از کشاورزان زحمتکش خریداری می‌شود. واقعیت این است که حلقه‌های مختلف موجود در مسیر کشت و صادرات کیوی زنجیره‌ای را می‌سازد که دولت باید آن را مدیریت کند.
میرزایی در ادامه به موضوع بیمه اشاره‌کرده و می‌گوید: هم‌اکنون نهال و میوه روی درخت بیمه می‌شود و آورده دولت در این امر که قبلاً 25 درصد بوده به 75 درصد افزایش‌یافته و این گامی مثبت محسوب می‌شود.
ضرورت توجه به کیفیت کیوی
یک پژوهشگر و عضو هیئت‌علمی دانشگاه دراین‌باره در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه بدون شک، اشتغال و اقتصاد گیلان با کشاورزی عجین بوده و بخش باغبانی در سال‌های گذشته فراز و نشیب‌های زیادی داشته است، اظهار می‌کند: استان گیلان با برخورداری از شرایط اقلیمی و بهره‌مندی از نعمت آب‌وخاک مستعد می‌تواند در راستای رونق تولیدات کشاورزی استراتژیک و یا ارزآوری گام‌های بزرگی بردارد.
محمود هوشیار فرد با بیان اینکه کیوی یکی از اقلام صادراتی حوزه کشاورزی کشور است، ادامه می‌دهد: کیوی بخشی از صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل می‌دهد. سطح باغات کیوی در گیلان بیش از 5700 هکتار است و شهرستان‌های تالش، رودسر و آستارا مناطق اصلی تولید کیوی هستند.
هوشیار فرد با اشاره به اینکه برای تضمین و افزایش خرید کیوی از باغدار و حفظ و توسعه بازارهای فعلی توجه مستمر به کیفیت تولید کیوی بسیار حائز اهمیت است، می‌افزاید: اگرچه کیفیت محصول کیوی گیلان به لحاظ فرم، یکنواختی، اندازه و وزن ویژگی‌های استانداردی دارد اما تولید میوه‌های بدشکل و غیرطبیعی (دوقلو) که به‌هیچ‌وجه برای ارائه به بازار و صادرات مناسب نیستند؛ خصوصاً در باغات کیوی رقم هایوارد رو به افزایش بوده که نگران‌کننده است.
وی با تأکید بر اینکه این ناهنجاری سبب کاهش پتانسیل عملکرد درختان و غیراقتصادی شدن آن‌ها می‌شود، اظهار می‌کند: بنابراین برای به حداقل رساندن این ناهنجاری میوه در باغات کیوی باید اقدامات عملی صورت گیرد.

مشکلات پیش روی کیوی کاران
این محقق در ادامه با اشاره به اینکه زنجیره تولید کیوی با مشکلاتی مواجه است، ضعف نظارت بر بازار؛ نبود خرید تضمینی، بیمه باغداران، عدم وجود تهاتر و مشوق‌های تولید برای باغداران (خصوصاً تولیدکنندگان میوه با وزن 60 گرم به بالا) علیرغم ارزآوری قابل‌توجهی که این محصول برای کشور دارد؛ نوسانات درآمد حاصل از فروش کیوی و مشکلات اعتباری تولیدکنندگان را ازجمله مشکلات این حوزه دانست.
وی از فعالیت دلالان و سودجویان؛ عدم وجود و یا کفایت شعبات و مراکز خرید با نظارت و کنترل معاونت غذا و دارو و سازمان جهاد کشاورزی و سردخانه فعال در محل تولید؛ کمبود ظرفیت سردخانه‌ها و قیمت بالای انبارداری، سیستم حمل‌ونقل، مشوق‌های صادراتی، گیت‌های ویژه برای محصولات کشاورزی فسادپذیر به‌منظور کاهش اتلاف زمان در صف‌های طولانی نوبت در گمرک و آشنایی ناکافی باغداران با باغداری علمی و نوین را از دیگر مسائل این بخش اعلام کرد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه ادامه داد: سرمازدگی، وضعیت تغذیه باغات و توصیه‌های کودی، سطح مکانیزاسیون و آبیاری تحت‌فشار، سموم و کودهای شیمیایی تقلبی یا بی‌کیفیت و ساماندهی نهالستان‌ها؛ برداشت زودتر کیوی برای تقاضای صادراتی؛ فراوانی محصول در زمان برداشت؛ اختلاف قیمت دریافتی تولیدکننده باقیمت پرداختی مصرف‌کننده؛ سود تسهیلات، استفاده از افراد غیرمتخصص و آموزش ندیده برای برداشت محصول؛ اطلاع ناکافی باغداران از شیوه‌های بازاریابی، ذخیره‌سازی در انبارهای سنتی، ضایعات میوه در سردخانه و کم‌توجهی تصمیم گیران به انتقادات بخش خصوصی و تشکل‌ها ازجمله دیگر مشکلات است.
هوشیار فرد بابیان اینکه رفع مشکلات موجود در مسیر بهبود تولید کیوی و ارزآوری بیشتر این محصول برای استان و کشور با توجه به وضعیت اقتصادی موجود نیازمند توجه و همت متولیان امر است، تصریح می‌کند: تحول صنعت باغبانی کیوی باید در حال گذار از زنجیره تأمین به چشم‌انداز زنجیره ارزش باشد.
صادرکنندگان با مشکلاتی نظیر هزینه حمل‌ونقل کیوی و عدم هماهنگی نرخ گمرکی کیوی مواجه هستند که طی چند سال گذشته بر میزان صادرات کیوی تأثیرگذار بوده است وی با اشاره به اینکه به‌کارگیری راهبردهای کارآمد، توجه دقیق و مستمر به صنعتی و استاندارد کردن بسته‌بندی کیوی در راستای افزایش زمان فسادپذیری محصول و سوددهی بالا از راهکارهای رونق صادرات کیوی بشمار می‌روند، ادامه می‌دهد: در این راستا، صنایع تکمیلی و تبدیلی برای بهره‌گیری بهتر و تبدیل محصول به انواع کنسرو، کنسانتره، اسانس، تولید چیپس کیوی و یا در صنایع دارویی و بهداشتی می‌تواند علاوه بر اشتغال و درآمدزایی بیشتر کیوی کاران، ارزآوری مطلوب صادراتی نیز به همراه داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: همچنین صادرکنندگان با مشکلاتی نظیر هزینه حمل‌ونقل کیوی و عدم هماهنگی نرخ گمرکی کیوی مواجه هستند که طی چند سال گذشته بر میزان صادرات کیوی تأثیرگذار بوده است.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه در ادامه یادآور می‌شود: اگرچه شورای کیوی کاران تاکنون با پرداختن به امور ترویجی و آشنا ساختن علاقه‌مندان به امر احداث و نگهداری باغ و برخی شرکت‌های تعاونی با جمع‌آوری، رقم‌بندی، نگهداری، بازاریابی و فروش میوه کیوی در کوتاه کردن دست دلالان و واسطه‌ها و سلف‌خرها تلاش‌های قابل قبولی داشته‌اند، اما هنوز نتوانسته‌اند به دلایلی ازجمله عدم وجود سرمایه کافی و ضعف بنیه مالی مردمی‌تر شده و با دسترسی به همه باغداران کیوی و جلب اعتماد آن‌ها اقدامی انجام دهند.
ایجاد زنجیره ملی کیوی / ‬لزوم توجه به کیفیت محصول
این پژوهشگر بر لزوم تشکیل زنجیره ملی کیوی با محوریت تولیدکنندگان و تشکل‌های تولیدی و خدماتی و حضور مدیران متخصص و کارآمد به ساماندهی زنجیره پایداری تولید با کیفیت و توسعه هدفمند و پایدار بازارهای صادراتی و برند سازی کیوی ایران تأکید کرده و می‌افزاید: کیوی به‌عنوان یک محصول صادراتی و مزیت دار کشور باید بتواند در سال آینده در بازارهای جهانی سهم قابل‌توجهی را به خود اختصاص دهد.
وی با بیان اینکه برگزاری میز ملی توسعه صادرات کیوی با حضور مسئولان و تولیدکنندگان این حوزه سبب می‌شود با احصای مشکلات و ارائه پیشنهادات در راستای توسعه صادرات کیوی استان گام‌های مهمی برداشته شود، به خبرنگار مهر می‌گوید: در بحث توسعه باغات کیوی در منطقه نیز باید توجه داشت که این توسعه کیفی باشد نه کمی به‌عبارت‌دیگر جایگزینی باغات کیوی با شالیزار و مرکبات اقدام خوبی نبوده و از طرفی ممکن است قابلیت برگشت سرمایه را نداشته باشند. همچنین بهبود کمی و کیفی محصول و تولید باغات کیوی با اجرای زنجیره تولید و نهال گواهی‌شده کیوی محقق می‌شود.
هوشیار فرد تصریح می‌کند: برای تحول در زنجیره تولید کیوی، بخش تحقیقات و بخش خصوصی می‌توانند همکاری‌های خوبی داشته باشند.

سهم 3.9 درصدی گیلان در تولید کیوی در کشور
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان دراین‌باره در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه کیوی یکی از محصولات نیمه گرمسیری است که در دنیا با سطح زیر کشت 277 هزار و 526 هکتار و تولید سالانه 4 میلیون و 274 هزار و870 تن شناخته می‌شود، اظهار می‌کند: بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصول در جهان کشورهای چین، ایتالیا، نیوزلند، ایران، شیلی، یونان، فرانسه و ترکیه هستند و ایران ازنظر سطح و تولید دارای رتبه چهارم دنیا است.
علی درجانی با بیان اینکه استان گیلان با سهم 3.9 درصد از کل سطح باغات کشور در رتبه هفتم و ازلحاظ تولید با سهم 2.7 درصد از کل تولید باغات کشور در رتبه سیزدهم قرار دارد، می‌گوید: کشت عمده کیوی در ایران با توجه به شرایط اقلیمی تنها در استان‌های شمالی کشور (گیلان، مازندران و گلستان) رایج است. سطح زیر کشت باغات کیوی کشور 12152.9 هکتار، میزان تولید باغات کیوی کشور 342 هزار تن و ارقام عمده کیوی کشور هایوارد ، گلد و رد است.
وی یادآور می‌شود: میزان صادرات سال 96 کشور 115.206 تن به ارزش اقتصادی 62.96 میلیون دلار و میزان صادرات سال گذشته کشور نیز 139.585 تن به ارزش اقتصادی 96.58 میلیون دلار بوده است.
درجانی با اشاره به اینکه تعداد بهره‌برداران کیوی استان 7250 باغدار است، اظهار می‌کند: سطح زیر کشت باغات کیوی استان گیلان 5746.2 هکتار است که رتبه دوم کشور پس از مازندران را به خود اختصاص داده است.
وی میزان تولید باغات کیوی گیلان را 154990.5 تن عنوان کرده و می‌افزاید: گیلان از این نظر رتبه دوم کشور را پس از مازندران دارد و عمده شهرستان‌های تولیدکننده کیوی استان شهرستان‌های تالش، رودسر و آستارا هستند و زمان برداشت محصول از نیمه دوم مهرماه تا نیمه اول آذرماه است. همچنین پیش‌بینی می‌شود امسال 180 هزار تن میزان تولید کیوی باشد.
درجانی یادآور می‌شود: میزان صادرات کیوی استان در سال‌های 92 تا 96 یک روند افزایشی داشته و از 37 هزار تن در سال 92 به 60 هزار تن در سال 96 و به ارزش اقتصادی 41.4 میلیون دلار رسیده که در سال گذشته به 67500 تن به ارزش اقتصادی 47 میلیون دلار رسیده است.

تغییر‬ زمان صادرات کیوی / مشکلات و راهکارهای مرتبط با صادرات
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان در ادامه با اشاره به پیگیری‌های صورت گرفته درباره ممنوعیت صادرات کیوی بر اساس مصوبه سازمان توسعه تجارت وزارت صمت از 15 تیرماه الی 15 مهرماه، ادامه می‌دهد: این موضوع به همه گمرکات کشور برای اجرا ابلاغ شد و بر همین اساس اطلاع‌رسانی به‌تمامی بهره‌برداران، تعاونی‌ها، سردخانه داران و تجار انجام گرفت.
وی می‌افزاید: نباید از یاد برد که صادرات زودهنگام محصول نارس کیوی که در سال‌های گذشته طی ماه‌های مرداد و شهریور با میزان قند کمتر از 3 بریکس انجام می‌گرفت، اثرات نامطلوبی در بازار مصرف کشورهای فرامرزی به‌جا گذاشته که موجب خدشه‌دار شدن هویت تجارت محصولات کشاورزی کشور شده بود لذا با پیگیری‌های مستمر استان‌های گیلان و مازندران در وزارت جهاد کشاورزی مراتب پس از بررسی‌های کارشناسی منجر به این تصمیم شد.
درجانی با اشاره به وجود 85 باب سردخانه با ظرفیت 185 هزار تن در استان گیلان که 70 درصد آن بالای صفر و برای نگهداری کیوی مناسب هستند، یادآور می‌شود: نیاز استان به سردخانه 400 هزار تن است که از این ظرفیت 100 هزار تن برای تنظیم بازار و صادرات در نظر گرفته‌شده است.
وی ادامه می‌دهد: 50 هزار تن سردخانه با پیشرفت فیزیکی بالای 50 درصد در حال ساخت است که پیش‌بینی می‌شود تا 2 سال آینده به بهره‌برداری برسد.
درجانی عدم ارتباطات بانکی با کشورهای منطقه و مشکلات برگشت ارز، عملیاتی کردن کاهش قیمت ارزش صادراتی هر تن کیوی از 1250 دلار به 750 دلار به‌منظور حمایت از صادرات، نبود مشوق‌های صادراتی در مورد کیوی همانند سایر محصولات باغی خصوصاً سیب، نوسانات قیمت داخلی محصول کیوی، مشکلات مرتبط با سردخانه داران و نحوه تعرفه‌های مرتبط با نگهداری محصول و بسته‌بندی محصول در جذابیت صادرات و مباحث مربوط به ترانزیت و حمل‌ونقل محصول صادراتی (کمبود کامیون‌های یخچال دار) را ازجمله مشکلات موجود در عرصه صادرات کیوی اعلام کرد.
ساماندهی و مدیریت بازارهای مرتبط با صدور کیوی توسط اتاق بازرگانی استان‌ها و اتاق ایران باید در دستور قرار گیرد وی تخصیص اعتبار لازم برای تدوین سند راهبردی کیوی با همکاری تشکل‌ها، مجامع علمی و تحقیقاتی استان‌های ذی‌ربط را یکی از راهکارهای بهبود روند صادرات عنوان کرده و می‌افزاید: با توجه به صادراتی بودن بخش عمده‌ای از محصول تولیدی کیوی کشور پیشنهاد می‌شود معاونت توسعه صادرات محصولات کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی مطالعه بازارهای هدف بین‌المللی برای تنظیم صادرات با رعایت استانداردهای آن‌ها را انجام و در اختیار اعضای میز، تشکل‌های مربوطه و سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها قرار دهد.
درجانی ادامه می‌دهد: همچنین ساماندهی و مدیریت بازارهای مرتبط با صدور کیوی توسط اتاق بازرگانی استان‌ها و اتاق ایران باید در دستور قرار گیرد.
برقراری تسهیلات کم‌بهره برای باغداران (از تاریخ خرداد تا آبان هرسال) و خریداران و صادرکنندگان به‌منظور تأمین سرمایه در گردش؛ قرار دادن میوه کیوی در سبد مصرفی خانوارهای ایران و فراهم‌سازی سازوکارهای خرید و توزیع در داخل کشور توسط اتحادیه‌های تعاونی روستایی کشور و استان‌های شمالی؛ عملیاتی شدن تعرفه ترجیحی ازنظر قیمت و اصلاح ارزش صادراتی آن به‌منظور کاهش اخذ تعرفه توسط کشورهای عضو CIS موارد دیگری است که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان در این زمینه به آن اشاره می‌کند.
عزم جدی مسئولان برای بهره‌گیری از ظرفیت صادراتی کیوی
در روزگاری که شرایط اقتصادی کشور تحت تأثیر تحریم است و چرخ معیشت خانواده‌های بسیاری در گیلان به‌دشواری می‌چرخد، عزمی جدی و مشارکتی همه‌جانبه برای به بار نشستن ظرفیت‌های استان باید شکل گیرد. اصلاح روند کشت و صادرات کیوی تنها یکی از مواردی است که باید در این خطه زرخیز بیش از گذشته موردتوجه قرار گیرد تا شاید گامی مؤثر در مسیر کاهش مشکلات اقتصادی گیلان برداشته شود.