چاپ

نسیم گیلان - سرمقاله جام جم/ فرهنگ اقتصادی اربعین
٠
٠
جام جم / « فرهنگ اقتصادی اربعین » عنوان سرمقاله روزنامه جام جم نوشته محمدرضا مهدیار اسماعیلی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
قیام اباعبدا... و حادثه عظیم عاشورا طی حدود 1400 سال همواره منشأ تحولات بزرگی بوده است که بی‌شک انقلاب اسلامی ایران و حماسه جنگ تحمیلی از آن جمله است.
این تحولات گرچه در زمان‌ها و اعصار گوناگون اتفاق افتاده‌اند اما همگی در این نکته مشترک بوده‌اند که معادلات و محاسبات تحلیلگران و اندیشمندان مادی‌گرا را برهم زده و از دل آن ساختار و بنیانی نو به جهان معرفی کرده‌اند که مبنای آن ارزش‌های الهی و توجه به اصول کرامت و انسانیت بوده است.
پیاده‌روی بزرگ اربعین نیز یکی از مظاهر حادثه عاشوراست. این همایش بزرگ پدیده جدیدی نیست و با وجود سختی‌ها و ممنوعیت‌های بسیار، طی سال‌ها از زمان حادثه سال 61 هجری قمری برگزار می‌شده است اما طی سال‌های اخیر با کم شدن موانع هر سال با حرکت حدود 20 میلیون نفر از سراسر دنیا به سوی شهر کربلا و حرم و بارگاه نورانی امام حسین (ع) باشکوه‌تر از قبل برگزار می‌شود، این رویداد بزرگ علاوه‌بر این‌که در نوع خود در این ابعاد بی‌نظیر است، بسیاری از ساختارهای معمول را برهم زده و الگوی متفاوتی را در زمینه‌های گوناگون به دنیا معرفی کرده است و به تعبیر مقام معظم رهبری به رسانه‌ای بی‌بدیل در جهان تبدیل شده است.
یکی از ساختارهایی که در پیاده‌روی اربعین به‌کلی تغییر کرده است، قوانین اقتصادی روز است که به‌طور معمول در همه جای دنیا در جریان است. بدین معنا که قوانین بازار و تجارت، عرضه و تقاضا و قیمت، سود و زیان و کسب منفعت و دیگر اصول اقتصادی در این زمان ماهیت و شکل متفاوتی به خود می‌گیرند و معنی و مفهوم جدید و تازه‌ای پیدا می‌کنند و کارکرد متفاوتی دارند.
درواقع انگیزه‌های غیرمادی، به‌واسطه عشق و ارادت به امام حسین (ع) به رفتارها و تبادلات اقتصادی ماهیت و رنگ و بویی جدید می‌دهد که گرچه در شرایط فعلی و در بستر قوانین مادی در جریان است ظهور و جلوه‌ای دیگر را به‌نمایش می‌گذارد.
در این فرهنگ و مسیر کسب سود و منفعت شخصی به‌خصوص در رقابت با سایرین مطرح نیست و به‌عکس همه به دنبال راهی هستند تا بتوانند با گذشتن از منافع خود دیگران را به سود و منفعتی برسانند.
قوانین بازار تغییر کرده است، رابطه معمول عرضه و تقاضا که تقاضای آن از نیاز برای خدمت و کالا و عرضه از ارائه مازاد کالا و خدمات برای کسب سود و درآمد نشات می‌گیرد جای خود را به درخواست برای دریافت کالا و خدمات رایگان داده است. جالب اینجاست که برخی از افراد ارائه‌کننده کالا و خدمات خود از کمترین امکانات زندگی مادی برخوردارند ولی در طول سال در همان اندک دارایی خود صرفه‌جویی و پس‌انداز می‌کنند تا در این همایش بزرگ به بذل و هدیه آن اندوخته بپردازند.
هر کس از هر نقطه از عالم خود را به این جمعیت برساند از زمانی که به این رود در جریان متصل می‌شود تقریبا بدون نیاز به خرجی، نیازهایش برآورده می‌شود و برای دریافت ملزومات حتی نیاز به مطرح کردن آن نیز ندارد، همه در پی این هستند تا به کامل‌ترین شکل و با بالاترین کیفیت به دیگران خدمات عرضه کنند و نیاز مهمانان را برآورده سازند.
درواقع اربعین با الهام‌گیری از روح انفاق در حادثه کربلا مکتب اقتصادی و الگوی متفاوتی را معرفی کرده است. در این مکتب نیازهای مادی تغییری نکرده‌اند، بلکه شکل مبادلات از روابط مادی به ایثار و بذل مال در راه رضای محبوب تبدیل شده است. کوچک و بزرگ، پیر و جوان، دارا و کم‌برخوردار هرکدام هرچه در چنته دارند به بهترین شکل در طبق اخلاص برای ارائه آورده‌اند، همه در تلاش هستند و رضایت و رفع نیازها برقرار است.
گرچه این الگو و مدل رفتاری با قوانین حاکم بر علوم اقتصادی متفاوت است ولی سال‌هاست در هیأت‌ها و مجالس عزاداری و مساجد به اشکال گوناگون در جریان است. این باور و روحیه در سال‌های دفاع مقدس نیز یکی از پشتوانه‌های حمایت از جبهه‌ها و از عوامل موفقیت در جنگ نابرابر هشت ساله بود و افراد و خانواده‌ها که طی سال‌های جنگ گرچه به‌واسطه شرایط اقتصادی آن زمان حاکم بر جامعه از وضعیت معیشتی مناسبی برخوردار نبودند، اما با قناعت در مخارج مبالغ و کالاهای مورد نیاز جبهه‌ها را تأمین
و ارسال می‌کردند.
مسیر اصلی پیاده‌روی در مراسم اربعین، جاده‌های منتهی به شهر کربلا از شهرهای حاشیه آن مانند نجف اشرف است اما فرهنگ حاکم بر این همایش عظیم در حال گسترش و صدور به گستره‌ای فراتر از مرزهاست. از جمله شاهد شهرهای کشورمان هستیم که در مسیر زائران کشورهای همسایه از جمله افغانستان و پاکستان و آذربایجان و ... قرار دارند.
در کنار آنچه در پیاده‌روی اربعین روی می‌دهد، برخی نهادهای دولتی و خصوصی برای همراهی با این حرکت عظیم برای خدمت‌رسانی به حداقل سود اکتفا می‌کنند و برخی خدمات و کالاها را به قیمت تمام‌شده و بدون سود اقتصادی عرضه می‌کنند تا جایی که دولت‌ها را هم بر این وا می‌دارد که با امثال حذف روادید و چشم‌پوشی از درآمد آن با این فرهنگ همراهی کنند.
اما در بین این رویداد با این گستردگی و با جمعیت بالایی که هر سال در آن شرکت می‌کنند، در خارج از فضای آن، برای عده‌ای هم فرصتی برای کسب منافع اقتصادی و سود به‌واسطه نیازهای افرادی است که از شهرها و کشورهای مختلف تقاضای شرکت در این همایش عظیم را دارند.
پیاده‌روی اربعین به عنوان بزرگ‌ترین راهپیمایی دنیا هر سال توسط رسانه‌های بسیاری پوشش داده می‌شود گرچه برخی رسانه‌های منطقه‌ای و غربی نیز آن را بایکوت می‌کنند؛ و لذا هنوز این واقعیت عظیم و مکتب فکری آن برای بسیاری ناشناخته و ناآشناست.