بزرگنمايي:

نسیم گیلان - قدیمی‌ترین آتشکده تهران در محدوده شهر تهران آدریان زرتشتیان است که در خیابان میرزا کوچک‌خان در همسایگی کلیسای حضرت مریم قرار دارد.

اگر نخواهیم مرزهای تهران را به سمت ری ببریم و اولین‌ها را در همین محدوده تهران عتیق و دارالخلافه ناصری بدانیم رد پای قدیمی‌ترین آتشکده زرتشتیان را باید در خیابان ادیان یعنی خیابان سی‌تیر پیدا کنیم. قدیمی‌ترین آتشکده تهران به لحاظ ساختمان آدریان زرتشتیان است.
با این که ری تا دوره اسلامی و حتی بعد از آن جایگاه مذهبی زرتشتیان بود اما حضور پیروان پیام‌آور ایرانی به دوره قاجار و زمانی می‌رسد که ناصرالدین‌شاه دستور می‌دهد که جزیه‌ای که غیر مسلمانان باید به مسلمانان پرداخت می‌کردند را بر می‌دارد. زرتشتیان تهران برخلاف مسیحیان و یهودیان محله‌ خاصی را برای زندگی کردن انتخاب نکردند و در محله‌های مختلف زندگی می‌کردند. بعد از دوران ناصرالدین‌شاه زرتشتیان که آزادی عمل بیشتری بدست آورده بودند وارد تجارت شدند و خیلی زود مهمترین تاجران آن دوره مانند ارباب جمشید و ارباب رستم گیو و ارباب هرمز نامشان مطرح شد. بیشتر این تجار در کاروانسرای مشیرخلوت حجره داشتند. در سال 1276 یعنی 9 سال قبل از انقلاب مشروطه گروهی از سرشناس‌ترین زرتشتیان از جمله ارباب کیخسرو شاهرخ و اردشیر مهربان، شهریار داد و ارباب جمشید و ارباب گیو دور هم جمع شدند و انجمن زرتشتیان ایران را به وجود آورند. انجمنی که بنیان بسیاری از نهادهای زرتشتیان را به وجود آورد. یکی از این بنیان‌ها ساختمان نخستین آتشکده تهران بود که در زمان ریاست ارباب کیخسرو شاهرخ بر انجمن زرتشتیان ساخت آن آغاز شد.
او در خاطراتش نوشته که جمعیت زرتشتیان تهران رو به افزایش بود و باید جایی را برای عبادت‌ و گاهنبارخوانی اختصاص می‌دادند. زمین این آدریان متعلق به ارباب جمشید بود. او این زمین را در اختیار انجمن زرتشتیان گذاشت. زرتشتیان نیز با کمک پارسیان هند و زرتشتیان متنفذی چون بهرام پیکاچی که از پارسیان هند بود و هزینه ساخت مدرسه پسرانه زرتشتیان را داده بود سنگ بنای این آدریان را در سال 1293 گذاشتند. البته ساخت این آتشکده به خاطر کمبود بودجه با تاخیری چند ساله در سال 1296 به پایان رسید. آتش این آتشکده از آتش آتشکده یزد روشن شده است که طی بیست و پنج‌روز و آیینی خاصی به تهران آورده شده و در معجر یا آفرینگان آتش قرار داده شد و از آن سال تا امروز 102 سال است که روشن است.
مساحت آدریان تهران حدود 1300 متر مربع و بنای مرکزی آن 206 متر مربع است. روبه‌روی بنا مانند آتشکده یزد حوضی بیضی ساخته شده است. ساختمان اصلی با نمای سنگ سفید است و بالای ستون‌های ساختمان به شکل ستون‌های تخت‌جمشید چهار سر گاو است که به نظر می‌آید بار ساختمان را به دوش دارند.
در قسمت مرکزی بنای آتشکده اتاقی چهارگوشه قرار دارد که آفرینگان یا آتشدان یا معجر در آن قرار دارد. در این اتاق جز هیربدان و موبدانی که مراسم مذهبی را برگزار می‌کنند و آتش را زنده نگه‌ می‌دارند کسی اجازه ورود ندارد. آیین زنده نگه‌داشتن آتش در میان ظرف مسی نیز این است که روزی دوبار کنده‌ای را در آن می‌گذراند. موبدی که این کار را انجام می‌دهد لباس کاملا سفید پوشیده و درحالی که بخش‌هایی از یشت‌ها را می‌خواند و جلوی دهانش را با دستمالی بسته آتش را زنده می‌کند. آدریان تهران در بخش شمالی خیابان سی‌تیر در کنار مدرسه فیروز بهرام قرار دارد و برای همین برخی آن را آتشکده فیروز بهرام نیز می‌دانند.
پژوهشگر:فرزانه ابراهیم زاده