نسیم گیلان - مهر / کتاب «اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی» نوشته مرتضی سرهنگی به‌تازگی توسط انتشارات سروش به چاپ پنجم رسیده است. این کتاب دربرگیرنده مصاحبه‌هایی با اسرای عراقی است که در سال‌های دفاع مقدس به اسارت نیروهای خودی درآمدند.
سرهنگی که به‌عنوان یکی از محققان و پژوهشگران دفاع مقدس و پدر معنوی دفتر هنر و ادبیات جنگ شناخته می‌شود، در این کتاب به ادبیات تبلیغاتی دوران جنگ وفادار است و حال و هوای جاری در اثر، به‌طور مشخص آن را به‌عنوان یک اثر دهه شصتی معرفی می‌کند. مصاحبه‌های مندرج در این کتاب، ابتدا در روزنامه جمهوری اسلامی چاپ شدند که با استقبال مخاطبان، قالب کتاب را به خود گرفتند.
یک‌نکته مهم درباره این کتاب، نقل قولی از مولف آن است که گفت خود مصاحبه‌ها فی‌نفسه تاریخی و ارزشمند هستند؛ حالا مصاحبه‌کننده هرکه می‌خواهد باشد!
چاپ چهارم این کتاب سال 60 توسط انتشارات سروش عرضه شد و ارائه چاپ پنجمش تا امروز میسر نشده بود. سرهنگی هم در این‌باره می‌گوید دیگر چاپ بعدی را ندیدیم، ما هم پا به پای تقویم‌ها آمدیم و رسیدیم به امروز که چاپ پنجم آن را انتشارات سروش پیش روی ما می‌گذارد.
ارائه چاپ پنجم کتاب «اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی» بهانه‌ای شد تا با مولف آن گفتگویی کوتاه داشته باشیم.

*آقای سرهنگی حدود 30 سال از چاپ چهارم این کتاب می‌گذرد. این اتفاق را از دید شما ببینیم!
می‌توانم بگویم این اتفاق، یعنی مصاحبه با اسرای جنگی و چاپ خاطرات آنها تاکنون در هیچ کشوری انجام نشده است. اما ایران، این کار را انجام داد و این به خوش رفتاری ایرانی‌ها با اسرای جنگی بر می‌گردد که درنهایت حاضر به گفت‌وگو شدند. این کتاب و کتابی که در سوره مهر چاپ شده حاصل مصاحبه و گفت‌وگو هستند، اما تقریباً 65 عنوان کتاب دیگر از اسرای عراقی باقی مانده که به قلم خود اسرا نوشته شده است. حالا هم بعد از حدود 30 سال این خاطرات با همان ادبیات چاپ دوباره می‌خورد.
* قائل به تفاوت قبل و بعد هستید؟ چون به «همان‌ادبیات» اشاره می‌کنید.
جنگ دو دستور زبان دارد. دستور زبان جنگ، دستور زبان تبلیغی است و این در همه‌جای دنیا مرسوم است؛ یک ادبیات شورانگیز و حماسی که مردم را برای مقاومت و پایداری تهییج می‌کند. اما دستور زبان پس از جنگ، دستور زبان تعقلی است و پشت آن فکری نهفته است.
* جالب است که کتاب، پس از سال‌ها با همان ادبیات زمان جنگ چاپ شده و تغییری در آن ایجاد نکرده‌اید.
اجازه دادم همان‌ادبیات باقی بماند و با همان‌ادبیات به چاپ برسد. چرا که اگر روزی قرار شد کسی دستور ادبیات جنگ را در کتاب‌ها دنبال و جست‌وجو کند، این کتاب منبع خوبی از آن دوران است. اما اگر در حال حاضر بخواهیم این کتاب را بنویسیم، قطعاً ادبیات، زبان و نوع بیان آن فرق خواهد کرد. آن زمان لازم بود که با چنین ادبیاتی کتاب چاپ شود.
* آن موقع و در آن سن و سال جوانی، دغدغه شما چه بود که این مصاحبه‌ها را انجام دادید؟
وقتی سربازی وارد کشوری می‌شود و با پوتین خود بر آن شهر و خاک قدم می‌گذارد، مانند یک‌پادشاه بی‌تاج و تخت است و هر کاری بخواهد انجام می‌دهد.، ابتدای جنگ من در منطقه و در جنوب حضور داشتم و می‌شنیدم که این سربازان در خرمشهر، سوسنگرد، بستان و … چه کارهایی انجام داده‌اند. پس احساس کردم می‌توانند حرف بزنند و از جنگ بگویند. به‌همین‌خاطر سراغ اسرای عراقی رفتم. بعدها متوجه شدم نصف جنگ در دست این‌ها است و اگر قرار باشد شناختی از جنگ پیدا کنیم، باید خاطرات اینها را مرور کنیم.
با این رویکرد با تعدادی از اسرای عراقی که در دسترس و در تهران بودند مصاحبه انجام دادم. البته برای مصاحبه به شهرستان‌ها هم رفتم، اما بهتر دیدم اجازه بدهیم که خود این اسرا قلم به دست گیرند و خاطراتشان را بنویسند که نتیجه آن حدود 65 کتاب شد.
*چرا عکس‌ها و مشخصات اسرای عراقی در کتاب وجود ندارد؟
اگر بنا بود آن ایام کلیه مشخصات و عکس‌های اسرا کنار مصاحبه‌شان چاپ شود، به اشکال بزرگی بر می‌خوردیم. اولین‌اشکال متوجه خود و خانواده اسرا در عراق می‌شد. البته عکس‌ها و مشخصات اسرا موجود است و با توجه به اینکه دیگر نشانی از حکومت خون‌ریز حزب بعث عراق در روی زمین نیست، به‌مرور منتشر خواهد شد.