نسیم گیلان - ایران از مهم‌ترین کشورهای آسیایی است که از سال 1974، همواره در یکی از بخش‌های جشنواره فیلم برلین حضور داشته است. در ادامه به بررسی حضور ایران در این جشنواره بین المللی می پردازیم
سینمای ایران و سینماگران ایرانی در برلیناله 2020
سینمای ایران در سال 2019 حضوری نسبتا کمرنگ در برلیناله داشت. در هفتادمین دوره این جشنواره، اما ایران در بخش رقابتی هم شرکت دارد. «شیطان وجود ندارد»، «بادبادک‌ها»، «یلدا» و «نامو» از فیلم‌های ایرانی در برلیناله 2020 هستند.
بیشتر بدانید : سینماگران ایرانی در جشنواره برلین 2020 + عکس و برنامه نمایش فیلم ها

فیلم «پری» به کارگردانی سیامک اعتمادی
سینمای ایران در یکی دو دهه گذشته همواره حضوری کمابیش پررنگ و پربار را در برلیناله تجربه کرد، اگر چه باید اذعان نمود که شرکت ایران در سال 2019 نسبتا کم‌رنگ بود.
جشنواره سینمایی برلین در کنار جشنواره ونیز و کن از مهم‌ترین فسیتوال‌های فیلم در جهان محسوب می‌شود. در هفتادمین دوره از جشنواره فیلم برلین که از 20 فوریه تا اول ماه مارس برگزار می‌شود، چند فیلم از ایران یا ساخته سینماگران ایرانی شرکت دارند.
«شیطان وجود ندارد»، تازه‌ترین اثر بلند محمد رسول‌اف، کارگردان ایرانی، در بخش مسابقه برلیناله با 17 اثر سینمایی دیگر بر سر کسب جوایز اصلی جشنواره از جمله خرس طلایی برای بهترین فیلم رقابت می‌کند. فیلم‌نامه این اثر نیز از رسول‌اف است.

فیلم «شیطان وجود ندارد» محمد رسول‌ اف
احسان میرحسینی، شقایق شوریان، کاوه آهنگر، علیرضا زارع‌پرست و سالار خمسه از بازیگران این فیلم 150 دقیقه‌ای هستند که در کاتالوگ برلیناله از آن به عنوان محصول مشترک آلمان، ایران و جمهوری چک یاد شده است.
«شیطان وجود ندارد» چهار داستان را روایت می‌کند که پیرامون موضوع اعدام دور می‌زند. علیرغم تلاش‌های دست‌اندرکاران جشنواره فیلم برلین، حضور رسول‌اف در برلیناله نامحتمل است.
امتیاز پخش و فروش جهانی این فیلم را شرکت فیلمز بوتیک (Films Boutique) در اختیار دارد که دفترش در برلین است.
«نامو» (بیگانه) که نخستین فیلم بلند نادر ساعی‌ور محسوب می‌شود، در بخش فوروم به نمایش درخواهد آمد. تهیه‌کنندگی این فیلم را مستانه مهاجر و طهورا ابوالقاسمی برعهده داشته‌اند. بختیار پنجه‌ای، سویل شیرگیر، ناصر هاشمی، هادی افتخارزاده و فیروز عاقلی از جمله بازیگران «نامو» هستند.
این فیلم 89 دقیقه‌ای داستان آموزگاری را روایت می‌کند که به شهری در کردستان ایران منتقل شده و می‌کوشد به همراه خانواده خود زندگی تازه‌ای شروع کند.
فوروم یکی از بخش‌های بسیار مهم جشنواره برلیناله محسوب می‌شود که علاقمندان سینما را با آثار سینماگران جوان از سراسر جهان آشنا می‌کند.
در برلیناله 2020 نیز رد پای سینمای ایران را می‌توان دید، از جمله شیطان وجود ندارد که تازه‌ترین اثر محمد رسول‌اف است. این فیلم با 17 اثر سینمایی دیگر بر سر کسب جوایز اصلی برلیناله رقابت دارد. یلدا (ساخته مسعود بخشی)، بادبادک‌ها (به نویسندگی و کارگردانی پیام حسینی)، نامو (اثر نادر ساعی‌ور) و اسب سفید بالدار (ساخته مهیار ماندگار) دیگر آثار ایرانی در برلیناله هستند.
حضور و کامیابی‌ های سینمای ایران در برلیناله
در برلیناله 2020 نیز رد پای سینمای ایران را می‌توان دید، از جمله «شیطان وجود ندارد» (تصویر) که تازه‌ترین اثر محمد رسول‌اف است. این فیلم با 17 اثر سینمایی دیگر بر سر کسب جوایز اصلی برلیناله رقابت دارد. «یلدا» (ساخته مسعود بخشی)، "بادبادک‌ها (به نویسندگی و کارگردانی پیام حسینی)، نامو (اثر نادر ساعی‌ور) و اسب سفید بالدار (ساخته مهیار ماندگار) دیگر آثار ایرانی در برلیناله هستند.
از اولین تا بزرگ‌ترین موفقیت
«شقایق‌های سوزان»، ساخته هوشنگ شفتی که 1963 در جشنواره برلین به نمایش درآمد، اولین فیلمی‌ست که موفق به کسب جایزه در برلیناله شد. این فیلم جایزه ویژه خرس نقره‌ای را برای ارزشمندترین فیلم کوتاه، که از جوایز فرعی است، کسب کرد. بزرگ‌ترین موفقیت تا حال نصیب فیلم «جدایی نادر از سیمین» شده که سال 2011 نه تنها خرس طلایی برلیناله را شکار کرد، بلکه گروه بازیگران مرد و زن آن نیز دو خرس نقره‌ای دریافت کردند.

موفقیت سینمای ایران در جشنواره برلین
نخستین موفقیت بزرگ ایران در جشنواره برلین
اولین موفقیت بزرگ برای سینمای ایران در جشنواره برلین را سهراب شهید ثالث به ارمغان آورد. او در سال 1974 جایزه خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی (از جوایز اصلی برلیناله) را برای فیلم «طبیعت بی‌جان» دریافت کرد. شهید ثالث که از آغازگران موج نوی سینمای ایران است، بعد‌ها در آلمان به فعالیت‌های سینمایی خود ادامه داد و با ساخته‌های خود از جمله «یک اتفاق ساده» و «در غربت» نیز حضوری موفق در برلیناله را تجربه کرد.
شکار خرس با «طبیعت بی‌جان»
«طبیعت بی‌جان» که سهراب شهید ثالث در کنار کارگردانی، نوشتن فیلمنامه‌ی آن را نیز برعهده داشت، در سال 1353 ساخته شد. این فیلم زندگی سوزنبان پیری را به تصویر می‌کشد که با همسرش در منطقه‌ای دورافتاده زندگی می‌کند. می‌توان گفت که شهید ثالث شهرت و اعتبار جهانی خود را تا حد زیادی با جشنواره برلین پیش برد. تصویر: صحنه‌ای از «طبیعت بی‌جان» با بازیگری زادوار بنیادی و زهرا یزدانی، نقش‌آفرینان اصلی این فیلم.
از «گاو» تا «بانو»
داریوش مهرجویی که از سینماگران پرسابقه ایران شناخته می‌شود، تا کنون با چهار اثر در جشنواره فیلم برلین حضور یافته است. در دوران پیش از انقلاب فیلم‌های «گاو»، «پستچی» و «دایره مینا» از او در برلیناله به نمایش درآمد. آخرین بار در سال 1999 بود که ساخته‌ای از او (فیلم بانو) در چارچوب جشنواره فیلم برلین اکران شد.
اولین حضور فیلمساز زن در جشنواره برلین
از آغاز فعالیت جشنواره برلین بیش از چهار دهه گذشت تا برای نخستین بار یکی از فیلمسازان زن سینمای ایران در برلیناله حضور یافت. در سال 1993 فیلم «نرگس»، ساخته‌ی رخشان بنی‌اعتماد در بخش «فورم» برلیناله به نمایش درآمد.
دومین خرس نقره‌ای
جعفر پناهی که در سال 1996 با «بادکنک سفید» در برلیناله حضور داشت، ده سال بعد در پنجاه و ششمین دوره از برلیناله (2006) توانست با فیلم «آفساید» رأی هیات داوران اصلی را کسب کند و دومین خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی را برای سینمای ایران به ارمغان آورد.
بیان معضلات اجتماعی
آفساید به مسئله ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه‌ها و به خصوص تماشای مسابقات فوتبال می‌پردازد. این فیلم، داستان دخترانی است که برای تماشای مسابقه فوتبال، ناگزیر می‌شوند لباس پسرانه بپوشند. این دختران سرکش و مغرور به مخاطره‌ای بزرگ دست می‌زنند تا تنها بتوانند مسابقه فوتبال تماشا کنند. فیلم آفساید با لحنی طنزآلود و بیانی گرم و صمیمی از محرومیت زن ایرانی از بدیهی‌ترین حقوق و آزادی‌های فردی سخن می‌گوید.
بیشتر بدانید : جعفر پناهی و امیرخان در جمع هیات داوران جشنواره فیلم برلین!
فیلمسازی پرحضور
جعفر پناهی با هشت فیلم که البته نمایش شماری از فیلم‌های او در چارچوب برنامه بزرگداشت وی در برلیناله 2011 صورت گرفت، بیش‌ترین حضور‌ها را در برلین داشته است. سهراب شهید ثالث (6 فیلم)، داریوش مهرجویی و محمدعلی طالبی (هر یک 4 فیلم) و هژیر داریوش (با 3 فیلم) از فیلمسازان پرحضور در برلیناله محسوب می‌شوند.
«آواز گنجشک‌ها»
در سال 2008 حضور سینما و سینماگران ایرانی در برلیناله پررنگ بود. «آواز گنجشک‌ها»، ساخته‌ی مجید مجیدی از جمله فیلم‌های شرکت‌کننده در آن دوره از جشنواره سینمایی برلین بود که در بخش مسابقه حضور یافت.

مجید مجیدی و رضا ناجی، بازیگر نقش اول مرد در فیلم «آواز گنجشک‌ها» در برلین
معضلات زندگی شهری
«آواز گنجشک‌ها» به داستان مردی ساده و میانسال به نام کریم (با بازیگری رضا ناجی) می‌پردازد که در مجتمع پرورش شترمرغ در اطراف تهران کار می‌کند و با شترمرغ‌ها ارتباط روانی و عاطفی برقرار کرده است. در پی فرار یکی از شترمرغ‌ها از مزرعه، کریم اخراج می‌شود و برای امرار معاش ناگزیر به آغاز زندگی تازه‌ای در شهر می‌شود.
بهترین بازیگر نقش اول مرد در جشنواره برلین
«آواز گنجشک‌ها» اگر چه از کسب خرس طلایی در بخش رقابتی محروم ماند، اما رضا ناجی به خاطر نقش‌آفرینی در این فیلم، جایزه خرس نقره‌ای را برای بهترین بازیگر مرد دریافت کرد.
حضور «سه زن» در جشنواره فیلم برلین 2008
فیلم «سه زن» با بازیگری نیکی کریمی (تصویر) و پگاه آهنگرانی، از جمله فیلم‌های ایرانی شرکت‌کننده در جشنواره فیلم برلین در سال 2008 بود. این فیلم که منیژه حکمت آن را کارگردانی کرده در بخش «پانوراما» به نمایش درآمد.

نیکی کریمی در فیلم «سه زن» منیژه حکمت
«فوتبال سربسته»
از جمله برندگان جوایز فرعی جشنواره فیلم برلین آیت نجفی بود که با مستند «فوتبال سربسته» (Football under cover) به دریافت جایزه «تدی» نائل آمد. داستان این فیلم که توسط نجفی و دیوید آسمان ساخته شده، مسابقه فوتبال میان تیم زنان برلین و تیم ملی فوتبال زنان ایران را به تصویر می‌کشد.
فیلم «الی» در برلین
در سال 2009 فیلم «درباره الی» ساخته‌ی اصغر فرهادی با استقبال فراوانی در برلیناله روبرو گشت. فرهادی برای این فیلم موفق به کسب جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین کارگردانی شد. نمایی از فیلم «درباره الی» با بازیگری گلشیفته فراهانی و ترانه علیدوستی.

گلشیفته فراهانی و ترانه علیدوستی در فیلم درباره الی
حضور پررنگ در برلیناله 2011
سال 2011 بدون شک از دور‌ه‌های پررنگ حضور سینما و سینماگران ایرانی در برلیناله بود. شرکت «جدایی نادر از سیمین»، ساخته‌ی موفق اصغر فرهادی در بخش مسابقه و همچنین اختصاص یافتن بخشی ویژه به آثار جعفر پناهی از جمله رویداد‌های مهم آن دوره بود. نیامدن جعفر پناهی، یکی از اعضای هیات داوران آن دوره، به علت محکومیت و حبس، اعتراضات گسترده‌ای به دنبال داشت و پوستر‌های بزرگی در این رابطه در برلین دیده شد.
جای خالی جعفر پناهی در جشنواره برلین 2011
جعفر پناهی پیشتر در حکمی از سوی دادگاه به اتهام «اجتماع و تبانی و تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی» به 6 سال حبس تعزیری، 20 سال محرومیت از فیلم‌سازی، 20 سال محرومیت از فیلم‌نامه‌نویسی، 20 سال محرومیت از سفر به خارج از ایران و 20 سال ممنوعیت از هر نوع مصاحبه با رسانه‌ها و مطبوعات داخلی و خارجی محکوم شده بود. جشنواره‌ی 2011 با صندلی خالی جعفر پناهی بر روی سن آغاز به کار کرد.
موفقیتی بی‌ سابقه در برلیناله 2011
سال 2011، سال موفقیت سینمای ایران بود. «جدایی نادر از سیمین»، ساخته‌ی اصغر فرهادی که با استقبال همزمان و گسترده‌ی منتقدان و علاقمندان روبرو شده بود، سرانجام خرس‌های طلایی و نقره‌ای را از آن خود کرد. هیئت شش نفره داوران بین‌المللی به ریاست ایزابلا روسلینی، و در غیبت جعفر پناهی، خرس طلایی شصت ویکمین دوره برلیناله را به فیلم «جدایی نادر از سیمین» اعطا کرد.
بیشتر بدانید : سه خرس جشنواره‌ی برلین برای «جدایی نادر از سیمین»
ستایش از بازیگران «جدایی نادر از سیمین» در برلین
«جدایی نادر از سیمین» نه تنها جایزه خرس طلایی برای بهترین فیلم بلکه جوایز خرس نقره‌ای جشنواره برلیناله برای تمامی بازیگران مرد و زن نیز را از آن خود کرد.

بازیگران «جدایی نادر از سیمین» در جشنواره برلین
گروه بازیگران مرد را پیمان معادی، شهاب حسینی، بابک کریمی و علی‌اصغر شهبازی تشکیل می‌دادند که شهاب حسینی در مراسم پایانی شرکت نداشت. خرس نقره‌ای برای بهترین بازیگر زن به تمامی بازیگران، یعنی ساره بیات، لیلا حاتمی و سارینا فرهادی، اعطا شد.
عضویت فرهادی در هیات داوران 2012
‌اصغر فرهادی پس از موفقیت‌های سال‌های پیش به عنوان یکی از اعضای هیات داوران برلیناله 2012 برگزیده شد. سرپرستی هیات داوران را مایک لی، کارگردان و نمایشنامه‌نویس بریتانیایی برعهده داشت. بوعالم صنصال، نویسنده الجزایری، باربارا زوکووا، بازیگر آلمانی؛ شارلوت گینزبورگ، بازیگر و خواننده از فرانسه؛ جیک جیلنهال، بازیگر آمریکایی؛ فرانسوا اوزو، کارگردان فرانسوی و آنتون کوربین عکاس هلندی از دیگر اعضا بودند.

اصغر فرهادی داور جشنواره برلین 2012
شیرین نشاط در جمع داوران جشنواره برلین 2013
هیئت داوران بخش رقابتی جشنواره فیلم برلین در سال 2013 هفت نفر بودند که در رأس آنان ونگ کار وای، کارگردان صاحب‌نام چینی قرار داشت. شیرین نشاط، هنرمند و فیلمساز ایرانی نیز یکی از چهار زنی بود که در آن دوره در جمع این هیئت حضور داشت. شیرین نشاط در عرصه‌ای گسترده کار می‌کند و در تمام کار‌های این هنرمند دو شناسه برجستگی دارد: یکی پیشینه‌ی سنتی و دیگر نگاه بدیع و مدرنی که به همه چیز تازگی می‌دهد.
بیشتر بدانید : شیرین نشاط، از "زنان خدا" تا "زنان بدون مردان" + عکس
باز هم پناهی
در سال 2013 فیلم «پرده»، ساخته جعفر پناهی و کامبوزیا پرتوی، خرس نقره‌ای برای بهترین فیلم‌نامه را کسب کرد. پناهی مانند دوره‌های گذشته جشنواره‌ی برلین این بار نیز شانس آمدن به پایتخت آلمان و حضور در برلیناله را نیافت.

فیلم «پرده» جعفر پناهی و کامبوزیا پرتوی
بازتابنده‌ی ترس و نومیدی
کامبوزیا پرتوی در نشست خبری در چارچوب برلیناله گفته بود که فیلم «پرده» ناشی از شرایط روحی کنونی پناهی است. عدم امنیت، نومیدی، ترس، مرگ، خود‌کشی و آزادی اندیشه، اید‌ه‌هایی هستند که در این فیلم به آن‌ها اشاره می‌شود.

کامبوزیا پرتوی هنگام دریافت خرس نقره‌ای برلیناله
بیشتر بدانید : خرس نقره‎ای «پناهی» در دستان پرتوی و مریم مقدم! + عکس
میترا فراهانی در جمع داوران 2014
در میان 8 عضو هیئت داوران 64ـ مین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم برلین (6 تا 16 فوریه 2014)، میترا فراهانی، سینماگر ایرانی ساکن فرانسه نیز شرکت داشت. رئیس هیات داوران 2014 را جیمز شیمس، تولیدکننده فیلم‌های آنگ لی، کارگردان به‌نام تایوانی عهده‌دار بود. فراهانی تا کنون چندین مستند موفق، از جمله «زهره و منوچهر» و «فی‌فی از خوشحالی زوزه می‌کشد» را ساخته است.
بیشتر بدانید : زن فیلمساز و نقاش ایرانی داور جشنواره فیلم برلین 2014
تنها نماینده‌ی ایران در سال 2014
«عصبانی نیستم» به کارگردانی رضا درمیشیان تنها محصول سینمایی از ایران بود که در برلیناله 2014 به نمایش درآمد. این فیلم در بخش پانوراما اکران شد، اما جایزه‌ای دریافت نکرد. «عصبانی نیستم» به‌رغم وجود محدودیت‌ها و موانع در ساخت آن، انتقادی جسورانه از مسائل و مشکلات ایران امروز، به‌ویژه استیصال نسل جوان است.
بیشتر بدانید : حضور باران کوثری و نوید محمدزاده در جشنواره برلین 2014
مستند «ایرانی»
البته شماری از سینماگران ایرانی یا ایرانی‌تبار که ساخته‌های آنان محصول کشور‌های دیگر بود، در برلیناله 2014 حضور داشتند، از جمله مهران تمدن، فیلمساز مقیم فرانسه که با مستند «ایرانی» به برلیناله آمده بود. او برای تهیه این اثر چهار روحانی «حوزه علمیه» را به خانه‌ای ییلاقی مهمان می‌کند تا در کنار آنان دو روز بگذراند و از طریق گفتگو با آنان شرایط و امکان همزیستی گرایش‌های گوناگون را در عمل تجربه کند.
«ماکوندو»
"ماکوندو" نخستین فیلم سینمایی سودابه مرتضایی، فیلمساز ایرانی مقیم اتریش نیز در بخش رقابتی برلیناله 2014 حضور داشت. این فیلم روایتی ساده از زندگی روزمره یک خانواده چچن است که در آرامش و سکون در حاشیه وین زندگی می‌کند. هدف مرتضایی از ساختن این اثر نه طرح تفصیلی مسائل پناهندگی یا بررسی وضعیت خارجیان، بلکه به تصویر کشیدن زندگی یک خانواده پناهنده در قالب فیلمی کوچک و ساده بوده است.
پناهی و خرسی دیگر
در شصت و پنجمین دوره از جشنواره فیلم برلین که در سال 2015 برگزار شد، جعفر پناهی موفقیتی دیگر را جشن گرفت و با فیلم «تاکسی» خرس طلایی برلیناله را شکار کرد. پناهی (راست در تصویر) در این فیلم با هویت واقعی خود تاکسی می‌راند. مسافران مختلفی سوار تاکسی او می‌شوند و دوربین‌هایی که در تاکسی تعبیه شده‌اند دیالوگ‌ها و رفتار مسافران را ضبط می‌کنند. فیلم شباهت زیادی به فیلم‌های مستند دارد.
در انتظار پناهی
فیلم «تاکسی» در برلیناله 2015 بسیاری‌را غافلگیر کرد. هیئت داوران این جشواره «تاکسی» را به اتفاق آرا برجسته‌ترین اثر در بخش رقابتی برلیناله ارزیابی کرد. محدودیت‌های ساختن فیلم و ممنوع‌الخروج بودن جعفر پناهی عطش منتقدان و فیلم‌دوستان برای تماشای «تاکسی» را دوچندان کرده بود. پناهی مانند سال‌های گذشته نتوانست در برلیناله حضور یابد و به همین دلیل خواهرزاده‌اش خرس طلایی را با چشمان گریان دریافت کرد.
بیشتر بدانید : همسر و خواهرزاده جعفر پناهی در جشنواره برلین2015
ایران در برلیناله 2016
در برلیناله 2016 که در روز‌های 11 تا 21 فوریه برگزار شد، سینمای ایران نیز در بخش‌های گوناگون از جمله در بخش رقابتی بر سر خرس طلایی (جایزه اصلی جشنواره برلین) و در بخش «نسل نو» حضور داشت. «اژد‌ها وارد می‌شود»، ساخته مانی حقیقی، «لانتوری» (تصویر)، اثر رضا درمیشیان، «رویا‌های دم صبح»، ساخته مهرداد اسکویی و «والدراما» به کارگردانی عباس امینی نمایندگان سینمای ایران در جشنواره برلین در 66مین دوره بودند.
ایران در برلیناله 2017
در شصت و هفتمین دوره از جشنواره فیلم برلین در سال 2017 تنها یک فیلم از ایران حضور داشت: «تمارض»، ساخته‌ی عبد آبست. این فیلم‌ساز در «تمارض» کوشیده است که با تقلیل‌گرایی در فرم و مضمون از زاویه‌ای جدید به مناسبات انسانی بنگرد. این فیلم در بخش فوروم برلیناله به نمایش درآمد.
ایران در برلیناله 2018
در 68مین دوره برلیناله که در فوریه 2018 برگزار شد، چهار فیلم از ایران شرکت کردند، از جمله «خوک»، ساخته مانی حقیقی که در بخش رقابتی حضور داشت. دیگر آثار سینمای ایران که در برلیناله 2018 به نمایش درآمدند، عبارت بودند از «هجوم»، ساخته شهرام مکری در بخش چشم‌انداز و فیلم‌های «درساژ»، ساخته پویا بادکوبه و «هندی و هرمز»، ساخته‌ی عباس امینی در بخش نسل نو.
بیشتر بدانید : درخشش درساژ در جشنواره برلین 2018 + تصاویر بازیگران و عوامل فیلم
بیشتر بدانید : لیلا حاتمی مانی حقیقی و حسن معجونی در جشنواره فیلم برلین 2018+ تصاویر
بیشتر بدانید : برندگان یک بخش از جوایز جشنواره برلین 2018 اعلام شدند
ایران در برلیناله 2019
سینمای ایران در برلیناله 2019 حضور نسبتا کمرنگی داشت. ایران با دو فیلم بلند، یکی داستانی (فیلم نشت) و دیگری مستند (دلبند)، و دو فیلم کوتاه (فیلم‌های مگ‌رالن و تتو) در بخش‌های جانبی حضور داشت. تصویر: نمایی از فیلم «نشت» به کارگردانی سوزان ایروانیان.
بیشتر بدانید : جعفر پناهی و امیرخان در جمع هیات داوران جشنواره فیلم برلین!
بیشتر بدانید : بازیگر فیلم اصغر فرهادی در میان داوران جشنواره برلین 2020 + عکس
بیشتر بدانید : اختتامیه جشنواره برلین 2019 / خرس طلا به فرانسه رسید + عکس
منبع: dw.com