نسیم گیلان - رشت - برنج محصولی که با زندگی مردمان این خطه پیوندی ناگسستنی دارد و زندگیشان از معیشت تا سفره بدون آن قابل تصور نیست این سالها می رود در سایه تکنولوژی، تولید آن از کاشت، داشت تا برداشت وضعیت متفاوتی داشته باشد.

زمانی گیل مردان و زنان این دیار تا زانو درون گل و لای، نشاء برنج بر زمین می نشاندند اما این روزها ماشین آلات هر چند با دشواری و مقاومت مردم اما رفته رفته جای خود را در میان مزارع باز کرده و می کنند .
کاربرد ماشین های کشاورزی از برجسته ترین نمودهای توسعه یافتگی در بخش کشاورزی است، که در سال های اخیر در گیلان بسط و گسترش یافته و اخیرا با اقبال کشاورزان تا حدی از رنج و سختی کار کشاورزان کاسته است آنگونه که امروز بیش از نیمی از اراضی شالیزاری مکانیزه است.
زنان و مردان گیلانی هر ساله برای کشت برنج علاوه بر شخم زمستانی از فروردین ماه برای کشت این محصول مهیا می شوند و پس از آماده سازی زمین های شالی (عملیات شخم) خزانه گیری کرده و بعد آن با آماده شدن خزانه، کار کشت را آغاز می کنند.
یکی از مراحل سخت کشت برنج نشاء کاری است در این مرحله که عموما بانوان کشت برنج را انجام می دهند از صبح تا غروب به مدت 12 ساعت در روز کار نشاء را انجام می دهند و بسته به اینکه هر کشاورز چند هکتار زمین شالیزاری دارد و نیز با توجه به تعداد کارگر این مرحله چندین روز به طول می انجامد.
پس از اتمام کشت پس از چندین هفته شالیکاران کار وجین را انجام می دهند بعد از گذر از این مرحله با گذشت حدود 2 ماه خوشه های برنج به بار می نشیند و بار دیگر شالیکاران به صورت خانوادگی یا با بهره گیری از کارگران روزمزد برای برداشت برنج اقدام می کنند بنابراین دانه های سفید برنج نتیجه 6 ماه رنج شالیکارانی است که با دستان توانمند خود برای به دست آوردن این محصول همت می کنند.
اگر چه در گذشته شالیکار گیلانی با شیوه های سنتی و با مشقت فراوان برنج تولید می کرد اما در سال های اخیر با توسعه مکانیزاسیون، رنج برنجکار کاهش یافته بر خلاف مقاومت اولیه، این سالها استفاه از ماشین آلات در مراحل کاشت و برداشت برنج مورد اقبال کشاورزان قرار گرفته است.
مکانیزاسیون کشاورزی همواره به عنوان عاملی در جهت پایداری و توسعه تولید برنج مورد توجه بوده در سال های اخیر تلاش های زیادی برای توسعه شاخص های آن در گیلان انجام گرفته است.
توسعه مکانیزاسیون کشاورزی در کشورهای توسعه یافته، عنصر کلیدی در ارتقاء استاندارد سطح زندگی مردم است؛ کاهش نیاز به نیروی کار در نتیجه کاهش هزینه های تولید از ابعاد مهم مکانیزاسیون کشاورزی است حال آنکه کشت سنتی زمان بر و پرهزینه است.
نظام کشت غرقابی و شرایط دشوار اجرای عملیات زراعی در شالیزارها؛ کشت برنج را کارگربر، پرهزینه و انرژی بر ساخته است، محدودیت دسترسی به نیروی کار کافی و سرعت کم اجرای عملیات زراعی در روش سنتی همچنین از مسائل بسیار مهم به شمار می رود بر اساس آمارها در کشت سنتی ارقام کم محصول و پرمحصول برنج در گیلان، به ترتیب به حدود 316 و 1333 نفر- ساعت کارگر در هکتار نیاز است.
کارشناسان کشاورزی می گویند: بهره گیری از ماشین آلات در کشت و برداشت محصول برنج علاوه بر کاهش زحمت شالیکاران و هزینه های تولید، افزایش راندمان، صرفه جویی در وقت و استفاده بهتر از نهاده های کشاورزی را به همراه دارد.
در سال زراعی جاری نیز با توجه به شیوع ویروس کرونا و شرایط سخت برای انجام کشت برنج، استفاده از ماشین نشاکاری به منظور کاهش نیرو و پیشگیری از شیوع کرونا مورد اقبال کشاورزان استان قرار گرفته و پیش بینی می شود که در برداشت برنج نیز استفاده از مکانیزاسیون نسبت به سال گذشته افزایش یابد.

علی کشاورز گیلانی اعتقادی به مکانیزاسیون ندارد و شیوه سنتی را بیشتر می پسندد اما امسال با توجه به شرایط کرونا به اصرار خانواده برای کشت محصول برنج از ماشین نشاکاری استفاده کرده است.
او به خبرنگار ایرنا می گوید: تمایلی به بهره گیری از ماشین آلات برای کشت برنج نداشتم اما به دلیل اضطرار و بعد از اینکه از مزایای استفاده از دستگاه برای کار نشاکاری آگاه شدم، بهتر دیدم که حتما این کار را انجام دهم اکنون هم راضی هستم.
این شالیکار با بیان اینکه در سال های گذشته همراه خانواده برای نشا برنج چند روز وقت می گذاشتیم، اضافه کرد: امسال وقت کمتری برای کشت برنج گذاشتیم و کمتر خسته شده ایم، مهمتر از همه اینکه هزینه هایی که باید بابت کارگر و خوراک آنها "شامل نهار، عصرانه و غیره " تهیه می کردم نیز کاهش یافته است.
وی ادامه می دهد: تصمیم دارم که در برداشت برنج نیز از کمباین استفاده کنم، در سال های گذشته در زمان برداشت برنج به دلیل طولانی شدن معمولا با بارش باران روبرو می شدم، باران موجب پایین آمدن کیفیت برنج و خوابیدن محصول می شد و هزینه هایم را هم افزایش می داد.
محمد هم با این زمینش خیلی بزرگ نیست و کمتر از 5 هکتار است اما می گوید از دو سال قبل از ماشین آلات برای کشت و برداشت برنج استفاده می کند و چقدر کار برایش راحت تر و باصرفه تر شده است.
این کشاورز اضافه می کند: آسانی کار و کاهش هزینه ها دو اصل مهمی است که در ماشینی کردن تولید به کمکم می آید برای همین به طور کلی شیوه سنتی را کنار گذاشته و روش مکانیزه برای کشت و کار در مزارع برنج را استفاده می کنم.
وی استفاده از مکانیزاسیون در مراحل کاشت و برداشت برنج را مقرون به صرفه دانست و از کشاورزان خواست تا با توجه به مزیت های بهره گیری از ماشین آلات در کار کشاورزی شامل کاهش هزینه تولید، مقابله با آفات و بیماری ها و کاهش ضایعات محصول از این شیوه در کشاورزی بهره مند شوند.
استان گیلان دارای 238 هزار هکتار اراضی شالیزاری است که از این سطح در طی سال زراعی جاری حدود 24 هزار و 800 هکتار به کشت ارقام اصلاح شده و پر محصول "خزر، گیلانه، شیرودی، فجر و غیره" و مابقی به ارقام محلی ("هاشمی، علی­ کاظمی و جمشیدجو و غیره" اختصاص داشته است.
سال گذشته یک میلیون و 156 هزار تن شلتوک در گیلان تولید شد اما پیش بینی می شود با توجه به افزایش سطح ارقام اصلاح شده این رقم در سال جاری افزایش یابد.
از مجموع 238 هزار هکتار از اراضی شالیزاری استان گیلان در سال زراعی جاری حدود 162 هزار هکتار از طریق ماشین نشاکاری به صورت مکانیزه کشت شده که این میزان در سال گذشته 147 هزار هکتار بود.
در سال زراعی گذشته نیز 161 هزار هکتار از اراضی برنج با ماشین مخصوص برداشت برنج "کمباین" انجام شده که پیش بینی می شود این میزان در سال زراعی جاری به بیش از 170 هزار هکتار برسد.
کاهش هزینه حدود 50 درصدی تولید برنج با بهره گیری از مکانیزاسیون
رئیس اداره فناوری های مکانیزه جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه استفاده از دستگاه های نشاکاری و برداشت برنج برای کشاورزان مقرون به صرفه است، بیان داشت: با بهره گیری از مکانیزاسیون، هزینه های تولید برنج حدود 50 درصد کاهش می یابد.
حیدر کامیاب در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزایش سرعت عملیات نشاکاری را از جمله مزیت های مکانیزاسیون در کاشت محصول برنج عنوان و اضافه کرد: یک دستگاه نشاکاری روزانه می تواند به جای 20 نفر "نفر روز" کار انجام دهد و عملیات نشاکاری در مدت زمان کوتاهی به اتمام می رسد.
وی اظهار داشت: با توجه به اینکه کشت مکانیزه برنج با ردیف و با فواصل 30 سانتی متری انجام می شود موجب تابش نور خورشید و جریان هوا در بین ردیف ها می شود ضمن اینکه در مقابل بیماری ها و آفت هم مقاوم تر هستند.
وی افزایش راندمان محصول را از دیگر مزیت های کشت مکانیزه عنوان و خاطر نشان کرد: با بهره گیری از دستگاه برای کشت و برداشت محصول برنج این مهم برای کشاورزان فراهم می شود که از کار یدی فراغت پیدا کرده و فرصت لازم برای مدیریت به زراعی مزرعه داشته باشند.
رئیس اداره فناوری های مکانیزه جهادکشاورزی استان گیلان بیان داشت: با توجه به کمبود نیروی کار جوان برای انجام کار به شیوه سنتی عملیات کاشت، داشت و برداشت برنج، اگر مکانیزاسیون نبود در این حوزه با مشکل مواجه می شدیم.
وی با بیان اینکه از 238 هزار هکتار اراضی شالیزاری گیلان در حدود 162 هزار هکتار آن کشت مکانیزه برنج انجام می شود، اضافه کرد: این استان توانایی این مهم را دارد که در سال های آینده 100 درصد اراضی کشاورزی را زیر کشت مکانیزه برنج ببرد.
کامیاب با اشاره به استقبال شالیکاران برای استفاده از مکانیزاسیون برای انجام عملیات کاشت و برداشت برنج اظهار داشت: توسعه و ترویج دستگاه ها و ماشین آلات بین کشاورزان و آشنایی شالیکاران با فواید مکانیزاسیون در امر کشاورزی از جمله دلایل استقبال شالیکاران از مکانیزاسیون است.
وی افزایش هزینه های کارگری و کاهش نیروی کار را از دیگر دلایل بهره گیری شالیکاران از مکانیزاسیون عنوان و خاطر نشان کرد: امروز دیگر نسل جوان حاضر نیستند که با استفاده از شیوه سنتی برای کاشت و برداشت برنج کار کنند.
اولین برداشت مکانیزه برنج از شالیزارهای استان گیلان در سال زراعی جاری روز گذشته "یکشنبه" در 1.5 هکتار از اراضی شالیزاری یکی از کشاورزان در روستای پس ویشه شهرستان رشت آغاز شده است.
سال زراعی گذشته برداشت 161 هزار هکتار از اراضی برنج با ماشین مخصوص برداشت برنج "کمباین" انجام شده که پیش بینی می شود این میزان در سال زراعی جاری به بیش از 170 هزار هکتار برسد
توسعه مکانیزاسیون کشاورزی در گیلان طی سال های اخیر
رئیس سازمان جهادکشاورزی گیلان با اشاره به استقبال شالیکاران از دستگاه برای کاشت و برداشت برنج در این استان بیان داشت: توسعه مکانیزاسیون در حوزه کشاورزی در گیلان طی سال های اخیر رشد خوبی داشته است.

علی درجانی افزود: ضریب نفوذ ماشین در تولید برنج در سال 92 حدود 47 درصد بوده و در سال جاری به 67 درصد رسید ضمن اینکه ضریب مکانیزاسیون در سال 92 نیز 54 / 1 اسب بخار در هکتار بود اما در سال 98، به 6 0 / 2 اسب بخار در هکتار رسیده است.
وی عنوان کرد : در این مدت سه هزار و 388 میلیارد و 285 میلیون ریال تسهیلات برای خرید ماشین آلات کشاورزی تخصیص داده شد که با دلیل استقبال کشاورزان سه هزار و 902 میلیارد ریال "معادل 115 درصد اعتبار تخصیصی" جذب شده است.
وی اظهار داشت: در این زمان با حداقل 20 درصد سهم آورده کشاورز معادل 780 میلیارد ریال در مجموع برای توسعه مکانیزاسیون کشاورزی و خرید ماشین آلات در استان چهار هزار و 682 میلیارد ریال سرمایه گذاری شده است.
رئیس سازمان جهادکشاورزی گیلان خاطر نشان کرد: فقط در بخش کشت مکانیزه برنج که در سال 92 در این استان46 هزار و 735 هکتار بود سال 98 به 147 هزار و 209 هکتار رسیده و در سال زراعی جاری این رقم حدود 162 هزار هکتار می باشد.
وی بیان داشت: برداشت مکانیزه برنج با کمباین در سال 92نیز 45 هزار و 167 هکتار بود که در سال 98 به 161 هزار هکتار رسید و پیش بینی می شود این آمار در سال زراعی جاری به بیش از 170 هزار هکتار برسد.
وی خاطر نشان کرد: تعداد تراکتور شالیزار نیز سال 92 یک هزار و 620 دستگاه بود در سال 98 به سه هزار و 683 دستگاه رسید، ضمن اینکه در سال 92 نیز 2 هزار و 404 دستگاه نشاء کار برنج در این استان فعال بود اما این آمار اکنون بالغ بر هفت هزار دستگاه است.
به گفته وی، همچنین تعداد دستگاه های کمباین برنج در سال 92 در این استان 833 دستگاه بود که در پایان سال 98 به حدود 3 هزار و 500 دستگاه رسید.
وی با تشریح مزایای برداشت برنج به شیوه مکانیزه اظهار داشت: راحتی انجام کار، سرعت عملیات برداشت، کاهش هزینه تولید و جلوگیری از ضایعات ناشی از طولانی بودن زمان برداشت در شرایط سنتی از فواید بهره گیری از شیوه مکانیزه در برداشت برنج است به طور کلی کشت و برداشت مکانیزه برنج به دلیل کاهش هزینه تولید برای کشاورز مقرون به صرفه است.
وی به کشاورزان توصیه کرد به سمت استفاده از این تجهیزات بروند که این شرایط می تواند منجر به ارتقا راندمان تولید، بهبود کیفیت محصول و کاهش هزینه و افزایش درآمد آنان شود.
برچسب‌ها
وزارت جهاد کشاورزی رشت مکانیزاسیون برنج اراضی کشاورزی گیلان