بزرگنمايي:

نسیم گیلان - تعیین نرخ ارز ترجیحی یکی از موضوعات مهم در لایحه بودجه 1400 است که مورد توجه بسیاری از فعالان اقتصادی و همچنین نمایندگان مجلس قرار گرفته است
آثار و تبعات سنگین ارز 17500 تومانی در بودجه 1400
این نرخ پیش از تغییر و تصویب در کمیسیون تلفیق 11 هزار و 500 تومان درنظر گرفته شده بود که بعد از ارتقا، این رقم به 17500 تومان تغییر کرد. هدف این اقدام حذف نرخ‌های متعدد ارز در کشور اعلام شده است ولی برخی از کارشناسان اقتصادی نسبت به این اتفاق نظرات مثبتی ندارند چراکه معتقدند این اتفاق با توجه به وضعیت امروز کشور و همچنین نقص اقدامات دولت در حوزه اقتصادی می‌تواند آثار و تبعات سنگینی را برای کشور به‌ویژه مردم داشته باشد.
با این وجود برخی از نمایندگان مجلس به‌اتفاق از این اقدام حمایت کرده و آن را حرکتی موثر برای کاهش رانت‌های ارز ترجیحی دانستند. در همین زمینه «آرمان‌ملی» با مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران، گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید.
در کمیسیون تلفیق، رقم ارز در بودجه سال آینده 17500 تومان در نظر گرفته شده است، تغییر این رقم از 11500 تومانی که دولت تعیین کرده بود، این رقم چه تاثیری در اقتصاد دارد؟ اولا باید ببینیم که مبنای محاسبه این رقم 17500 تومان چیست؛ به‌نظر من اینگونه بوده که اینها پیش خودشان گفته‌اند که دو سوم واردات کشور با ارز 4200 تومانی انجام می‌شود و یک‌سوم آن هم با ارز 25000 تومانی، این ارقام را جمع و تقسیم بر دو کرده و متوسط آن را گرفته‌اند که نهایتا شده این رقم. آثار و تبعات چنین تصمیمی چه خواهد بود؟
اگر بخواهیم به ارز تک نرخی برسیم باید امکانات تامین تمام نیازهای ارزی کشور و مردم را با همان نرخ داشته باشیم. اگر این امکان وجود نداشته باشد که ندارد، بلافاصله نرخ دوم و سوم به‌وجود می‌آید و همین وضعیتی خواهد شد که الان هست. اثر بعدی آن چیست؟
همانطور که گفتم دو سوم همه کالاهایی واردات و صادرات می‌شوند با ارز 4200 تومانی است که قرار باشد با ارز 17500 تومانی جایگزین شود تورم سنگینی به جامعه تحمیل خواهد شد؛ هم آثار تورمی دارد و هم مجددا ارزش پول ملی کاهش پیدا می‌کند. بنابراین اگر با این ارز، بخواهیم ارز تک نرخی داشته باشیم که اتفاق خوبی است به شرطی که امکانات تامین تمام نیازها با این ارز وجود داشته باشد.
اگر امکان آن وجود نداشته باشد دچار دو نرخی و سه نرخی خواهیم شد که آن هم مشکلات بعدی خودش را خواهد داشت. اضافه بر این، فارغ از اینکه امکانات آن را دارند یا نه هر 17500 تومان یک اثر تورمی دارد که حتما باید در بودجه دیده شود که چطور قرار است جلوی آن را بگیرند. با کاهش ارزش پول ملی و بعد از آن با صادرات چگونه برخورد خواهند کرد. در حال حاضر صادرات ما با دلار 25000 تومانی خودش را در بازار جهانی تطبیق داده است.
اگر یکباره تک نرخی شود صادرات آسیب می‌بیند، اگر صادرات آسیب ببیند برای جبران کار صادراتی هم در اشتغال و هم در تولید ناخالص داخلی اثر می‌گذارد و هم اینکه ما بازارهای صادراتی را از دست می‌دهیم که در این صورت دولت باید به صادرکننده سوبسید پرداخت کند. اینها مشکلاتی است که ارز 17 هزار تومانی با خودش خواهد داشت.
آیا مجلس یا دولت متوجه این مشکلات نمی‌شوند، بالاخره مشاور اقتصادی در بین این افراد وجود دارد، چرا چنین رقمی را در نظر می‌گیرند که می‌تواند تبعات بدتری داشته باشد؟ در همان زمانیکه ارز دولتی 4200 تومان تعیین شد گفتیم که این موضوع اشکالات اساسی دارد و می‌تواند مشکلات زیادی به وجود آورد. این اشکالات را بیان کردیم، اما کسی حرف ما را گوش نکرد. وقتی اقتصاد ملی رشد پیدا کند و وضعیت مردم خوب باشد؛ این برای ما به‌عنوان فعالان اقتصادی هم خوب است و ما نیز از این جهت این حرف را می‌زنیم.
الان هم که مجلس این حرف را می‌زند از این بعد نگاه می‌کند که ارز تک‌نرخی شود،‌ بسیار حرف درست و قشنگی هم هست و ما هم طرفدار ارز تک‌نرخی هستیم ولی برای اینکه تک‌نرخی شود مقدمات، زمینه‌ و بستری لازم دارد. عرض کردم دولت باید بتواند تمام نیازهای جامعه را با این ارز و نرخ تامین کند که اگر بتواند ارز تک‌نرخی خواهد شد.
اگر ارز تک‌نرخی شد باید ببینیم چطور می‌توان مشکلات صادرات را حل کرد و مجلس باید این را در‌نظر بگیرد. مجلس به یک بعد نگاه می‌کند و می‌گوید ارز تک‌نرخی شده و رانت‌های حاصل از ارز چندنرخی از بین می‌رود که از این نظر حرف درستی است، اما از آن سو این اتفاق تورم‌زاست و دوم اینکه صادرات را به شرط اینکه امکان اجرای تک‌نرخی شدن ارز را داشته باشیم، چه خواهند کرد؟
مجلس می‌گوید که ما همان میزان نفت مصوب در بودجه را صادر می‌کنیم و بایدن هم شرایط را برای صادرات ما فراهم خواهد کرد، اما به این شکل نیست و این شرایط انتزاعی و ذهنی است. فرض کنید که ژاپنی‌ها بخواهند دوباره از ما نفت بخرند، ژاپنی‌ها در چند سالی که از ما نفت نخریدند پالایشگاه‌های‌شان را با نوع نفت دیگری که از جای دیگری خریدند، تنظیم کردند.
ما می‌گوییم که از ما نفت بخرند. اگر بخواهیم همه این‌ کارها را انجام بدهیم و به ژاپنی‌ها نفت بفروشیم حداقل شش ماه از سال رفته است. به همین سادگی نیست که ما بتوانیم فردا صبح در بازار نفت بفروشیم، همه متخصصان و غیرمتخصصان امر این موضوع را می‌دانند. بنابراین مجلس به این موضوع فکر نکند که از اول فروردین نفت خواهیم فروخت، باید ابعاد این موضوع را عملیاتی ببینیم و در این صورت است که می‌توان دقیق‌تر با این مساله پیش برویم.
بحثی در مورد ارز وجود دارد که گفته می‌شود دولت از محل اختلاف نرخ ارز برای تامین کسری بودجه خود بهره می‌برد، این موضوع در بودجه چقدر تاثیر دارد؟ مسلما در بودجه اثرگذار است، بودجه ما بر مبنای ریال بسته می‌شود، در منابع‌ می‌گوییم فرضا یک میلیارد دلار داریم که اگر 4200 تومان بفروشیم می‌شود چهار هزار میلیارد تومان و بعد با این چهار هزار میلیارد تومان هزینه ریالی را انجام می‌دهیم. حالا اگر یک میلیارد دلار را با نرخ 17 هزار تومان بفروشیم در واقع 17 هزار میلیارد تومان داریم و این 17 هزار میلیارد تومان را در بودجه مصرف می‌کنیم. یعنی این 17 هزار تومان بخش عمده‌ای از کسری بودجه دولت با ارز 4200 تومانی را جبران می‌کند.
منبع: روزنامه آرمان ملی