نسیم گیلان - رشت- کشت گیاهان دارویی به ویژه گل گاوزبان در گیلان از فقدان برنامه ریزی مناسب و مدیریت بازار رنج می برد و کشاورزان، با وجود برداشت محصول مرغوب هنوز موفق به فروش نشده اند.

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، مریم ساحلی: منظره تحسین برانگیز اراضی پوشیده از گل گاوزبان در گیلان زمین از موهبت‌های پروردگار است که هر سال بهار چشم‌ها را به ضیافت تماشا فرا می‌خواند. گیلان قطب تولید گل گاو زبان در کشور است و در باب اهمیت توجه به این محصول و نقش آن در ارتقای اقتصاد کشاورزی استان چندی پیش گزارشی در خبرگزاری مهر منتشر کردیم اما آنچه سبب شد تا بار دیگر بدین موضوع بپردازیم، گلایه مندی کشاورزان این محصول ارزشمند از کسادی بازار است.
زلیخا علیزاده کشاورز کارآفرینی است که در منطقه اشکورات به کشت گل گاوزبان و برخی گیاهان دارویی دیگر مشغول است. وی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: من و دیگر کشاورزان روستا گل گاو زبان خود را برداشت و خشک کرده ایم اما محصولمان خریدار ندارد.
وی می‌افزاید: اگر کسی هم پا پیش بگذارد با پیشنهاد قیمت کیلویی 110 هزار تومان مواجه می‌شویم. در حالی که اجرت کارگر در زمین‌های ما روزانه به 150 هزار تومان هم می‌رسد. یک سال پیش ما هر کیلو گل گاوزبان را 220 هزار تومان فروختیم ولی در حال حاضر با مشکلات اقتصادی موجود قیمت 110 هزار تومان اصلاً مقرون به صرفه نیست.
علیزاده با بیان اینکه ادامه این مشکل می‌تواند از بین رفتن گل و گیاه دارویی اشکور را در پی داشته باشد، ادامه می‌دهد: هم اکنون در اشکورات بیش از 10 تن محصول گل گاو زبان چشم انتظار خریدار است.
وی با اشاره به اینکه اشکور با اینکه پایتخت گل گاو زبان کشور است، اما همواره منتظر از راه رسیدن دلالان برای فروش محصول هستیم و محلی برای فروش محصول نداریم، می‌گوید: سال‌های قبل گل گاوزبان مرغوب اشکور را با گل گاو زبان استان‌های دیگر مخلوط و به مردم عرضه کردند و حالا گل گاو زبان آن مناطق مشتری خویش را یافته اما گل گاو زبان اشکور روی دستمان مانده است.
این بانوی کشاورز با تاکید بر اهمیت چاره اندیشی مسئولان برای رفع این معضل می‌افزاید: درآمد اهالی اشکورات وابسته به گل گاو زبان و فندق است ولی هم اکنون برخی کشاورزان با همه مشکلات معیشتی موجود، فقط خواهان فروش گل گاو زبان برای پرداخت دستمزد کارگرانی هستند که به کار گرفته اند.

قصه پرغصه گل گاوزبان
عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات کشاورزی کشور در گفتگو با خبرنگار مهر تولید سنتی و بدون بازار خرید عادلانه را حکایت پرغصه تولید گل گاو زبان دانست و اظهار می‌کند: فقدان برنامه ریزی و مدیریت بازار، گریبانگیر کشاورزان گل گاوزبان شده و محصول تولیدی کشاورزان یا بسیار ارزان به فروش رسیده و یا برخی کشاورزان ترجیح دادند محصول خود را به دلیل هزینه برداشتی که بسیار بیشتر از درآمد فروش است، رها کنند.
محمود هوشیار فرد با بیان اینکه قیمت پایین گل گاوزبان خواب را بر چشم کشاورزان گل گاوزبان حرام کرده و کشاورزان به علت قیمت پایین، رغبتی برای برداشت محصولشان ندارند قیمت پایین گل گاوزبان خواب را بر چشم کشاورزان گل گاوزبان حرام کرده و کشاورزان به علت قیمت پایین، رغبتی برای برداشت محصولشان ندارند ، می‌گوید: یکی از ظرفیت‌های ارزشمند عرصه‌های منابع طبیعی گیلان، وجود گیاهان دارویی متنوع است.
وی با اشاره به اینکه موقعیت آب و هوایی و اقلیم مناسب، استان گیلان را به رویشگاه گیاهان دارویی تبدیل کرده است، ادامه می‌دهد: بر اساس منابع موجود حدود 1000 گونه گیاهی وجود دارد که تقریباً نیمی از این گونه‌های دارویی با مصارف مختلف هستند.
اهمیت گیاهان دارویی در اقتصاد کشاورزی
وی با بیان اینکه واقعیت این است که گسترش باغات دیم می‌تواند نقش مؤثری در توسعه پایدار بخش کشاورزی گیلان داشته باشد، یادآور می‌شود: مقاومت زیاد گل گاوزبان در برابر کم آبی و آفات و نیز کم آب بر بودن آن به عنوان گیاهی که خاصیت دارویی دارد، مورد توجه است. استان گیلان با داشتن سطح کشت بیش از 800 هکتار و بیش از 6 هزار بهره بردار و تولید حدود 530 تا 570 تن گل گاوزبان خشک، رتبه نخست تولید این گیاه دارویی را در کشور به خود اختصاص داده است.
عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات کشاورزی کشور با اشاره به اینکه اشکورات گیلان قطب تولید عمده گل گاوزبان در کشور به شمار می‌رود، می‌افزاید: آغاز برداشت گل گاوزبان منطقه اشکورات در نواحی پایین دست از اواخر فروردین ماه و در نواحی بالادست (ارتفاعات بیش از 800 متر) از اواخر خرداد ماه است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که کیفیت گل گاوزبان تولیدی اشکورات به دلیل تولید در ارتفاعات، بسیار مطلوب است.
وی با بیان اینکه به طور متوسط از هر 6 تا 7 کیلوگرم گل گاوزبان تر، یک کیلوگرم گل گاوزبان خشک تولید می‌شود، ادامه می‌دهد: با احتساب متوسط میزان برداشت روزانه 6 تا 7 کیلوگرم گل تر توسط هر کارگر و دستمزد روزانه کارگری 100 تا 110 هزار تومان و کاهش قیمت خرید هر کیلوگرم گل گاوزبان خشک در بازارهای محلی از 150 هزار تومان به 120 هزار تومان می‌توان گفت برداشت محصول برای بهره برداران گل گاوزبان مقرون به صرفه نبوده و علیرغم اینکه ممکن است محصول خود را برداشت نکنند، امکان دارد با افت سطح کشت در سال آینده مواجه شویم. زیرا کشاورزان از قیمت پایین خرید گل گاوزبان و عدم حمایت دولت در این حوزه گله‌مند و ناراضی هستند.

چالش‌های کشت گل گاو زبان
وی با بیان اینکه برداشت گل گاوزبان به نیروی کار زیادی وابسته بوده و همواره از گذشته تاکنون با کمبود نیروی کار در فصل برداشت مواجه است، می‌گوید: بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد امسال به دلیل شیوع بیماری کرونا، تعداد کارگران (خصوصاً غیر بومی‌ها) کاهش داشت و برداشت و حمل و نقل محصول با مشکلاتی مواجه شد.
تمهیدات لازم پیش بینی شود
هوشیار فرد با بیان اینکه استان گیلان نیازمند کارگاه‌های صنعتی و نیمه صنعتی فرآوری و عصاره گیری گل گاوزبان برخوردار از خشک کن‌های استاندارد است تا بازارپسندی و خصوصیات کیفی مانند رنگ گل، عصاره و مواد مؤثر آن کاهش نیابد، اظهار می‌کند: وقتی زمینه فرآوری این محصول در استان فراهم شود باید شاهد صف انتظار خریداران آن باشیم همچنین در صورتی که تولید گل گاوزبان منطبق بر دستورالعمل‌ها و استانداردها به ویژه کوددهی، مصرف آفت کش‌ها و استفاده از خشک کن استاندارد باشد، صادرات و ارزآوری مطلوبی شکل خواهد گرفت.
وی با اشاره به اینکه مسئولان باید تمهیدات لازم برای جذب سرمایه گذار و احداث صنایع فرآوری در استان را فراهم کنند، می‌افزاید: جهاد کشاورزی می‌تواند با تأیید مجوزها و معرفی به بانک برای تسهیلات، حمایت خود را از تولید گل گاوزبان و راه اندازی صنایع فرآوری و تأمین سامانه بسته بندی داشته باشد. بانک‌ها نیز باید سرمایه در گردش را به سرمایه گذاران بدهند.
هوشیار فرد ادامه می‌دهد: ارائه تسهیلات در گردش با سود کمتر سبب می‌شود تا تولید کننده بتواند چرخه تولید خود را کامل کند و مجبور نشود محصول خود را به صورت فله‌ای بفروشد. به عبارت دیگر باید به تولیدکننده از طریق تنفس بازپرداخت تسهیلات فرصت داد تا واحد تولیدی خود را راه اندازی کند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر گل گاوزبان عمدتاً بدون فرآوری و بسته بندی راهی بازار مصرف می‌شود گل گاوزبان عمدتاً بدون فرآوری و بسته بندی راهی بازار مصرف می‌شود ، می‌افزاید: علاوه بر خرد بودن تولیدکنندگان، نبود بازار عرضه گل گاوزبان در برخی سال‌ها و طی زمان برداشت و نبود اتحادیه و شرکت‌های تعاونی در این حوزه به منظور ایجاد هماهنگی بین تولیدکنندگان برای تولید و فروش از جمله مشکلات کشاورزان در این زمینه است.

اهمیت توجه به بخش فرآوری محصول
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه بازار بر اساس عرضه و تقاضا تنظیم می‌شود در گفتگو با خبرنگار مهر ، اظهار می‌کند: شیوع بیماری کرونا از ماه‌های پایانی سال گذشته تا اکنون موجب کاهش تقاضا و تضعیف بازار شده در حالی که امسال تولید افزایش داشته است. بدین ترتیب کاهش تقاضا و افزایش تولید سبب شد تا با کاهش قیمت مواجه شویم.
منوچهر پارسافر تصریح می‌کند: روی آوردن به فرآوری و بسته بندی مدرن این نوع محصولات راهکاری است که باید برای افزایش ارزش افزوده در پیش بگیریم.
وی می‌گوید: مقرر شده که از سوی تعاونی تولیدکنندگان فندق و گل گاوزبان با بهره مند شدن از تسهیلات موجود، دستگاه وکیوم مدرنی تهیه شود تا با بسته بندی مناسب گل گاوزبان و دیگر گیاهان دارویی امکان افزایش مدت زمان نگهداری و عرضه محصول در زمان مطلوب و قیمت مناسب ایجاد شود.
پارسافر با اشاره به اینکه اصولاً برای تسهیلاتی که ارائه می‌شود تنفس یک ساله و بازپرداخت 5 ساله در نظر گرفته می‌شود، می‌گوید: کشاورزان در قالب تشکل‌ها و تعاونی‌ها می‌توانند به مکانیزاسیون فعالیت خویش بپردازند و با بهره مند شدن از تسهیلات، ابزارهای اولیه فرآوری را تهیه کنند.
اهمیت سرعت بخشیدن به اجرای راهکارها
در این گزارش نگاهی داشتیم به معضلی که هم اکنون گل گاو زبان کاران با آن مواجه هستند و البته مشکلاتی از این دست در مقاطع مختلف زمانی بین کشاورزان و باغداران که بخشی مهم از تولیدکنندگان استان به شمار می آیند، کم نیست. ایجاد تشکل‌های کارآمد، مدیریت مناسب بازار، مکانیزاسیون، ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری محصول نیز از جمله راهکارهایی هستند که مدت‌ها است برای رفع معضلات موجود از سوی کارشناسان و مسئولان مطرح می‌شود و هنوز آن گونه که باید محقق نشده است. به نظر می‌رسد در سالی که عنوان جهش تولید را بر پیشانی خود دارد، تلاش برای آگاهی بخشی، شکل گرفتن تعامل و مشارکت بیشتر و اجرایی نمودن این راهکارها ضرورتی انکارناپذیر است.