بزرگنمايي:

نسیم گیلان - مصائب اهواز
سایز متن الف الف
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/6013170
k ١.٥
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
مهدی زارع/ چرا اهواز پس از هر بارندگی شدید دچار آبگرفتگی می‌شود؟
روز چهارشنبه دوم بهمن برای سخنرانی در یک سمینار سیلاب در اهواز در مورد مدیریت بحران سیلاب خوزستان (در بهار98) دعوت شدم و در همان روز فرصت چند ساعته برای بازدید از بخش‌هایی از مناطق مختلف محدوده مرکزی شهر اهواز به ویژه محله‌های کیانپارس، بازار، نادری و نیوساید یافتم. جالب آن است که تنها محله‌ای از اهواز که بر اساس مشاهده خودم در اردیبهشت 98 و در بازدید اخیر بهمن 98 دچار آبگرفتگی نمی‌شود همین محله نیوساید است که در آن خانه‌های سازمان شرکت نفت ساخته شده است. این محله دارای سامانه زهکشی و گردآوری آب‌های سطحی کاملی است و در بسیاری از جاهای اهواز عملا مشاهده می‌شود که هر زمین نسبتا صافی که قابل ساخت خانه بوده، مورد استفاده قرار گرفته و محلات جدیدی در آن احداث شده‌اند و عملا کسی فکر نکرده که این شهر در کنار و در ساحل مهم‌ترین رودخانه ایران احداث شده است. اهواز سیستم دفع آب‌های سطحی ندارد، مسیل‌های اصلی شهر شامل رودخانه کارون و شاخه جنوبی آن که از میان شهرستان کارون (کوت عبدالله) عبور می‌کند، لایروبی نشده و ضمنا مسیل‌ها در حین عبور از شهر بتون‌ریزی و عملا غیرقابل نفوذ شده‌اند. در این وضع است که با یک بارندگی محدود خیابان‌ها مملو از آب باران و سیلاب ناشی از آن می‌شود. با بارش 10 میلیمتری باران شبکه دفع فاضلاب اهواز دچار مشکل می‌شود، این شبکه تنها برای دفع فاضلاب تعبیه شده و گنجایش دفع آب‌های سطحی را ندارد. اهواز دوهزار و 400 کیلومتر شبکه فاضلاب دارد که هزار و صد کیلومتر آن فرسوده است. در سیلاب فروردین خوزستان که از حدود 8 فروردین با بالا آمدن آب پشت سدها و از 13 فروردین با آبگرفتگی وسیع دشت سیلابی رودخانه‌های کرخه، دز، کارون و در نهایت رودخانه جراحی به وقوع پیوست...
علاوه بر منطقه وسیعی را در ناحیه دشت آزادگان، هویزه، تالاب هورالعظیم، رودکارون، جاده اهواز- آبادان و اهواز- بندر امام (در مجاورت تالاب شادگان)، خود شهر اهواز نیز دچار آبگرفتگی وسیع شد. به نحوی که در دهه سوم فروردین، عملا دشت‌های سیلابی رودهای کارون، کرخه و در شمال اهواز به هم پیوسته بود. در هفته آخر آذر 98 مجددا سیل به این استان بازگشت که موجب آبگرفتگی گسترده در اهواز، آبادان و خرمشهر شد و تلفات جانی و خسارت مالی برجای گذاشت. حریم رودخانه‌ها در استان خوزستان معنای خود را از دست داده است. پایین دست سدهای بزرگ کارون و دز و کرخه را مردم با ساخت خانه، رستوران و هتل و سایر امکانات گردشگری یا کشاورزی و ساخت و سازهای مختلف به تصرف درآورده‌اند. در خود شهر اهواز عملا در 11 ماه گذشته بعد از سیلاب فروردین، در قسمت آزاد‌سازی مسیر رودخانه کارون و مدیریت رودخانه و رفع معارض و لایروبی، کم‌کاری و سیعی مشاهده می‌شود. بستر رودخانه کارون و شاخه جنوبی آن در کوت عبدالله و در بخش‌هایی از شهر اهواز با انواع مداخلات انسانی مورد تاخت و تاز و تجاوز به حریم قرار گرفته و عملا بستر طبیعی از بین رفته است. تعیین حریم بستر رودخانه روش محاسبه مشخصی دارد. در کشور ما باید پهنای سیل با دوره بازگشت 25 ساله به عنوان بستر رودخانه تعیین شود. مجری یعنی وزارت نیرو این اختیار را دارد که در مناطق شهری این بستر را کمتر یا بیشتر تعیین کند. دو حریم کمی و کیفی هم برایش پیش‌بینی کرده است. دلیل تعیین حریم بستر هم آن است که کسی به آن تجاوز نکند و کار عمرانی انجام نشود. از شواهد تغییرات اقلیمی به هم ریختن الگوی اقلیمی و بارندگی با ریتم متفاوت و رخدادهای حدی (فرین‌ها) است. با چنین حوادثی می‌توان انتظار داشت تا دوره‌های شدیدتر و طولانی‌تر خشکسالی و همچنین بارندگی‌های شدید در فاصله‌های زمانی و بازگشت‌های سریع‌تر در آینده نیز در کشور ما رخ دهد. در ایران که متوسط بارش در سال‌های اخیر همواره نگران‌کننده بوده و در 5 سال آبی قبل از سال آبی 98-97 بین 200 تا 250 میلیمتر در کشور در نوسان بوده، از اول تا 11 فروردین 98، 261 میلیمتر باران بارید. حجم اسمی مخزن سد کرخه 5.9 میلیارد مترمکعب است. مخزن سد دز آن 2.7 میلیارد مترمکعب گنجایش اسمی دارد. رود کارون به طول 950 کیلومتر پر آب‌ترین و بزرگ‌ترین رود ایران است و از شهر اهوار عبور می‌کند. سد‌های مختلفی روی کارون احداث شده است. حجم اسمی مخازن این سد‌ها بدین شرح است: سد گتوند 5 میلیارد مترمکعب، سد مسجدسلیمان 2.6 میلیارد مترمکعب، سد شهید عباسپور (کارون1) 3.1 میلیارد مترمکعب، سد کارون3، 2.9 میلیارد مترمکعب، سد کارون4، 2.2 میلیارد مترمکعب که جمعا 15.8 میلیارد مترمکعب حجم آب مهار شده در سد‌های روی رودخانه کارون است. سد مارون با 1.2 میلیارد مترمکعب حجم مخزن روی رودخانه مارون در نزدیکی شهر بهبهان احداث شده است. مجموع مخازن سدها در استان خوزستان ایران حدود 23.5 میلیارد مترمکعب (حدود نصف حجم اسمی مخازن سد‌های ایران) است که حداقل سه بار در سال‌های آبی 98-97 و 99-98 (از اول مهر 98 تا 5 بهمن 98) در حالت سرریز قرار گرفته است. توجه شود که سیلاب‌های اخیر حجم گسترده‌ای از رسوبات را به مخزن سدهای خوزستان آورد که طی یازده ماه اخیر هنوز فرصت لایروبی نیافته‌اند و می‌توان انتظار داشت که در بارندگی‌های چهار ماه آینده مخازن سدهای خوزستان ظرفیت کمتری برای مهار سیلاب در مقایسه با چهارماه بهمن 97 تا اردیبهشت 98 داشته باشند. این مساله نشان‌دهنده نکته با اهمیتی برای مدیریت کاهش ریسک و مدیریت بحران سیلاب‌های پیش‌رو در اهواز و خوزستان است: آمادگی ما برای سیلاب خوزستان برای اسفند 98 و فروردین 99 باید بیشتر از آمادگی ما برای ماه‌های مشابه در سال قبل باشد.
ضمنا مردم در شهر اهواز به سیلاب و آبگرفتگی به صورت پدیده‌ای مکرر در یک‌سال گرفتار شده‌اند. این مساله نشان می‌دهد که مدیریت آب و فاضلاب در این شهر باید با سرعت و جدیت برای ساخت سامانه جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی و مدیریت کاهش ریسک سیلاب با استفاده از داده‌های واقعی و پایش‌های میدانی به سرعت انجام شود.