بزرگنمايي:

نسیم گیلان - فاویپیراویر در ایران؛ رانت، افتخار ملی، جدل سیاسی؟
سایز متن الف الف
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/6226045
k ١١
١٦
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
به دنبال واکنش تند وزارت بهداشت در مقابل ادعای یکی از پزشکان بیمارستان مسیح دانشوری درباره تاثیر مثبت داروی « فاویپیراویر» در بهبودی 27 مبتلای کووید 19 بستری در این بیمارستان و طرح شبهاتی درباره علت موضع‌گیری شدید متولیان سلامت نسبت به این ادعا، سازمان غذا و دارو از نهایی شدن کارآزمایی بالینی و بررسی‌ها بر تاثیر قطعی این دارو طی روزهای آینده خبر داد.
در تعطیلات نوروز امسال، محمدرضا هاشمیان؛ فوق تخصص مراقبت‌های ویژه در بیمارستان مسیح دانشوری، در یک کلیپ ویدئویی مدعی شده بود که مقادیری از داروی فاویپیراویر (favipiravir تولید ژاپن) را برای 30 بیمار مبتلای کووید 19 بستری در این بیمارستان تجویز کرده و شاهد بهبودی قطعی 27 نفر از بیماران دریافت‌کننده این دارو بوده اما با این حال، مسوولان وزارت بهداشت مانع از اجرای این رژیم دارویی برای سایر مبتلایان شده‌اند. به دنبال طرح ادعاهای این پزشک، معاونت درمان وزارت بهداشت با صدور اطلاعیه‌ای، ضمن «تخلف» دانستن هر گونه اظهارنظر موافق درباره اثر‌گذاری این دارو اعلام کرد: «به دنبال مصاحبه انجام شده یکی از اعضای محترم هیات علمی شاغل در بیمارستان مسیح دانشوری تهران در خصوص داروی فاویپیراویر، به اطلاع می‌رساند داروی مذکور هنوز در فارماکوپه ایران وارد نشده و در حال حاضر به عنوان یک دارو در یک کارآزمایی بالینی به کار گرفته شده و در اختیار چند مرکز درمانی از جمله بیمارستان مسیح دانشوری قرار گرفته و تاکنون نتایجی از این تحقیق به این کمیته گزارش نشده است؛ لذا انجام هرگونه مصاحبه و ارایه هر نوع گزارش به عنوان تایید یا رد اثربخشی این دارو مورد تایید کمیته نبوده و تخلف محسوب می‌شود. تاکنون هیچ گزارش مکتوبی از اثربخشی این دارو از مراکز درمانی از جمله مرکز مسیح دانشوری، چاپ و به وزارت بهداشت ارایه نشده است. صرف گزارش تجربی از یک اقدام درمانی، در دنیای علم جایگاهی ندارد و چه‌بسا سبب نگرانی خانواده بیماران به جهت عدم تهیه یا حتی احساس گناه در بازماندگان بیمارانی که به رحمت خدا رفته‌اند ایجاد کند. بدیهی است تمام داروهای مصرفی در درمان کرونا به عنوان ضدویروس یا ضدالتهاب، درمان قطعی نیست. آنچه ثابت شده، مراقبت صحیح از بیماران موثرترین راه کمک به درمان بیماران است که کادر درمانی مراکز بیمارستانی کشور ما از جمله عزیزان ما در بیمارستان مسیح دانشوری از موفق‌ترین‌های دنیای پزشکی محسوب می‌شوند که جای سپاس و قدردانی دارد. بدیهی است پس از اتمام کارآزمایی بالینی مذکور، نتایج توسط کمیته علمی اعلام و در صورت تایید اثربخشی آن، وزارت بهداشت نسبت به تامین و توزیع دارو به منظور استفاده برای بیماران اقدام خواهد کرد.» پس از موضع‌گیری معاونت درمان، برخی پزشکان فعال در فضای مجازی و در کانال‌های خبری مدعی شدند که «این دارو برای درمان دکتر ولایتی (رییس بیمارستان مسیح دانشوری که اسفند ماه 98 به کووید 19 مبتلا شد) نیز استفاده شده و گفته می‌شود واردات فاویپیراویر در ماه اسفند 1398 با مساعدت علی‌اکبر ولایتی صورت پذیرفته است.»
در حالی که شبهاتی درباره ذخیره‌سازی این دارو با هدف استفاده آن برای درمان مسوولان دولتی مبتلا به کووید 19 از دیگر ادعاهای مطرح شده در فضای مجازی بود، این شایعات همچنین قوت گرفت که جدل پشت پرده مسوولان وزارت بهداشت با اصولگرایان می‌تواند یکی از دلایل جبهه‌گیری نمایشی متولیان حوزه سلامت در مقابل تبلیغ اثرگذاری دارویی باشد که با بهره از روابط تجاری و اعتباری این جناح سیاسی وارد کشور شده و شایعه‌پردازان، به خصوص بر این گزاره تاکید داشتند که روزهای آغازین سال، رییس سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با یک رسانه، از واردات مواد اولیه داروی فاویپیراویر و راه‌اندازی خط تولید آن خبر داده و بنابراین، اظهارنظر هاشمیان درباره تاثیر‌گذاری نوع غیر ایرانی این دارو که با استفاده از سرمایه بخش خصوصی و وابسته به یک جناح سیاسی وارد کشور شده، نقشه‌های متولیان سلامت برای تبلیغات گسترده درباره راه‌اندازی خط تولید داخلی را برهم زده است.
شدت گرفتن موج این شایعات در فضای مجازی، زمانی یک لبخند مرموز بر لب دست‌اندرکارانش نشاند که وزیر بهداشت، روز 11 فروردین ماه نوید یک موفقیت بی‌نظیر برای نظام سلامت در عرصه درمان کووید 19 سخن گفت که اگر منظور وزیر، اعلام خبر راه‌اندازی خط تولید داخلی فاویپیراویر به عنوان داروی درمان قطعی کووید 19 بوده، با اظهارات پزشک متخصص بیمارستان مسیح دانشوری، تمام برنامه‌های متولیان نظام سلامت برای غافلگیری هموطنان نقش بر آب شده است.
موضع‌گیری وزارت بهداشت در مقابل موج شبهات و شایعات و انتقادات تا سه روز قبل هم ادامه داشت و کیانوش جهانپور؛ سخنگوی وزارت بهداشت در پاسخ به خبرگزاری‌ها ضمن تاکید بر ممنوعیت هر مداخله درمانی خارج از چارچوب تاکیدات بند پ ماده 72 برنامه ششم توسعه (اجبار قانونی به رعایت فهرست رسمی دارویی ایران) درباره تکلیف واردات، تولید، تجویز و توزیع داروی فاویپیراویر و ابهامات مطرح درباره واقعیت تاثیرگذاری این دارو برای مبتلایان کووید19 گفت: «صرفا در کشور چین مطالعاتی در خصوص اثربخشی فاویپیراویر بر کووید19 انجام شد که گزارش اولیه، اثربخشی دارو را مثبت اعلام می‌کرد اما همان مقاله هم پس گرفته شد. این دارو هنوز در اروپا و امریکا هم تأیید نشده و در ایران هم کمیته اخلاق، موضوع تحقیقات بالینی آن را‌‌‌ سه هفته قبل تصویب کرده و طی روزهای اخیر، ژاپن هزار عدد از این دارو را‌‌‌ برای ما ارسال کرده که این مقدار برای انجام مطالعه بالینی کفایت می‌کند. مطالعات بالینی هم در چند بیمارستان کشور شروع شده و اگر هم تا امروز در کشور از این دارو تولید شده باشد، اجازه توزیع ندارد تا زمانی که نتیجه تحقیق بالینی ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام شود. بنابراین، دوستانی که اعلام کرده‌اند این دارو را برای بیماران خود تجویز و استفاده کرده‌اند، اگر مجوز استفاده از دارو را نداشته‌اند مرتکب تخلف شده‌اند.»
همین اظهارات متناقض و واکنش جامعه پزشکی نسبت به تناقض اظهارات متولیان سلامت، شاید یکی از دلایلی بود که مسوولان سازمان غذا و دارو را وادار کرد از اعلام هرچه سریع‌تر نتایج کارآزمایی بالینی درباره اثربخشی داروی فاویپیراویر خبر بدهند. ابتدای این هفته، غلامحسین مهرعلیان؛ مدیرکل داروی سازمان غذا و دارو، خبر داد که ایران موفق به «تولید یک نوع داروی موثر در درمان بیماری کووید19» شده در حالی که در متن این خبر، نامی جز «فاویپیراویر» دیده نمی‌شد. مهرعلیان در توضیحات خود درباره اعلام آتی نتایج موفقیت و تاثیرگذاری این دارو برای بهبودی مبتلایان کووید19 گفته بود: «داروی فاویپیراویر در سال 2014 برای اولین‌بار در کشور ژاپن تولید شد و برای درمان آنفلوآنزای تیپ B هم تاییدیه گرفت و حتی برای درمان ابولا هم از این دارو استفاده شد. این دارو، یک داروی قدیمی است و اخیرا که ویروس کرونا در کشور چین شیوع پیدا کرد، تمام تلاش دولت چین این بود که از تمام داروهایی که بر این ویروس تاثیر می‌گذارد استفاده کند. به همین خاطر 50 الی 100 دارو مورد آزمایش قرار گرفت که در نهایت، از بین این داروها، چند دارو از جمله فاویپیراویر که تاثیر مثبت بیشتری بر بهبود بیماران مبتلا به کووید19 داشت، انتخاب شد. در اسفندماه که این ویروس در کشور ما شیوع پیدا کرد، برحسب گزارشاتی که از کشور چین داشتیم، در هفته دوم شیوع این بیماری، از دولت چین درخواست ارسال مقداری از این دارو را کردیم تا ما هم در ایران آزمایش کنیم و سپس دولت چین تعدادی از این دارو را به‌طور رایگان از طریق سفارت در اختیار ما قرار داد که ما هم در اواخر اسفندماه این دارو را در اختیار تیم تحقیقاتی کشور قرار دادیم اما به دلیل آنکه هیچ تاییدیه‌ جهانی درباره اثربخشی این دارو بر کووید19 نداشتیم، حالا منتظر نتیجه نهایی و تاییدیه آن هستیم. البته از هفته دوم اسفند هم رایزنی‌هایی در رابطه با تامین این دارو در کشور در صورت تایید اثربخشی انجام دادیم اما باتوجه به کمبود جهانی این دارو و قیمت بسیار بالای آن، از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان فرمول مواد اولیه این دارو را کشف و سنتز کردیم و حدود 5 هزار قرص را در مقیاس آزمایشگاهی تولید کردیم و در حال حاضر منتظر نتیجه نهایی این آزمایش هستیم و در صورت نتیجه نهایی درباره بهبودی همه بیماران مصرف‌کننده این دارو، تولید انبوه آن را آغاز خواهیم کرد که نتیجه نهایی آزمایش‌ها هم طی روزهای آینده اعلام خواهد شد و البته در صورت نتیجه تاثیر مثبت این دارو، داروی فاویپیراویر در حجم انبوه تولید خواهد شد و حتی در اختیار بقیه کشورها هم قرار خواهیم داد.»
اظهارات مهرعلیان و تاکیدها و اظهارات اخیر مسوولان وزارت بهداشت در حالی است که چند روز قبل، فرامرز اختراعی؛ رییس سندیکای تولید‌کنندگان مواد اولیه دارویی از تولید یک میلیون دوز داروی فاویپیراویر در خط تولید داخلی و توزیع پس از اعلام نتایج نهایی آزمایش‌های بالینی خبر داد. اختراعی در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس گفته بود که 15 هزار دوز از این دارو از طرف دولت چین در اختیار ایران قرار گرفته تا برای کارآزمایی بالینی در بیمارستان‌های محل بستری مبتلایان کووید19 استفاده شود و افزوده بود: «با دو شرکت تولید‌کننده برای تولید این دارو رایزنی صورت گرفته و یک شرکت وارد‌کننده نیز موفق شده دارو را وارد کند و همچنین، شرکت تولیدکننده نیز موفق به واردات مواد اولیه آن شده و اگر نتایج آزمایش‌های بالینی تایید شود ظرف چند روز آینده این دارو وارد بازار خواهد شد. این شرکت‌ها برای ارایه سریع این دارو به بازار، سرمایه‌گذاری کرده‌اند و یک میلیون دوز از داروی فاویپیراویر توسط صنایع دارویی تولید شده که اگر آزمایشات بالینی تایید نشود متضرر خواهند شد.»