بزرگنمايي:

نسیم گیلان - جام جم /می گویند آدم ها از بچگی باید مهارت های زندگی را یاد بگیرند تا در آینده به انسان های موفق تبدیل شوند. می گویند بچه ها به بزرگ ترها نگاه می کنند و رفتار و گفتار آنها را تکرار کرده و تبدیل می شوند به کپی برابر اصل والدین. خوب یا بدش بستگی دارد به پدر و مادرها که چگونه اند. محیط و اطرافیان و دوستان تاثیر بسیار کمی بر آدم ها در بزرگسالی خواهند داشت و آدم هایی که در کودکی کم یا بد آموخته اند، زمانی تغییر اساسی می کنند که خودشان متوجه خطاهایشان شوند و تصمیم به تغییر بگیرند. اما این گروه بسیار اندک اند. همه اندیشمندان، جامعه شناسان و روان شناسان بر این باورند که کتاب یکی از بهترین راهنماهای انسان هاست چه در بزرگسالی و چه درکودکی. والدین کتابخوان، فرزندان موفق تری تربیت می کنند و بچه هایی که با کتاب دوست می شوند حتما راه های بهتری برای زندگی انتخاب می کنند. مصداق همان شعر قدیمی: من یار مهربانم / دانا و خوش زبانم / گویم سخن فراوان / با آن که بی زبانم... در هفته کتابخوانی با محمدرضا رضائیان، تهیه کننده برنامه کتاب باز هم صحبت شدم درباره کتاب و کتابخوانی کودکان و چالش های آن.
 انتشاراتی هایی که در حوزه کتاب کودک فعالند، راضی ترین گروه در حوزه کتاب اند و گویا بازار کتاب کودک داغ است و کتاب و کتابخوانی کودکان دیگر دغدغه نیست.
دغدغه هایشان شاید کمتر از دیگر بخش های نشر باشد و کتاب هایشان خوب بفروشد اما تا وقتی امکان کتابخوانی برای همه بچه های سرزمین مان مهیا نباشد، کتاب همچنان دغدغه است. علاوه بر خانواده ها باید نظام آموزشی هم این بخش را تقویت کند و کتابخوانی به یکی از پایه های نظام آموزشی و مدارس تبدیل شود. هر چند الان در دوره کرونا همه تمرکز آموزش و پرورش این است که بچه ها بتوانند درسشان را بخوانند. اما فارغ از بحث کرونا و شرایطی که پیش آورده مدارس موفق، پرسنلی دارند که کارشان این است توجه بچه ها را به کتاب خواندن جلب کنند. حتی برخی مدارس کلاس های کتابخوانی دایر می کنند و برخی کتابخانه های پر رونق و معلمان پرورشی فعالی دارند که روی کتابخوانی متمرکزند. به نظرم آموزش در کنار پرورش معنا پیدا می کند، اما در بسیاری از مدارس ما پرورش کمرنگ است و باید به آن توجه شود. الان آموزش و پرورش ما بیشتر نظام آموزشی است و نظام پرورشی چندان در آن پررنگ نیست. نظام پرورشی است که محتوای کتاب ها را بررسی کرده و کم و کاست های آنها را گوشزد می کند و مهارت آموزی از طریق کتاب ها را در دستور کار قرار می دهد و آن را پیگیری می کند.
خانواده های کم بضاعت معمولا آن قدر درگیر معیشت روزمره هستند که کمتر فرصت می کنند برای بچه ها کتاب بخرند یا آنها را تشویق به کتاب خواندن کنند، برای بچه های این قشر چه باید کرد؟
برای این خانواده ها سیرکردن شکم خانواده در اولویت است و اگر بتوانند همین کار را انجام دهند باید به آنها دست مریزاد گفت. فقط امیدواریم پدر و مادر چنین خانواده هایی کتابخوانی جزو دغدغه هایشان باشد و فرزندان خود را تشویق کنند به کتابخانه های مساجد و فرهنگسراها بروند و از کتابخانه آنجا استفاده کنند. خیران زیادی هستند که مدرسه می سازند و نسبت به پوشاک، تغذیه و نوشت افزار بچه های نیازمند حساس هستند. به نظرم باید این دغدغه در خیران شکل بگیرد که کتابخانه مدارس و رونق بخشیدن به آنها مثل پوشاک و غذا مهم است. کتاب نخواندن، مرگ خاموش است و این را همه دلسوزان جامعه متوجه شوند. فرهنگ سازی برای مطالعه و کتابخوانی عزمی ملی است و یک نهاد یا یک گروه نمی توانند از پس آن برآیند. همان گونه که در دوره کرونا همه دست به دست هم داده اند و با برنامه ریزی تلاش می کنند مردم کمتری آلوده این ویروس شوند. برای کتابخوانی و مطالعه هم، همه باید عزم را جزم کنند که مردم علاقه مند به مطالعه شوند و بدانند کتابخوانی می تواند کیفیت زندگی را بالا ببرد و راه های جدیدی برای زندگی بهتر در اختیار آنها بگذارد.
اول باید کتابخوانی و مطالعه را برای مردم جذاب کرد، باید در آنها علاقه مندی به وجود آورد و این که بدانند با خواندن کتاب می توانند مهارت های جدیدی یاد بگیرند و راه های تازه ای برای زندگی بهتر پیدا کنند. بچه های خانواده های کم بضاعت اگر به کتاب علاقه مند شوند و کتاب های خوب در دسترس آنها قرار بگیرد، توانمند می شوند و حتما تصمیم می گیرند مسیر زندگی خود را جوری برنامه ریزی کنند که دیگر فقر و نداری را تجربه نکنند و با انتخاب هایشان زندگی دیگرگونه ای برای خودشان رقم بزنند. آنها می توانند کتاب هایی بخوانند که راه های رشد اقتصادی را به آنها بیاموزد که نه تنها خودشان را از تنگدستی نجات دهند، بلکه آنها بتوانند خانواده خود را هم ترمیم کرده و گشایش های مالی برایشان فراهم کنند.
کتاب چگونه می تواند این همه تغییر ایجاد کند؟
اول این را بگویم که برای همه آدم ها نمی توان یک نسخه پیچید. هر آدمی مختصات خودش را دارد و بر اساس آنها باید مسیر زندگی اش را ترسیم کند. اما یک چیز در همه انسان ها مشترک است و آن انتخاب هایشان است. اگر یاد بگیریم درست انتخاب کنیم، موفق هم خواهیم بود. انسان 32 هوش مختلف دارد که در پنج تای آنها می تواند به نبوغ برسد؛ از هوش ریاضی تا حفظی تا حرکتی و هیجانی و... برای همه اینها می توان مهارت ها را در کتاب های مختلف پیدا کرد و یاد گرفت که چگونه در آنها به نبوغ برسد. برخی ناشران کتاب های تالیفی و ترجمه خیلی خوبی در این زمینه دارند، فقط باید یک راهنما باشد که والدین و کودکان و نوجوانان را به سمت خواندن این کتاب ها راهنمایی کند. طبق آمار، پدر و مادرها اشتیاق زیادی پیدا کرده اند که برای فرزندانشان کتاب بخرند. به نظرم الان باید از این علاقه مندی و استقبال استفاده کرد و آنها را راهنمایی کرد که در هر مقطعی از زندگی فرزندانشان چه کتاب هایی برای آنها بخوانند یا بچه ها و نوجوانان را تشویق به مطالعه آن کتاب ها بکنند. هدفمندسازی در مطالعه به اندازه خود کتابخوانی مهم است. یادگیری مهارت های فردی و نوع ارتباط برقرار کردن با دیگران برای این که به ورطه تنهایی های هولناک نیفتیم، یکی از مهارت های ارتباطی است که از طریق کتاب می توان آنها را یاد گرفت. پدر و مادرها به نظرم باید این کتاب ها را برای فرزندان خود تهیه کنند تا ما در آینده با چالش انسان های منزوی که توانایی برقراری ارتباط با دیگران را ندارند مواجه نشویم.قبلا کتاب ها بیشتر داستان و رمان بود اما الان کتاب های مهارت آموزی زیاد شده اند که همه گروه های سنی را در برمی گیرند و نباید از آنها غافل شد.
دنیا به سمت توسعه اینترنت پیش می رود و هرروز ما بیشتر در این دنیا غوطه ور می شویم، به خصوص کودکان که بچه های اینترنت هستند. آیا این موضوع می تواند آنها را از کتابخوانی و مطالعه دور کند؟
به نظرم اینترنت بد نیست با این توضیح که افراط و تفریط در هر چیزی می تواند آسیب زا باشد.در دوره ای که فناوری روز به روز پیشرفت می کند و بیشتر دنیای نه چندان دور در دست هوش مصنوعی خواهدبود، منع کردن و دور نگه داشتن بچه ها از اینترنت کار درستی نیست. آموزش درباره چگونگی استفاده از اینترنت هم مهارتی است که باید همه به شکل فراگیر بیاموزند. این مهارت نامش سوادرسانه ای است که در کشور ما متاسفانه روی آن زیاد کار نشده است. بیشتر مردم به اینترنت و زیرشاخه های آن دسترسی دارند بدون این که سواد استفاده از آن را یاد گرفته باشند. اینترنت، شبکه های اجتماعی و بازی های رایانه ای و... به ما آسیب نمی زند اگر سواد استفاده از آن را داشته باشیم. به موازات این که به بچه ها سواد خواندن و نوشتن یاد می دهیم، باید سواد رسانه ای را هم به آنها بیاموزیم تا از کودکی یاد بگیرند در دنیای اینترنت چگونه رفتار کنند.