بزرگنمايي:

نسیم گیلان - رشت-گردشگری طبیعی و حیات وحش به رغم درآمدزا بودن در بسیاری از کشورهای دنیا در سایه غفلت مسئولان در ایران به ویژه استان گیلان مغفول مانده که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی برای توسعه این بخش است.

خبرگزاری مهر ، گروه استان‌ها- مریم اصغری: ایران در حوزه گردشگری و انواع آن دارای ظرفیت و پتانسیل‌های بسیاری است. البته برخی بخش‌ها به رغم درآمدزا بودن به ویژه در جذب گردشگر خارجی به دلیل نبود برنامه‌ و سیاست‌ مناسب مغفول مانده و تاکنون به درستی از آن بهره‌برداری نشده است.
در این میان می توان به گردشگری طبیعی و حیات وحش اشاره کرد که به رغم وجود گونه‌های جانوری و گیاهی متنوع در سراسر ایران که حتی برخی از آنها در جهان نیز از نادر و کمیاب است برنامه‌ای برای جذب گردشگر خارجی که علاقه‌مندان بسیاری دارد وجود ندارد و پتانسیلی که می توان با یک برنامه‌ریزی مناسب علاوه بر جذب گردشگر خارجی و معرفی تنوع زیستی و جانوری ایران زمینه درآمدزایی و اشتغالزایی خوبی فراهم کند نادیده گرفته شده است.
گردشگری حیات وحش در بسیاری از کشورها سهم بسیار مهم و بزرگی از گردشگری را به خود اختصاص داده که برای مثال می‌توان به بسیاری از کشورهای آفریقایی و کشورهای آمریکای جنوبی، استرالیا، هند، کانادا، اندونزی، بنگلادش، مالزی، سریلانکا و مالدیو اشاره کرد این در حالی است که گردشگری حیات وحش در بسیاری از کشورها سهم بسیار مهم و بزرگی از گردشگری را به خود اختصاص داده که برای مثال می‌توان به بسیاری از کشورهای آفریقایی و کشورهای آمریکای جنوبی، استرالیا، هند، کانادا، اندونزی، بنگلادش، مالزی، سریلانکا و مالدیو اشاره کرد. البته باید به این نکته نیز توجه کرد که توسعه و سرمایه‌گذاری در این نوع از گردشگری تنها برای یک عده محدوده علاقمند به گونه‌های جانوری و حیات وحش است ولی در بسیاری از کشورهای نامبرده توسعه این گردشگری سهم عظیمی از درآمدزایی را به خود اختصاص داده است.
استان گیلان نیز در این زمینه ظرفیت‌های فراوانی دارد، از وجود جنگل‌های هیرکانی گرفته تا انواع گونه‌های مختلف جانوری که متاسفانه نتوانسته ایم از این ظرفیت برای توسعه گردشگری طبیعی و حیات وحش استفاده کنیم. یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های طبیعی استان گیلان را می توان فصل مهاجرت پرندگان مهاجر به آبگیرها و تالاب آن دانست که به رغم زیبایی بصری فراوانی که دارد و می تواند در جذب گردشگر خارجی تأثیرگذار باشد مغفول مانده و حتی در خود استان نیز گاهی افرادی پیدا می شوند که از وجود این ظرفیت بی خبرند.

هرچند که به گفته مسئولان به دلیل وجود حساسیت‌ها و ضوابط در ایران نمی توان در برخی از حوزه‌های گردشگری با هدف جذب گردشگر خارجی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کرد اما این دلیل نمی شود که این ظرفیت‌ها نادیده گرفته شده و برای توسعه آن برنامه‌ریزی نشود. شهرستان صومعه سرا به دلیل وجود بخش عظیمی از حوزه تالاب و همچنین چندین آبگیر و منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش از مهم‌ترین مراکز گردشگری طبیعی استان گیلان محسوب می شود که با توجه به آغاز فصل مهاجرت پرندگان می توان با برنامه‌ریزی مناسب فعلا برای جذب گردشگر داخلی به آن توجه کرد.
پناهگاه حیات‌وحش سلکه یکی از این ظرفیت‌ها است که بر اساس مصوبه شماره 15 مورخ 1349/10/17 در محدوده‌ای به مساحت 360 هکتار به عنوان پناهگاه حیات‌وحش تعیین شد که در قسمت جنوبی تالاب انزلی و در محدوده شهرستان صومعه سرا قرار دارد و از شمال به تالاب از جنوب به حاشیه مزارع روستاهای هنده خاله و صوفیانده از غرب به رودخانه هنده خاله و از شرق به رودخانه ترابخاله محدود است. سلکه اولین مرکز بازدیدکنندگان علاقه‌مند به حیات‌وحش در استان گیلان است.
حضور بیش از 10 هزار پرنده مهاجر در تالاب و آبگیرهای صومعه سرا
در این باره رئیس حفاظت محیط زیست صومعه سرا با اشاره به ورود پرندگان مهاجر به آبگیرها و تالاب‌های این شهرستان به خبرنگار مهر گفت: براساس آخرین سرشماری‌های انجام شده 10 هزار پرنده مهاجر به آبگیرها و حوزه‌های تالاب‌ شهرستان صومعه سرا وارد شده اند.
حمزه عشوری با بیان اینکه از این تعداد 3 هزار و 500 پرنده در پناهگاه حیات وحش سلکه حضور دارند، افزود: در مقایسه با مدت مشابه در سال‌های گذشته تا کنون با کاهش مهاجرت‌ روبه رو هستیم.
وی به برخی دلایل کاهش تعداد پرندگان مهاجر نیز اشاره و بیان‌کرد: تغییرات آب و هوایی مهم‌ترین دلیل این کاهش است. البته لازم به ذکر است که هنوز زمان اوج مهاجرت پرندگان به آبگیرهای شهرستان فرا نرسیده است.
رئیس حفاظت محیط زیست صومعه سرا با اشاره به اینکه براساس پیش بینی صورت گرفته اصل مهاجرت‌ها از ماه‌ آینده خواهد بود، تصریح‌کرد: پرندگان مهاجر حاضر در آبگیرها و تالاب شهرستان صومعه سرا از مناطق سردسیر همانند روسیه، سیبری، کانادا و سایر نقاط جهان هستند.
وی با بیان اینکه پناهگاه حیات وحش سلکه به عنوان مرکز بازدید، از چند ماه گذشته بازگشایی شده و هر هفته میزبان جمعی از شهروندان گیلانی است، اظهار کرد: در این پناهگاه برای آگاهی دادن به علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان، راهنما حضور داشته و توضیحات لازم را ارائه می دهد.

خروج منطقه حیات وحش سلکه از حالت محصور برای بازدیدعموم
عشوری در ادامه با اشاره به ساخت یک پل چوبی به طول 400 متر در منطقه سلکه، افزود: این مرکز آمادگی پذیرایی از دانش آموزان، دانشجویان، علاقه‌مندان به حیات وحش را دارد. این منطقه بعد از چند سال، از حالت محصور درآمده و بستری برای حضور علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان از این منطقه فراهم شده است.
90 درصد پرندگان مهاجر به کشور در آبگیرها و تالاب های شهرستان صومعه سرا حضور دارند وی با بیان اینکه در حال حاضر در منطقه سلکه صومعه سرا انواع مرغابی، سرسبز، خوتکا، قو، غاز خاکستری، چنگر، انواع آبچیلک یا سر سرخ حضور دارند، ادامه‌ داد: 90 درصد تنوع پرندگان مهاجر به کشور در آبگیرها و تالاب های شهرستان صومعه سرا حضور دارند.
رئیس حفاظت محیط زیست صومعه سرا با اشاره به اینکه پرندگان مهاجر تا زمانی که هوا رو به گرمی رود در شهرستان صومعه سرا حضور خواهند داشت، گفت: یکی از نکات قابل توجه هنگام فرارسیدن فصل مهاجر پرندگان این بوده که پرندگان قبل از مهاجرت توانایی خود را تست و در صورت وجود این توانایی اقدام به پرواز و مهاجرت می کنند در غیر این صورت در آبگیرها مانده و حتی گاهی بومی منطقه شده و تخمگذاری می کنند.
وی همچنین به اجرای گشت‌های مشترک دوره‌ای برای پایش از این مناطق در راستای جلوگیری از شیوع ویروس آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان نیز اشاره و تصریح‌کرد: این پایش‌ها با همکاری دامپزشکی انجام می شود و خوشبختانه تاکنون نیز هیچگونه تلفاتی شاهد نبوده‌ایم.
عشوری از آزاد شدن شکار پرندگان و صدور مجوز و پروانه شکار بعد از دو سال ممنوعیت خبر داد و گفت: مجوز شکار از نیمه اول آبان ماه تا نیمه اول دی ماه سال جاری صادر می شود.

پایش مستمر برای برخورد با شکارچیان غیرمجاز
وی با بیان اینکه پایش‌ها مستمری برای برخورد با شکارهای غیرمجاز و بدون پروانه انجام می شود، افزود: تاکنون حدود 17 قبضه سلاح شکاری غیرمجاز کشف و ضبط شده و متخلفان نیز به مراجع قضایی معرفی شده‌اند.
رئیس حفاظت محیط زیست صومعه سرا با بیان اینکه در حوزه این شهرستان علاوه بر سلکه یک منطقه حفاظت شده دیگر به نام سیاه کیشم به مساحت 4 هزار و 500 هکتار وجود دارد، بیان‌کرد: این منطقه اکثر روستاهای حاشیه تالاب را دربرگرفته و سالانه شاهد حضور هزاران پرنده مهاجر آبزی و کنارآبزی است.
ظرفیت عظیم گردشگری طبیعی و حیات وحش در آستارا
شهرستان آستارا نیز یکی دیگر از ظرفیت‌های گردشگری طبیعی و حیات وحش استان گیلان محسوب می شود که با توجه به هم مرز بودن و نزدیکی به کشورهای حوزه قفقاز می تواند با اندکی برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در زمینه توسعه گردشگری طبیعی و جذب گردشگر خارجی تأثیرگذار باشد.
رئیس حفاظت محیط زیست آستارا در اینباره در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وجود دو تالاب استیل عباس آباد و آق در این شهرستان، اظهار کرد: هرساله آستارا به دلیل داشتن آب و هوای مناسب میزبان انواع پرندگان نادر و مهاجر آبزی و کنار آبزی شامل مرغابی سانان، خوتکای پرسفید، اردک سرسبز، مرغ دریایی، پرستوی دریایی، باکلان کوچک و بزرگ، اگرت، لک لک سفید تالابی حواصیل ارغوانی، بلدرچین، سهره، طاووسک و کپک است و ورود این پرندگان به تالاب های یادشده به صورت فصلی تا اواخر اسفندماه ادامه خواهد داشت.
محمدرضا روشنی با بیان اینکه این دو تالاب در سال شاهد حضور هزاران پرنده مهاجر هستند، افزود: گشت‌های منظم یگان حفاظت محیط زیست آستارا در محدوده تالاب‌های استیل و آق و همچنین اراضی پناهگاه حیات وحش آستارا انجام می شود.
روشنی با اشاره به این ظرفیت عظیم جانوری و گردشگری، گفت: تالاب استیل آستارا با 138 هکتار وسعت در 7 کیلومتری شهر آستارا، مأمن جوجه آوری پرندگان باکلان کوچک و بزرگ و اگرت است و از مهم‌ترین قطب‌های گردشگری و نخستین ایستگاه فرود پرندگان مهاجر در پاییز و زمستان محسوب می شود.
وی ادامه داد: تالاب آق آستارا نیز در پشت پناهگاه حیات وحش لوندویل آستارا، جز مناطق حفاظت شده این شهر بوده و در آن گونه‌های مختلف پرندگان زمستان گذران و مهاجر شناسایی شده است.

نبود برنامه مناسب برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری گیلان در سال‌ها گذشته
مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان نیز در این باره در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه در این زمینه تاکنون هیچ گونه اقدامی دراین اداره کل انجام نشده است، اظهار کرد: متاسفانه به دلیل دیدگاه‌هایی که در گذشته در حوزه گردشگری استان حاکم بوده به هیچ عنوان به این مزیت‌ها توجه نشده است.
شهرود امیرانتخابی در ادامه با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی در زمینه عدم شکار این پرندگان، افزود: هر ساله با شروع فصل مهاجرت این پرندگان توسط شکارچیان غیرمجاز به صورت بی‌رویه شکار می شوند که باید در ابتدا برای حفظ این ذخیره ارزشمند فرهنگ‌سازی لازم صورت گیرد.
وی به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در دنیا برای بهره‌برداری از این ظرفیت اشاره و بیان‌کرد: آنها تالاب یا آبگیرهای محل حضور پرندگان به امکانی برای جلب گردشگر تبدیل کرده و از این ظرفیت نهایت استفاده را می کنند.
در حال حاضر نه در کشور نه در استان گیلان برای توسعه گردشگری طبیعی و حیات وحش اقدام خاصی انجام نشده است مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان با بیان اینکه در حال حاضر نه در کشور نه در استان گیلان برای توسعه گردشگری طبیعی و حیات وحش اقدام خاصی انجام نشده است، تصریح‌کرد: برای گردشگران و مسافران داخلی نیز بازدید از این مناطق جذابیت خاصی ندارد.
امیرانتخابی در ادامه تأکید کرد: می‌توان با سرمایه‌گذاری برای سال‌های آینده و با تعریف رویدادهای مناسب در زمینه جذب گردشگر خارجی آن هم گردشگران خاص که به این حوزه علاقمند باشند برنامه‌ریزی کرد.
وی با بیان اینکه با توجه به حساسیت‌های ویژه‌ای که در کشور وجود دارد نمی توان در همه زمینه‌ها برای جذب گردشگر سرمایه‌گذاری و یا برنامه‌ریزی کرد، اظهارکرد: به عنوان مثال در حوزه گردشگری دریایی تنها می توانیم از این ظرفیت برای جذب گردشگران داخلی بهره‌گیری کنیم زیرا حضور گردشگران خارجی با توجه به نوع فرهنگ ایرانیان و نوع استفاده آنها امکان پذیر نیست.
مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان با اشاره به اینکه این نوع محدودیت‌ها در برخی دیگر از حوزه‌های گردشگری همانند گردشگری ماجراجویانه نیز وجود دارد، افزود: ایران به رغم داشتن کوه‌ها و جنگل‌های بسیار اما در زمینه جذب گردشگری در این بخش‌ها به دلیل وجود همین محدودیت‌ها و حساسیت‌ها نتوانسته گام موثری بردارد.

در ایران سند ملی گردشگری وجود ندارد
وی تأکید کرد: البته این بدان نیست که نمی توانیم در این زمینه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کنیم بلکه باید با در نظر گرفتن شرایط و نوپا بودن صنعت گردشگری در ایران زمینه‌های لازم برای جذب گردشگر با وجود توانمندی و ظرفیت‌های موجود را فراهم کنیم.
امیرانتخابی با اشاره به اینکه بسیاری از مباحث گردشگری در سند ملی گردشگری حل نشده است، ادامه داد: متاسفانه اصلا در این زمینه هیچ قانون و سیاستی نوشته نشده تا حل شود. اداره کل میراث فرهنگی به عنوان متولی و سیاستگذار با توجه به این شرایط در حوزه برنامه‌ریزی با احتیاط عمل می کند.
وی با بیان اینکه توسعه گردشگری طبیعی و اکوتوریسم تنها برای جذب گردشگر خارجی است، تصریح‌کرد: در شش ماه گذشته تنها چهار تور گردشگری وارد استان گیلان شده که اصلا مناسب نیست.
مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان با اشاره به اینکه ورود این تعداد تور نشان دهنده وجود ضعف در سیاست‌گذاری‌ها و عدم برنامه‌ریزی مناسب برای ورود گردشگر به این استان است، افزود: یکی از وظایف و اولویت‌های میراث فرهنگی برنامه‌ریزی برای حضور و جذب گردشگر بوده نه ساخت هتل، مسافرخانه و سایر امکانات رفاهی.
وی با بیان اینکه این به دلیل عدم ارتباط سازمان‌ها با یکدیگر و موازی کاری است، گفت: در راستای معرفی ظرفیت‌های گردشگری استان گیلان در سال‌های گذشته هیچ اقدام تأثیرگذاری انجام نشده به همین دلیل بسیاری از مناطق گردشگری گیلان مغفول مانده است.
حال که این میزان ظرفیت و پتانسیل با عنایت خداوند متعال در اختیار ما قرار داده شده چرا مسئولان با یک برنامه‌ریزی مناسب، هدفمند و مشخص از آن برای درآمدزایی و توسعه استان گیلان استفاده نمی کنند. نکته مهم این است که هم مسئولان محیط زیست و هم میراث فرهنگی باید با تعامل و همکاری و به دور از موازی‌کاری ها، اهداف و جامعه هدف را مشخص و برای معرفی این ظرفیت‌ها و جذب گردشگر داخلی و خارجی تلاش کنند.