نسیم گیلان - ایرنا / در نشست «بررسی و آسیب‌شناسی جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» با حضور حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد، استاد گروه معارف دانشگاه تهران و دبیر جایزه کتاب سال، رضا اکبری، استاد گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق (ع)، نعمت‌الله فاضلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی، داریوش مطلبی، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و حجت الاسلام رضا مختاری، مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه، در خانه کتاب برگزار شد.
هدف اصلی جایزه کتاب سال ارتقای فرهنگ است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی، هدف اصلی جایزه کتاب سال ارتقای فرهنگ است ، گفت: اگر جایزه کتاب سال فراتر از جمهوری اسلامی ایران جایزه کتاب سال همه ایران باشد مردم خود به خود به سراغ آن می‌روند.
نعمت الله فاضلی ، با بیان اینکه این موضوع نیاز دارد که جایزه مستقل شود، گفت: در سال‌های اولیه تعداد کتاب های علوم انسانی و علوم اجتماعی بیشتر بوده اما حالا کمتر شده است.
وی تاکید کرد: کتاب سال نباید تریبون تبلیغاتی ایدئولوژی باشد از این رو باید در مسیر واقعی خودش گام برداشته و براساس اهداف مهم این رویداد که ارتقای فرهنگ است حرکت کند..
جایزه کتاب سال کارکرد فرهنگی خود را نشان نمی‌دهد
استاد گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق (ع)، هم در این نشست با بیان این که جایزه کتاب سال باعث رشد و شکل گیری جایزه های زیادی شده است، گفت: این جوایز می‌توانند ارتباط خوبی با جایزه کتاب سال داشته باشند.
رضا اکبری ،افزود: جایزه کتاب سال غالباً مادی است و با پرداخت پول و سکه انجام می‌شود اما پیشنهاد من این است که در قالب گرندهای پژوهشی، عضویت در فرهنگستان ها، سمت مشاوره در نهادهای تصمیم گیرنده و یا گرفتن عنوان سفیر فرهنگی کشور نیز می‌توان از برگزیدگان این جایزه تقدیر کرد و وزارتخانه هایی چون امورخارجه یا آموزش و پرورش می توانند از این امکان استفاده کنند.
وی ادامه داد : گفت و گو با داوران، معرفی کتاب ها و استفاده از ارتباط بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رسانه ها، برنامه های تلویزیونی، گفت و گو با نویسندگان برتر، همکاری با خبرگزاری ها و روزنامه ها می تواند به زنده نگه داشته شدن جایزه کمک کند.
استاد گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق (ع) تاکید کرد : شاید باید به این سمت برویم که برخی از آیین نامه ها، در موضوعات مختلف جزئیات تغییر کنند تا جایزه کتاب سال کارآمد باشد.
نگاه دولت نباید مسیر جایزه را عوض کند
معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با اشاره به سابقه جایزه‌ کتاب که بیش از 50 سال عمر دارد، گفت: کتاب سال باسابقه‌ترین جایزه کتاب کشور است، جشنواره‌هایی کتاب رویدادهای مهمی هستند که در همه دنیا به آنها توجه می‌شود.
داریوش مطلبی ، با برشمردن اهداف جایزه کتاب ،گفت: اهداف جایزه کتاب سال متعالی است ما در یک پروژه پژوهشی، جایزه را از جهات مختلف بررسی کردیم این جایزه تاثیرگذاری خوبی داشته اما آسیب‌ها و خلاءهایی نیز در آن وجود دارد که می تواند مهم باشد.
به گفته وی، جایزه کتاب سال باید به سمت شانیت و جایگاه خود حرکت کند، مثلاً در اهدای جوایز وقتی یک اثر را در حوزه علم انتخاب می کند باید نشان بدهد که در این کتاب مرزهای علم جابه جا شده است و دلایل انتخاب آن را مطرح کند.
وی اضافه کرد: جایزه کتاب سال با دیگر جوایز در برخی مسائل همپوشانی دارد به ویژه در جایزه هایی که زیر نظر خانه کتاب وزارت فرهنگ برگزار می‌شود، این جوایز باید زیر مجموعه جایزه کتاب سال باشند اما گاهی حتی از آن پررنگ تر می شوند مثلاً جایزه جلال آل احمد.
مطلبی با بیان این که نگاه دولت نباید مسیر جایزه را عوض کند، افزود: این جایزه نمی تواند خصوصی باشد اما دولت باید به گونه‌ای از آن حمایت کند که استقلال جایزه خدشه دار نشود.
وی یادآور شد: علت انتخاب داوران و معیارهای داوری باید برای شفاف سازی مطرح شود. نگاه ایدئولوژیک در انتخاب کتاب های جایزه کتاب سال نباید وجود داشته باشد.
 این پژوهشگر گفت: بخشی از جایزه کتاب سال نیز باید برای ناشران در نظر گرفته شود فعالیت‌های پشتیبانی از کتاب ها انجام نمی شود، اگر استقلال کتاب سال اثبات شود مشارکت پدیدآورندگان و ناشران نیز جلب خواهد شد.
مطلبی با پیشنهاد اینکه در فرم های داوری باید بخش‌های تخصصی اضافه شود، اظهار داشت: می توانیم در بخشهای فرهنگی و اجتماعی از انجمن ها و نهادهای فرهنگی بخواهیم که در داوری کمک کنند یا اثری را به جایزه کتاب سال پیشنهاد کنند اگر این آثار تایید یا رد می شوند دلایل آن مطرح شود پیشنهاد دیگر من این است که فرم های داوری در 10 سال گذشته بررسی و پژوهش شود و نکته هایی که نظرات داوران بوده به مخاطبان اعلام شود اگر این نظرات بازخوانی شوند حرف‌هایی برای گفتن خواهند داشت. جایزه کتاب سال باید هر چند وقت خودش را بررسی کند و کارهایی که انجام می شود بازبینی شوند.
کتاب های شایسته به موقع به دبیرخانه جایزه نمی‌رسد
مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه، با اشاره به اینکه همکاری با صدا و سیما موضوع بسیار مهمی است افزود: کار خوب باید محکم و متقن باشد.
حجت الاسلام رضا مختاری، با اشاره به روایتی از پیامبر(ص)، گفت: برخی از کتاب‌های جایزه کتاب سال مورد علاقه و توجه قرار گرفته‌اند، برخی می گویند انتخاب کتاب دلایل عملی ندارد و این آثار رفاقتی برگزیده می شوند،عمده این ایرادها وارد نیست گاهی داوران سختگیر هستند.
به گفته وی ،نکته و آسیب دیگر جایزه کتاب سال هم ارزش بودن دوره های چند جلدی برگزیده شده با کتابی 500 صفحه‌ای بود که این رویکرد اکنون تغییر کرده است و تعداد نویسندگان هم در انتخاب کتاب برتر تاثیرگذار است.
وی افزود : از سوی دیگر اینکه می‌گویند برخی کتاب‌ها بررسی نمی‌شود، گاهی به این دلیل است که کتاب های شایسته به وقت خود به دبیرخانه جایزه نمی‌رسد. یکی دیگر از نکاتی که باید در کتاب سال رعایت شود آثاری چون فرهنگ کودک و نوجوان است که در آن ارجاع وجود ندارد اما کتاب باکیفیتی است، باید این نکته در فرم های داوری دیده شود که داور بتواند بگوید با وجود یک مشکل این کتاب قابل توجه است.
هرگز کتابی به جایزه کتاب سال دیکته نشده است

دبیر جایزه کتاب سال، با توضیح اینکه 7 سال است دبیری این جایزه را برعهده دارد، گفت: در طول این سال‌ها حتی یک نمونه نبوده که کتابی به من دیکته شود یا به اجبار معرفی کنم. در داوری گاه قصور از گاهی تقصیر حتی ممکن است که کتابی از دست رفته و مطرح نبوده اما ما گشتیم آن را پیدا کردیم و دوباره آن را در داوری مطرح کردیم وقتی کتاب های سیاسی و اجتماعی به ما نرسیده است مقصر نیستیم، در خصوص انتخاب داوران هم داورانی هستند که بارها به آنها زنگ می‌زنیم اما حاضر نیستند با ما همکاری کنند اما فقط کشور و نظام را دوست دارند و برای داوری جایزه به میدان می‌آیند.
حجت الاسلام محمدعلی مهدوی راد ، گفت: من از سال دوم اینکه مسئولیت دبیری جایزه را به عهده داشتم حتی به شخص رئیس‌جمهور گفتم که جایزه کتاب سال باید بعد از برگزاری هم ادامه پیدا کند کتاب‌ها باید به بحث و بررسی گذاشته شوند چون همین کار حاشیه ها را کم می کند یکی دیگر از مشکلات ما همین ترجمه است در حوزه علوم اجتماعی ترجمه زیاد است.
به گفته این استاد دانشگاه تهران ، اکنون معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دنبال ترجمه از فارسی هستند که برخی کتاب ها به دیگر کشورها معرفی شوند. همه چیز حاکمیتی و گروهی نیست اگر آسیب‌های جایزه کتاب برطرف شود جایزه به سوی تأثیرگذاری می‌رود.
جایزه کتاب سال در یک نگاه
به گزارش ایرنا ، کتاب سال جمهوری اسلامی ایران عنوان یک جایزه نیمه‌دولتی ایرانی است که هر ساله در بهمن ماه توسط خانه کتاب ایران و طی روزهای برگزاری آئین‌های بزرگداشت انقلاب سال 1357 در این کشور (دهه فجر)، با تأیید نهایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به نویسندگان برگزیده و شایسته تقدیر در بخش‌های کلیات، فلسفه و روانشناسی، دین، علوم اجتماعی، زبان، علوم کاربردی، هنر، ادبیات و تاریخ و جغرافیا اعطا می‌شود.
سی و هشتمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران با هدف حمایت و تشویق مؤلفان، مترجمان، مصححان و ناشران سراسر کشور و ارتقای فرهنگ جامعه اسلامی ایران، حفظ استقلال و هویت فرهنگی در بهمن ماه 1399 برگزار می‌شود.