چاپ

نسیم گیلان - عربستان، همچنان علیه ایران
k ١.٤
٠
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/5854345
-->
شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
صباح زنگنه| تکرار مواضع خصمانه عربستان علیه ایران در نشست هفته گذشته کابینه این کشور، معادلات پیچیده میان این دو کشور مهم خاورمیانه را بار دیگر نشان داد. نیم‌نگاهی به مسائل سعودی‌ها با ایران پس از پیروزی انقلاب، شاید فضا را تا حدی روشن کند. پس از پایان جنگ تحمیلی و با شروع حمله عراق به کویت، صدام که خود را ژاندارم کشورهای عربی در برابر ایران عنوان می‌کرد، با کشورهای عربی درگیر شد و آن افسانه به پایان رسید. عربستان‌ در طول جنگ ناجوانمردانه علیه ایران، از حامیان اصلی صدام بود و منابع مالی کافی را در اختیار این کشور قرار می‌داد. پس از حمله صدام به کویت، لحن مسئولان وقت سعودی در قبال ایران تغییر کرد و نوعی تجدیدنظر در شیوه ارتباط با ایران، از سوی آنان رخ داد. عربستان زمانی به‌سوی ایران آمد که کویت به اشغال صدام درآمده بود و خاندان سعودی نگران این بود که هدف بعدی صدام باشد. این روند تا اواسط دهه 80 شمسی ادامه داشت. تنش در روابط ایران و عربستان زمانی رخ داد که عربستان احساس کرد محیط سیاسی جدید عراق پس از سقوط صدام، به جمهوری اسلامی نزدیک‌تر است و موازنه منطقه‌ای بر هم خورده است. ایجاد موازنه در برابر ایران، نیاز به اقدام داشت و آنها هدفی به نام سوریه را انتخاب کردند. حمایت لجستیکی ترکیه و پشتیبانی سیاسی آمریکا باعث شد نیروهای مورد حمایت سعودی، وارد درگیری با دولت سوریه شوند. در این حوزه، نتیجه‌ای جز ناکامی برای عربستان به دست نیامد؛ هرچند زیرساخت‌های سوریه آسیب جدی دید و غیرنظامیان بسیاری جان خود را از دست دادند. پس از آن، عربستان سراغ یمن رفت و در یمن نیز نتیجه‌ای برای این کشور و چند کشور عربی همراه عربستان‌ به دست نیامد. آنها در حوزه اقتصادی هم بی‌کار نبودند. قطر هدف عربستان و چند کشور عربی همسو با سیاست‌های سعودی قرار گرفت اما در این مورد هم موفقیتی به دست نیامد. عربستان از همان زمان تأسیس در زمان عبدالعزیز آل سعود روحیه و اهداف هژمونی داشت و در نجد به شرق عربستان حمله کرد و بعد از آن غرب عربستان و شهرهای مکه و مدینه را اشغال کرد و تا جنوب عربستان در نزدیکی نجران و جیزان متوقف شد چون نتوانست یمن را اشغال کند و عبدالعزیز ناچار به عقب‌نشینی از یمن شد. این روحیه توسعه‌طلبی هنوز هم در عربستان وجود دارد.
سعودی‌ها در لبنان و برخی کشورهای آفریقایی یا حتی پاکستان نیز به همین شیوه عمل می‌کنند و تا حدودی این اهداف را به پیش برده‌اند. این‌گونه رویکرد توسعه‌طلبانه عربستان با روی‌کارآمدن ترامپ اوج گرفته و رهبران ریاض، آمریکا را حامی خود در اهداف منطقه‌ای می‌بینند. اتکای عربستان به بیرون مرزها چالش‌هایی برای سعودی‌ها دارد و معلوم نیست حمایت آمریکا از عربستان در دوران پس از ترامپ چگونه خواهد بود؛ همان‌گونه که بن‌بست نتانیاهو برای تشکیل کابینه در رژیم صهیونیستی نیز برای عربستان دردسرساز شده است. عربستان پس از این ناکامی‌ها، ایران را عامل به نتیجه نرسیدن اهداف خود می‌بیند. میان دیدگاه‌ها و رویکردهای عربستان و ایران تفاوت جدی وجود دارد. در‌حالی‌که عربستان به دنبال تغییر حکومت در ایران یا تجزیه ایران است، ایران در مقابل عربستان خواستار سرنگونی دولت یا تجزیه این کشور نیست. سیاست اصولی و رسمی جمهوری اسلامی، ایجاد آرامش و ثبات در منطقه است و رشد منطقه را در همین حفظ آرامش و تداوم ثبات می‌بیند. درعین‌حال ایران اگرچه به دنبال جنگ نیست اما نشان داده از جنگ نیز هراسی ندارد. این معادلات مربوط به اجماع کلی در نظام است و قائم به جناح‌بندی خاصی در ایران نیست. در شرایط فعلی منطقه، تنها راه عربستان نیز بازگشت به عقلانیت و یافتن نکات مشترک در منطقه با دیگر کشورهاست. نه ایران می‌تواند عربستان را تغییر دهد و نه عربستان می‌تواند ایران را تغییر دهد بلکه این دو کشور باید باهم همکاری کنند و مسائل خود را حل کنند. سران سعودی باید بدانند جهان در حال تغییر و انتقال از یک وضعیت به وضعیت جدیدی است؛ دوران گذار به یک نظام جدید شکل نگرفته که هنوز مشخص نیست چه سمت‌و‌سویی خواهد داشت. برای نمونه قدرت و ثروت از آمریکا در حال جابه‌جایی است و حتی دلار، سیطره گذشته را ندارد. این جابه‌جایی باعث می‌شود کشورهایی که زیر چتر قدرت‌ها بودند، تغییر شکل بدهند. برخی کشور‌ها تمایل دارند نقش و قدرت‌ خود را توسعه داده و به مناطق دیگر بروند. در اینجا ظهور و بروز قدرت‌های منطقه‌ای به چشم می‌آید. نتیجه گذار در منطقه موجب شد تا ایران با پیروزی انقلاب از زیر چتر آمریکا و با فروپاشی شوروی از محدودیت‌های آن خارج شود. این واقعیتی است که هیئت حاکمه جدید سعودی، بر خلاف پادشاه قبلی، تمایلی به درک آن نشان نمی‌دهد و تداوم چالش‌آفرینی برای ایران، از این منظر قابل ارزیابی است.