بزرگنمايي:

نسیم گیلان - آتش در اصفهان نتوانسته خودی نشان بدهد اما قضاوت شاید زود باشد؛ مردادماه در راه است و مسئولان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی از کمبود امکانات در صورت وقوع آتش سوزی در عرصه‌های جنگلی و مناطق حفاظت شده خبر می دهند. پایش‌ها و نظارت‌ها گویا تا این لحظه نتیجه قابل قبولی داشته اما پوشش مطلوب مناطق و گرمای سوزان تابستان و بی‌احتیاطی گردشگران و کشاورزان بر نگرانی‌ها افزوده است.

به گزارش«پارما» از ایرنا، پایش‌ها و نظارت‌ها گویا تا این لحظه نتیجه قابل قبولی داشته اما پوشش مطلوب مناطق و گرمای سوزان تابستان و بی‌احتیاطی گردشگران و کشاورزان بر نگرانی‌ها افزوده است.
آتشی که امسال به جان زاگرس افتاد نشان داد تا چه اندازه برای حفاظت از جنگل‌ها و مناطق حفاظت شده در برابر آتش سوزی‌های احتمالی چه طبیعی و چه انسانی آماده‌ایم! کمبود امکانات و ابتدایی‌ترین تجهیزات لازم برای اطفا حریقی که همیشه کارشناسان هشدارش را می دهند موجب شد گستره هایی از جنگل‌های زاگرس بسوزد؛میراث ارزشمندی که باید صدها سال برای به ثمر نشستن دوباره شان زمان سپری شود.
در کنارآتش سوزی های طبیعی ناشی از افزایش دمای هوا و خشک شدن پوشش گیاهی، بی احتیاطی و نبود آگاهی کافی گردشگران و کشاوزانی که با آتش زدن کاه و کلش مزارع موجب افتادن آتش به جان جنگل‌ها شده است و ازدیگر سو نبود امکانات کافی برای مقابله با این آتش سوزی‌ها موجب شد وسعت هایی از جنگل‌ها در دیل گچساران، کوه بیرمی بوشهر، منطقه حفاظت شده خائیز در مرز استانهای کهگیلویه بویراحمد و خوزستان، منطقه حفاظت شده بوزین و مرخیل در پاوه کرمانشاه، بخشی از جنگل‌های بلوط بلند در استان چهار محال و بختیاری از اردبیهشت ماه به بعد طعمه حریق شوند.
اینجا در اصفهان اما هنوز آتش نتوانسته خودی نشان بدهد. قضاوت شاید زود باشد؛ تیر میانه را رد کرده و هنوز اوج تابستان و مرداد ماه در پیش است. مناطق حفاظت شده و مناطق شکار ممنوع پوشش گیاهی خوبی دارند و گرمای پیش رو و خشکیدن علف‌های چند ساله برای این مناطق می تواند حکم باروت را داشته باشد. منطقه حفاظت شده دالان کوه، منطقه حفاظت شده قمصر و برزک، بخش‌های از قمیشلو،پناهگاه حیات وحش موته، منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش کرکس همه را باید تا گذر از این تابستان و آتش سوزی‌ها چه در پیشگیری و چه در احتمال درافتادن آتش مراقبت کرد.
مسئولان حفاظت محیط زیست در اصفهان و حتی یگان حفاظت منابع طبیعی به ایرنا از کمبود امکانات گفتند؛ وسایلی چون دمنده، آتش کوب و لباس ضد حریق که شاید در شمار ابتدایی ترین تجهیزاتی باشند که باید برای حفاظت و مقابله با آتش در مناطق مستعد آتش سوزی پیش‌بینی شوند. این کمبود امکانات در استان های کهگیلویه و بویر احمد، خوزستان و بوشهر تجربه تلخی برای رویشگاه های جنگلی و نیروهای امدادی رقم زد.
پیشتر کارشناسان به دلیل بارش‌های خوب 2 سال اخیر و رویش گیاهان علفی و همین طور گرم شدن هوا، احتمال این آتش سوزی ها را میدادند اما آنچه موجب شد پهنه‌های جنگلی و برخی مناطق حفاظت شده قربانی شوند؛ جدی نگرفتن این هشدارها و تجهیز و تامین نبودن یگان حفاظت نهادهای متولی طبیعت بود؛ امکانات و توانایی‌هایی که تنها با تامین بودجه بیشتر برای حفظ داشته های ارزشمند کشور میسر می شود.
کمبود نیروی های آموزش دیده، تجهیزات کافی و موثر برای آتشی که بی امان با وزش باد گُرمی گرفت و زیستگاه‌های ارزشمند و ذخیرگاه‌های ژنتیکی را خاکستر می ‌کرد، همه نتایج بی‌توجهی به میراث طبیعی است که هنوز ارزش آنها نه برای عامه مردم تفهیم و آگاهی رسانی شده و نه برای مسئولینی که در صدر تصمیمات بودجه ریزی کشور هستند.
صد البته اما برای مردمی که زاگرس را زندگی کرده اند، با طبیعتش عجین بوده‌اند و در تار و پودشان، زاگرس با بلوط ها و کِلنخنگ‌ها تنیده شده است؛ سوختن و تماشا کردن سخت است؛ از این رو دست در کار آتش بردن برای نجات پاره های سوخته وطن از روی شجاعت و مهری است که به موطنشان دارند. البرزها و جوانانی از جنس زاگرس که جوانمردانه چنگ در چنگ آتش انداختند و جنگیدند به یقین از تار و پود زاگرس اند که اگر نبودند این چنین از جان خود برای یاری زاگرس به آتش نمی زدند و نمی سوختند.
آتش سوزی با خاستگاه طبیعی مثل آذرخش ها و یا افزایش دمای هوا در مناطقی که رویش‌های خوبی داشته اند از دلایل آتش سوزی جنگل‌ها هستند اما بررسی‌ها نشان می دهد90 تا 95 درصد از آتش سوزی‌ها در جنگل‌های ایران ریشه انسانی و غیر طبیعی دارند. عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است آتش سوزی در جنگل و مراتع بخشی از زندگی جنگل است و کارشناسان می گویند به هردلیلی که باشد؛ این آتش سوزی ها و آمادگی مقابله با آنها باید جدی گرفته شود و در این راستا و حفظ رویشگاه‌های طبیعی کشور باید در تجهیزیگان اطفای حریق و همچنین تامین یگان هوایی اطفای حریق جنگل اقدام شود.
برآورد دقیقی از پهنه‌های قربانی آتش سوزی نشده است اما مسئولان محیط زیست میزان آتش سوزی ها از فروردین ماه به این سو را کمتر از هزار و 500 هکتار از 100 میلیون هکتار جنگل‌های ایران اعلام کرده اند. کارشناسان معتقدند ایران به دلیل قرارگیری بر روی کمربند خشک و نیمه خشک از سرانه‌های جنگل ضعیف دنیا محسوب می شود و این یعنی آتش سوزی ها و نبود تجهیزات کافی برای مهار آن به معنی تضعیف روزافزون سرانه جنگل ایران.
سرانه جنگل در ایران دو دهم هکتار و حدود یک چهارم میانگین سرانه جهانی یعنی هشت دهم هکتار است. در اصفهان اما سرانه جنگل کمتر از 1/0 هکتار است و این نشان می دهد مسئولان باید برای پایش، حفاظت و تجهیز یگان حفاظت و مهمتر از همه یگان اطفای حریق هوایی اقدام و تامین اعتبار کنند.
در استان اصفهان از 9.8 میلیون هکنار عرصه های طبیعی، حدود 403 هزار هکتار وسعت جنگل‌ها، 6 میلیون هکتار وسعت مرتع و سه میلیون هکتار بیابان است. در این میان وسعت مناطق حفاظت شده، شکار ممنوع و چهارگانه، 2 میلیون و دویست هزار هکتار است.
به گفته سرپرست معاونت پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان یک میلیون و هفتصد هزار هکتار از این مناطق چهارگانه تحت مدیریت این اداره کل است.
هشدار! مناطق حفاظت شده اصفهان مستعد آتش سوزی
آن طور که حسین اکبری به ایرنا گفت منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش کرکس، پناهگاه حیات وحش موته، منطقه حفاظت شده دالان کوه، منطقه حفاظت شده قمصر و برزک در کاشان و همچنین بخش‌هایی از منطقه قمیشلو در میان مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست حساسیت خیلی بالاتر و احتمال آتش سوزی بیشتری دارند. مناطق شکار ممنوع سه تبله، گلستان کوه، حنّا و ونک نیز به دلیل تراکم بالای پوشش گیاهی، مستعد آتش سوزی هستند.
در زمان حاضر به گفته این مدیر محیط زیستی استان اصفهان، مناطق حفاظت شده و به خصوص مناطق یاد شده، شبانه روزی رصد می شوند.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: وضعیت بارندگی 2 سال اخیر موجب رشد پوشش علفی زیادی شد که با توجه به افزایش دما در فصل گرم و خشک و با پوشش علفی خشکی که از سال‌های قبل وجود داشته است تراکم پوشش گیاهی خشک، پیوسته و مستعد حریق می شوند.
یک سوی ماجرا تجهیز برای مقابله با آتش است اما اقدامات پیشگیرانه و نیروی انسانی لازم و کافی برای کنترل و پایش مناطق مستعد آتش سوزی سوی دیگر ماجراست که در گام اول می تواند مانع خسارت‌های سنگین آتش سوزی ها چه با ریشه های انسانی و چه طبیعی باشد.
اکبری در این‌ باره گفت: اولویت اول ما نظارت، پایش و پیشگیری است، در درجه دوم اما حفظ آمادگی لازم است که اگر اتفاقی افتاد بتوانیم در کمترین زمان با همکاری دستگاه ها و نهادهای های ذی ربط آتش را مهار کنیم.
از نگاه اکبری در بخش پیشگیری، تقویت حفاظت‌ها و پایش عرصه ها، آموزش محیط بانان ،گردشگران و دامداران مسائل کلیدی و مهمی هستند که باید بیشتر از پیش جدی گرفته شوند. امری که می تواند در وهله اول مانع حریق شود و از آتش سوزی در عرصه های طبیعی پیشگیری کند.
در این راستا به تازگی بخشنامه ای از سوی سازمان حفاظت محیط زیست کشور به ادارات مراکز استان ها ارسال شد که پیرو آن باید ممنوعیت ها و محدودیت های بیشتری برای ورود گردشگران به مناطق حفاظت شده اعمال شود. این موضوع به گفته سرپرست معاونت نظارت و پایش حفاظت محیط زیست در اصفهان تا عبور از فصل گرما و دوران مستعد آتش سوزی‌ها پیگیری می شود.
وی در گفت و گو با ایرنا افزود: از آنجا که بسیاری از آتش سوزی ها به خاطر سهل انگاری رخ می دهد، بنابراین ظرفیت گردشگری پایان هفته‌ها در مناطق حفاظت شده را به نصف کاهش می دهیم تا از تراکم و اتفاقات غیر قابل پیش بینی و مستعد آتش سوزی پیشگیری شود.
در استان اصفهان هم گرچه وسعت و تراکم پهنه های جنگلی کم است اما موضوع مثل مناطق دیگر است؛ این استان در فلات مرکزی ایران دارای دو پارک ملی، پنج پناهگاه حیات وحش، چهار منطقه حفاظت شده و 11 منطقه شکار ممنوع است که باید برای مقابله با آتش سوزی های احتمالی در مناطق مستعد، پیش بینی های لازم اندیشیده شود تا تجربه تلخ دیگری برای این عرصه های طبیعی رقم نخورد.
اکبری در این ‌باره گفت: کمبودهای زیادی با توجه به گستره های وسیع مستعد حریق چه در عرصه های حفاظت شده و تحت مدیریت حفاظت محیط زیست استان و چه در عرصه های منابع طبیعی وجود دارد. سال گذشته یک سیری تجهیزات را پیگیری کردیم؛ تجهیزاتی که هم برای تقویت نظارت، پایش و پیشگیری و هم در مقابله با آتش سوزی احتمالی، لازم و ضروری است.
وی افزود: کمبود تجهیزات با توجه به تجربیات استان های دیگر احصا و از طریق مراجع مربوطه پیگیری شد که تامین اعتبار شود و بتوانیم در نواحی که حساسیت بیشتری برای بروز آتش سوزی دارند توزیع کنیم.
مناطق حفاظت شده، نیازمند حمایت ‌های عاجل و فوری
به گفته این مسئول حفاظت محیط زیست اصفهان امکانات و تجهیزات موجود نسبت به گستره و نیازی که وجود دارد بسیار اندک است و از این رو به شدت نیازمند تجهیزات اولیه و پرکاربردی چون دمنده، آتش کوب، لباس ضد حریق، روبنده ضد حریق، کلاه ایمنی، کپسول آتش نشانی، بیل و روت فایر هستیم.
وی درباره اهمیت حفاظت مناطق چهارگانه در مقابل آتش سوزی هایی که در کمین ذخیره گاه های ژنتیکی کشور است به ایرنا گفت: با توجه به اینکه مناطق چهارگانه حفاظت می شوند؛ تنوع پوشش گیاهی خیلی بالاتری دارند و از این رو مستعد حریق هستند. این مناطق ذخیرگاه های ژنتیکی گیاهی و جانوری کشور و بسیاری از آنها دارای گونه های کمیاب و در خطر انقرض هستند. پیشگیری از حریق در راستای حفاظت ازاین میراث طبیعی و ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری در مناطق حفاظت شده امری مهم و ضروری است.
این مقام محیط زیستی اصفهان معتقد است حفظ ذخیره گاه های ژنتیکی مناطق حفاظت شده در مقابل احتمال آتش سوزی ها برای تامین اعتبارات و امکانات مورد نیاز، حمایت های عاجل و فوری می طلبد صحبت از میراث طبیعی و ابعاد مختلف تنوع زیستی است که تامین تجهیزات و اعتبارات در راستای حفظ این ذخایر، حیاتی و ضروری است.
اکبری اضافه کرد : آتش سوزی پدیده ای است که هرچقدر جلوگیری شود باز هم با عوامل انسانی و طبیعی امکان وقوع دارد اما آنچه مهم است باید در گستره ای به وسعت مناطق حفاظت شده با تجهیزات و امکانات کافی آمادگی لازم را برای مقابله با آتش سوزی ها را داشته باشیم.
چیزی حدود 100 هزار هکتار جنگل‌های ناحیه رویشی زاگرس در جنوب و غرب استان اصفهان یعنی در دو شهرستان سمیرم و فریدون‌شهر قرار دارند. مابقی وسعت جنگل‌های این استان در ناحیه رویشی ایرانی تورانی واقع اند. از ابتدای سال جاری سه هکتار از جنگل‌های فریدون شهر طعمه آتش سوزی شده است. پوشش گیاهی خوب این منطقه و همچنین شهرستان سمیرم با توجه به اینکه همچنان خطر آتش سوزی محتمل است محافظت و امکانات بیشتری را در صورت وقوع حریق می طلبد.
حفاظت محیط زیست استان امکانات کافی ندارد
علیرضا طاهری، رییس یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان به ایرنا گفت: در حوزه اطفا حریق نیاز به امکانات بیشتر داریم که در این ‌باره با استانداری هماهنگی های لازم انجام شد. یکسری از اقلام توسط سازمان جنگل‌ها خریداری شد که به محض تحویل به استان بین شهرستان ها توزیع می شود.
متولیان اصلی طبیعت سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی هستند و از این رو تدابیر، امکانات و اعتبارت این دو نهاد در مقابله با آتش برای جنگل‌های ایران حیاتی است. طاهری در این ‌باره یادآور شد: اداره کل محیط زیست اصفهان امکانات چندانی برای اطفا حریق ندارند و نیاز است اعتبارات لازم تخصیص داده شود و تجهیزات لازم را در اختیار آنها بگذارند چرا که این نهاد کمک منابع طبیعی است.
وی افزود: نیمی از حریق ها در سال جاری در سمیرم رخ داده است که در این خصوص 2 پایگاه اطفا حریق دائمی در این منطقه و یک پایگاه اطفا حریق هوایی در چادگان درخواست داده ایم که در دست پیگیری است.
طاهری با اعلام اینکه 68 هکتار از اراضی منابع طبیعی در آتش سوزی های سال جاری سوخته است ادامه داد: سه هکتار از آتش سوزی ها در حوزه جنگلی و منطقه فریدونشهر بوده است و باید گفت آتش سوزی‌ها در اصفهان با تعامل با بسیج و پایگاه های مردمی کنترل شد.
به نظر می رسد پایش و نظارت در پیشگیری از آتش سوزی ها جواب خوبی گرفته اما باید دید این نتیجه تا پایان فصل گرما چگونه پیش خواهد رفت. طاهری به خبرنگار ایرنا گفت: در حوزه مناطق استحفاظی منابع طبیعی ، روزهای پنجشنبه و جمعه گشت آشکار وجود دارد و به مردم تذکرات لازم داده می شود.همین امر موجب کاهش حریق در حوزه استان اصفهان شده است.
رییس یگان حفاظت منابع طبیعی اصفهان به ایرنا گفت: شاید قرن‌ها طول بکشد که بلوط ها تنومند شوند و برای محیط زیست بازدهی داشته باشند. از طرفی درختان تاغی که در شرق اصفهان و مناطق کویری دست‌کاشت شده اند از اهمیت خیلی زیادی برای ما و محیط زیست برخودارند لذا توصیه این است که مردم بیشتر مراقبت کنند که مشکلی برای این جنگل‌ها پیش نیاید.
با این وصف باید گفت آگاهی بخشی عمومی از طریق رسانه ملی یکی از قدم هایی است که باید به عنوان نیاز مبرم برای حفظ داشته های طبیعی کشور اطلاع رسانی و پیگیری شود. از دیگر سو مسئولان امر برای حراست سهم اندک جنگل‌های ایران،آتش سوزی‌ها را جدی بگیرند. گرچه آتش تنها آفت جنگل‌های ایران نیست و توسعه ساخت و سازها، گردشگری ناپایدار، قاچاق چوب و بهره‌برداری های نادرست بلای جان جنگل‌هاست اما در کنار همه هزینه‌هایی که در کشور می شود از سهم میراث طبیعی به آسانی نگذرند چراکه نادیده انگاشتن آنها در سال‌های آینده خسارت های جبران ناپذیری را برای کشور به بار می آورد.
به اعتقاد متخصصان امور جنگل و محیط زیست، عرصه‌های طمعه حریق شده، حداقل 100 سال زمان می‌برد تا دوباره احیا شود.
طبق آمار موجود مساحت جنگل های کشور 12 میلیون هکتار و متوسط سرانه فضای جنگلی برای هر نفر 18صدم و متوسط جهانی این رقم هشت دهم هکتار است پس استفاده از فناوری‌های نوین و پیشرفته برای اطفا حریق و بکارگیری هر راهبرد علمی و اصولی برای حفظ عرصه‌های جنگلی ضروری است.