بزرگنمايي:

نسیم گیلان- بر اساس بند الف ماده 10 احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، مرکز آمار ایران مرجع رسمی تهیه و اعلام و انتشار آمارهای رسمی است. این اقدام مهم و مثبت در حوزه نظام آماری کشور منجر به افزایش اعتماد عمومی و جلوگیری از موازی کاری و اتلاف منابع شده است.
در این راستا «برنامه توسعه ملی آمار کشور 1400-1396» با رویکرد نهادسازی تحول بنیادین در نظام ملی آمار ایران در تاریخ 28/08/1397 و در پنجاه و هشتمین جلسه شورای عالی آمار تصویب و بخشنامه اجرای این برنامه در تاریخ 5/9/1397 از سوی محمدباقر نوبخت رئیس شورای عالی آمار به تمامی وزارتخانه ها، سازمان ها، موسسات و شرکت های دولتی، نهادهای انقلاب اسلامی و نهادهای عمومی غیر دولتی ابلاغ شد.
در همین ارتباط وحید طیفوری معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان ابعاد این برنامه ملی را تشریح کرد؛

سوال: این چندمین برنامه ملی آمار است؟
جواب: این برنامه سومین برنامه ملی آمار است؛ دو برنامه ملی آمار پیشین مربوط به سال های 1384 تا 1388 و 1390 تا 1394 بوده است. در واقع از سال 1383 و همزمان با تنظیم لایحه برنامه چهارم توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، رویکرد جدیدی در نگرش به نظام آماری در میان برنامه ریزان و تصمیم گیران کشور ایجاد شد و برای اولین بار نظام آماری نیز به طور مستقیم به متن قانون برنامه های توسعه کشور راه یافت. این دیدگاه منجر به تدوین نخستین برنامه ملی آمار شد. در ادامه، پس از ابلاغ چشم انداز بیست ساله کشور دومین برنامه ملی آمار نیز تصویب گردید. سومین برنامه نیز با نگاه اصلاح ساختاری متکی نظام آماری ثبتی مبنا در پاییز سال 1397 تصویب و ابلاغ شد.

سوال: کلیات این برنامه چیست؟
جواب: این برنامه بر اساس محورهایی که قبلا اشاره شد، دارای 10 ماده است. از آنجایی که مرکز آمار ایران به منظور برداشت یکسان از واژه ها و اصطلاحات، رسالت تهیه و تدوین و انتشار تعاریف و مفاهیم آماری کشور را به عهده دارد؛ در اولین ماده به ارائه تعاریف و مفاهیم آماری مورد استفاده در این برنامه می پردازد. در ادامه به مواردی از قبیل ماموریت نظام آماری و اهداف آن، زمانبندی و سازوکار کلی اصلاح قوانین و تشکیلات می پردازد.
به طورکلی در این برنامه چشم‌انداز و ماموریت، اهداف و راهبردهای کلان نظام آماری و همچنین برنامه اجرایی شدن این راهبردها در محورهای اصلاح قوانین، مقررات و تشکیلات نظام آمار، تولید آمار و استقرار نظام آماری ثبتی‌مبنا، محاسبات ملی و شاخص‌های کلان، فناوری اطلاعات، پژوهش و آموزش آمار، نظارت و مدیریت کیفیت آماری، ترویج و اشاعه اعتماد عمومی به آمار و گسترش ارائه آمارهای ملی و بین‌‌المللی پیش‌بینی شده‌است.

سوال: دورنما و چشم‌انداز این برنامه برای نظام آماری کشور چیست؟
جواب: نظام آماری در چشم انداز این برنامه نظامی یکپارچه، پاسخگو، مورد اعتماد عموم مردم و متخصصان، تامین‌کننده آمارهای رسمی با کیفیت و پیشرو در آسیا پیش‌بینی شده؛ در این راستا برای دستیابی به این چشم انداز، نظام آماری کشور در این برنامه ماموریت دارد تا تولید و انتشار آمارهای رسمی مورد نیاز ذینفعان داخلی و بین المللی با رعایت اصول بنیادین آمارهای رسمی و بکارگیری فناوری‌ها و روش‌های مدرن به ویژه ثبتی مبنا را اجرایی کند.

سوال: در این برنامه منظور از نظام آماری چیست؟
جواب: نظامی متشکل از دستگاه‌های اجرایی کشور با راهبری شورای عالی آمار و مرجعیت مرکز آمار ایران است که تولید، اطلاع‌رسانی و توسعه آمارهای رسمی کشور را با رعایت اصول بنیادین آمارهای رسمی و در چارچوب قوانین و مقررارت کشور برعهده دارد.
مفهوم مهم آمار رسمی در این برنامه عبارت است از آمارهای موردنیاز تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی کشور که توسط دستگاه‌های اجرایی تولید می شود و عنوان آن در فهرست آمارهای رسمی کشور قرار گرفته است.

سوال: یکی از چالش های موجود در نظام آماری کشور، کمبود افراد متخصص آماری در دستگاه های اجرایی بوده؛ آیا در این برنامه پیش بینی در این زمینه صورت گرفته است؟
جواب: بله . در ماده 4 این برنامه دستگاه های اجرایی مکلفند در تدوین سند جامع نیروی انسانی خود، تقویت واحدهای آمار و جذب و نگهداشت و ترمیم (تقویت) نیروهای متخصص آمار را در اولویت قرار دهند و سازمان اداری و استخدامی کشور نیز همکاری و تمهیدات لازم برای تحقق این هدف به عمل آورد.

سوال: نظارت بر حسن انجام کار در نظام آماری گاهی به دلایلی همچون نیاز به نظارت های میدانی بسیار سخت و فرسایشی است، آیا در این برنامه پیش بینی های حمایتی از کارکنان در حوزه های آماری در نظر گرفته شده است؟
جواب: بله. در بند (و) ماده 4 دستگاه های اجرایی مکلف شده اند نسبت به برقراری فوق العادهای ویژه مشاغل آماری در سقف 25 % بند ب ماده 68 قانون خدمات کشوری و قوانین مربوط دیگر اقدام نمایند و فرایند اجرایی آن را با پیشنهاد کمیته آمار بخشی دستگاه به انجام برسانند و سازمان اداری و استخدامی کشور نیز همکاری و تمهیدات لازم برای تحقق این هدف به عمل آورد.

سوال: یکی از مهمترین مباحث مربوط به آمار و اطلاعات در سال های اخیر مربوط به ساماندهی آمارهای ثبتی مبنا بوده، این برنامه تمرکزی بر این موضوع داشته است یا خیر؟
جواب: یکی از مهم‌ترین گام ها و اهداف تعریف شده در این برنامه استقرار نظام آمارهای ثبتی مبناست؛ در این روش منابع اطلاع، عمدتا ادارات، سازمان ها، دستگاه های اجرایی و نهادهای عمومی هستند. با استقرار و اجرای این روش علاوه بر افزایش کیفیت، سرعت، دقت و کاهش هزینه تولید آمار، شاهد کاهش روزافزون و قابل توجه جمع آوری آمار و اطلاعات به روش آمارگیری میدانی و مراجعه حضوری به مردم (کاهش بار پاسخگویی) خواهیم بود. در این برنامه سلسه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته؛ تا حدی که دستگاه های اجرایی موظف شده اند که داده ها و بویژه ریزداده های حاصل از فعالیت‌های روزمره و جاری خود را به‌صورت یک طرفه بر بستری امن، در اختیار مرکز آمار ایران قرار دهند تا مرکز آمار ایران پس از بررسی، انطباق و تجمیع‌سازی، آمارهای تولید شده را دراختیار کاربران قراردهد.
به طور کلی دستگاه‌های اجرایی مکلف شده‌اند در اجرای بند ت ماده 67 قانون 5 ساله ششم توسعه، ارسال ریز‌داده‌های مورد نیاز و سایر همکاری‌های لازم را جهت راه اندازی و اتصال چهار ثبت پایه شامل ثبت آماری جمعیت، فعالیت، کسب و کار و مستغلات مطابق با نظر مرکز آمار انجام دهند. همچنین برای پوشش کامل و اجرایی شدن نظام آمارهای ثبتی مبنا تکالیف سایر دستگاه‌ها نیز مشخص شده؛ نظیر تکلیف شرکت ملی پست به اجرای حداقل 50 درصد باقی مانده عملیات پلاک کوبی کدپستی، تکلیف وزارت کشور به ساماندهی نام معابر فاقد نام و غیره.
همچنین مرکز آمار ایران مکلف شده که بمنظور استقرار نظام جامع ثبت های آماری ایران برای یکپارچه سازی تمامی اطلاعات آماری مورد نیاز، اقدامات مشخصی را در زمینه ایجاد و اختصاص شناسه یکتا به کسب و کارهای کشور انجام دهد.

سوال: در خصوص توسعه و ارتقاء کیفیت آمارهای رسمی در این برنامه چه تدابیری اندیشیده شده است؟
جواب: بر اساس بند الف ماده 6 این برنامه مقرر شده تا یک سال پس از تصویب این برنامه، فهرست آمارهای رسمی ایران را تهیه و پس از تصویب در شورای عالی آمار ابلاغ نمایند. پس از آن همه آمارهای رسمی که توسط دستگاه های اجرایی تولید می‌شود، مورد ارزیابی کیفی قرار گرفته و در صورت تایید، نشان کیفیت آمارهای رسمی ایران را دریافت می کنند؛ ممیزی دوره ای کیفیت آمارهای رسمی بر اساس آیین نامه کیفیت آمارهای رسمی ایران صورت خواهد گرفت.

سوال: چه نکته های کلیدی در این برنامه گنجانده شده؟ به طور اجمالی اشاره نمایید.
جواب: در این برنامه دستگاه های اجرایی، موسسات، شرکت ها و نهادهای دولتی و غیردولتی مکلف شده اند که آمار و اطلاعات مورد نیاز در تمام بخش های کاری مرکز آمار ایران را در اختیار دستگاه اجرایی مسئول تهیه آمار رسمی که همانا معاونت آمار و اطلاعات سازمان مدیریت استان ها و مرکز آمار ایران را شامل می شود، قرار دهند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف شده زیرساخت های لازم برای دسترسی به داده ها و ریزداده ها و اطلاعات آماری را تهیه نماید؛ دستگاه های اجرایی نیز مکلف شده اند استانداردهای ابلاغی مرکز آمار ایران را در تهیه سالنامه های آماری خود رعایت کنند ضمن آنکه این دستگاه ها می بایست بخشی از اعتبارات پژوهشی و نیز سهمی از یک درصد اعتبارات هزینه ای موضوع بند ب ماده 64 قانون برنامه ششم را به فعالیت های پژوهشی نظام آماری خود اختصاص دهد.
در زمینه ترویج و ارتقای سواد و فرهنگ آماری نیز همکاری و تعامل سازنده مرکز آمار ایران، صدا و سیما و دستگاه های اجرایی پیش بینی شده است.