چاپ

نسیم گیلان - چالش های روابط ترکیه و اقلیم کردستان عراق
٠
٠
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/5851315
-->
تسنیم / متن پیش رو در تسنیم منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
شواهد نشان می‌دهد که روابط ترکیه و اقلیم کردستان عراق هنوز هم به دوران اوج پیش از برگزاری رفراندوم جدایی از بغداد بازنگشته است.
ترکیه در چند سال اخیر تلاش کرده تا در سیاست خارجی خود در مورد عراق٬ اصل موازنه را رعایت کند و به طور همزمان هم با بغداد و هم با اربیل٬ روابط حسنه داشته باشد. اما برخی دغدغه‌های امنیتی و مسائل گمرکی و مرزی٬ موجب آن شده که در بعضی موارد٬ آنکارا دست به عصا قدم بردارد و در مواردی نیز٬ حاکمیت سیاسی دولت بغداد را نادیده بگیرد.
در ناآرامی‌های اخیر عراق نیز شاهد مواضعی از سوی دولت ترکیه بوده‌‌ایم که حاکی از حمایت از دولت مرکزی عراق و تلاش برای پرهیز از مداخله در امور داخلی این کشور است.
دیدار با اردوغان یا کسی دیگر٬ مساله این است
سفر مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان عراق به ترکیه و دیدار او با اردوغان در حالی صورت گرفت که 3 هفته پیش٬ چالش‌ها و ابهامات فراوانی در مورد این سفر مطرح شده بود.
رسانه‌های اقلیم کردستان و همچنین رسانه‌های ترکیه اعلام کرده بودند که مسرور در سفر به آنکارا با اردوغان نیز دیدار خواهد کرد.
اما ابراهیم کالین سخنگوی رئیس جمهور اردوغان گفته بود: «اصل خبرِ سفر واقعیت دارد و قرار است این سفر انجام شود اما در مورد دیدار با رئیس جمهور نمی‌توان چنین چیزی را تایید کرد.»
به عبارتی روشن٬ کالین به شکل تلویحی و مودبانه اعلام کرده بود که قرار است مسرور بارزانی نهایتاً در سطح نخست وزیر یعنی با فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه دیدار کند و نه با خود اردوغان.
این اختلاف نظر موجب آن شد که خبر سفر درز گرفته شود و انجام آن سه هفته به تعویق بیفتد، اما دیروز مسرور بارزانی در سفر به آنکارا به خواسته‌اش رسید. یعنی اول با مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه دیدار کرد و سپس در کاخ ریاست جمهوری در بش تپه آنکارا به مدت شصت دقیقه با اردوغان نیز دیدار کرد.
مهمترین چالش‌ها و پیشران‌ها در روابط آنکارا – اربیل
تداوم حضور نیروهای پ.ک.ک در کوهستان‌های اقلیم کردستان٬ چالش امنیتی مهمی است و گشودن این گره در کوتاه مدت میسر نیست. این مساله موجب آن شده که نیروهای نظامی و امنیتی ترکیه در بسیاری از مناطق اقلیم کردستان عراق حضور داشته باشند و بدون هماهنگی با اربیل و بغداد و با استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین و حملات هوایی٬ هر چند وقت یکبار حاکمیت سیاسی عراق را نقض کنند.
گذرگاه مرزی اُواکُی در مرز ترکیه و عراق در جایی قرار گرفته که چند کیلومتر آن از خاک اقلیم می‌گذرد و در صورتی که بغداد و آنکارا برای استفاده از این گذرگاه به توافق برسند٬ چالش حقوقی و گمرکی صادرکنندگان ترک به قوت خود باقی خواهد ماند و آنان ناچارند دو بار پول گمرک بدهند. یک بار به اربیل و بار دوم به بغداد.
یکی دیگر از چالش‌ها٬ این است که استان‌های اربیل و دهوک به عنوان قلمرو حزب دموکرات و خاندان بارزانی٬ مجاور با مرز ترکیه هستند و روابط خوبی با این کشور دارند اما دو استان سلیمانیه و حلبچه در مرز ایران٬ در قلمرو اتحادیه میهنی و خاندان طالبانی قرار گرفته که روابط نزدیکی با پ.ک.ک دارند.
چنین به نظر می‌رسد که پیشران مهمی به نام منافع اقتصادی در بخش‌های نفت٬ حمل و نقل٬ مسکن و راه‌سازی٬ توریسم٬ بازار بزرگ لوازم خانگی٬ مبلمان٬ پوشاک و صنایع غذایی٬ اقلیم را به یکی از بزرگترین بازارهای هدف صادرکنندگان کالا و خدمات ترکیه تبدیل کرده و این پیشران٬ بر چالش‌ها نیز سایه می‌اندازد.
تفاوت‌های مسرور و نیچیروان از منظر ارتباط با ترکیه
مسرور فرزند ارشد مسعود بارزانی٬ قبلاً رئیس سرویس اطلاعاتی اقلیم کردستان عراق بود و در آن مقطع – به ویژه در جریان مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک در سال 2013 میلادی- همکاری‌های گسترده‌ای با هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت داشت و در دیدار او با اردوغان٬ فیدان نیز حضور پیدا کرد.
نیچیروان٬ فرزند مرحوم ادریس و برادرزاده مسعود بارزانی٬ قبلاً نخست وزیر بود و حالا پست ریاست اقلیم را در اختیار دارد. در دوران نیچیروان٬ توافق‌نامه نفتی – گازی 50 ساله بین اربیل و آنکارا به امضا رسید که هنوز هم کسی از مفاد آن باخبر نیست.
در یک مقایسه کلی می‌توان گفت٬ نیچیروان همواره در حوزه اقتصادی و تجاری با ترکیه در ارتباط بوده و نقش مهمی در تعمیق روابط ایفا کرده و نخست وزیر فعلی نیز همواره ارتباط امنیتی مهمی با آنکارا داشته است.
سه پیام بارزانی در دیدار با چاووش اوغلو
مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان عراق در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه٬ سخنانی بر زبان آورد که متضمن سه پیام مهم بود:
1.با حضور نیروهای پ.ک.ک در شنگال و دیگر مناطق عراق مخالفیم و حضور آنان مورد تایید ما نیست.
2.در گفت‌وگو با مقامات بغداد٬ به دنبال تقویت روابط و طرحی برای حل تمام مشکلات هستیم و در دیدار با جناب چاووش اوغلو توضیحاتی در این مورد ارائه دادیم.
3.به دنبال تقویت روابط اقتصادی و تجاری بین اربیل – آنکارا هستیم.
چاووش اوغلو نیز ضمن تاکید بر ضرورت حفظ وحدت سیاسی و تمامیت ارضی عراق اعلام کرد:«مسرور بارزانی در مقام نخست وزیر اقلیم٬ ترکیه را به عنوان مقصد نخستین سفر خارجی رسمی خود انتخاب کرده و چنین چیزی ارزش و معنای نمادین دارد. ما در این دیدار بر این موضوع تاکید کردیم که حضور نیروهای تروریستی پ.ک.ک٬ در شمال عراق٬ در ترکیه و سوریه به برادران کُرد ما لطمات فراوانی زده است.»
برخی جزئیات مهم
خبرگزاری رسمی آناتولی خبر کنفرانس مطبوعاتی مشترک بارزانی و چاووش اوغلو را با عکس یک نفره منتشر کرد و خبری از پخش زنده و برجسته‌سازی رسانه‌ای نبود. خبر دیدار بارزانی با اردوغان نیز در شبکه‌های تلویزیونی به شکل گسترده نمایش داده نشد و محتوای دیدار یک ساعته اردوغان و بارزانی به رسانه‌ها راه باز نکرد.
در 15 سال گذشته در تمام سفرهای مسعود بارزانی و داماد و برادرزاده او نیچیروان به ترکیه٬ مترجم ثابت و شناخته شده‌ای آنان را همراهی می‌کرد که از کادرهای حزب دموکرات کردستان و از اعضای دفتر بارزانی بود.
اما در سفر دیروز٬ مسرور بارزانی در آستانه ورود به تالار دیدار و برای گفت‌وگو با اردوغان٬ از ابراهیم کالین کمک گرفت تا مترجم انگلیسی دیدار شود. اگر چه مسرور برخلاف پسرعمو و شوهر خواهر خود٬ بر زبان عربی هم تسلط دارد٬ اما ترجیح می‌دهد در بسیاری از دیدارهای خارجی٬ به زبان انگلیسی صحبت کند.
با در نظر گرفتن شیوه انتشار و پوشش خبری سفر بارزانی در رسانه‌های ترکیه و برخی شواهد دیگر می‌توان گفت٬ روابط ترکیه و اقلیم کردستان عراق هنوز هم به دوران اوج پیش از برگزرای رفراندوم جدایی از بغداد بازنگشته است و طرفین برای تقویت رابطه نیاز به برنامه‌ها و اقدامات جدیدی دارند.