نسیم گیلان - دسترسی بنادر گیلان به خط آهن می‌تواند افزایش ترانزیت کالا و توسعه صادرات از این استان را در پی داشته باشد، اما دستیابی به این مهم نیازمند آینده‌نگری و اندیشیدن تمهیدات کارآمد است.

خبرگزاری مهر ؛ گروه استان‌ها- مریم ساحلی: توسعه ترانزیت کالا و صادرات از گیلان، ارمغانی ارزشمند است که تکمیل خطوط راه‌آهن در این استان به دنبال خواهد داشت. آمدورفت کشتی‌ها و فعالیت باراندازها از دیرباز منظره‌ای آشنا در گیلان بوده اما اینک طنین سوت قطار در این استان می‌تواند نویدبخش ارتقای نقش گیلان در رشد ترانزیت و توسعه صادرات کشور باشد.
پژواک سوت قطار در آخرین ماه از سال 97 نشان از افتتاح رسمی راه‌آهن قزوین- رشت داشت. این خط آهن که از ایستگاه سیاه چشمه در شمال غرب قزوین و قبل از شهر تاکستان از خط آهن اصلی تهران - تبریز انشعاب یافته، با پشت سر گذاشتن روستاهای کوهین و شیرین سو در محدوده شهرهای لوشان، منجیل، رودبار، رستم‌آباد و امامزاده هاشم ادامه مسیر داده و سرانجام به ایستگاه رشت می‌رسد.
مزیت مهمی که وجود خط آهن در گیلان به همراه دارد افزایش و تسهیل حمل بار در این استان است که با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه خویش در مسیر کریدور نوستراک قرار دارد.

واقعیت این است که بهره‌مندی اقتصاد گیلان از وجود راه‌آهن با تکمیل این پروژه و اتصال راه‌آهن به بندرانزلی، کاسپین و آستارا تحقق می‌یابد. اردیبهشت‌ماه سال 98 نخستین محموله باری که در مسیر خط آهن گیلان حمل شد، از خوزستان به رشت رسید.
این در حالی است که از اسفندماه سال 1396 بهره‌برداری از خط آهن آستارا- آستارا آغازشده؛ درواقع امکان حمل بار ریلی از آستارا در گیلان به جمهوری آذربایجان فراهم‌شده است.
اهمیت اتصال ریلی در مسیر کریدور شمال- جنوب
اتصال گیلان به خطوط ریلی در عرصه حمل کالا، محاسنی چون کاهش هزینه‌ها، افزایش امنیت و سرعت و امکان حمل بار با تناژ بالا را به همراه دارد و این مهم بی‌تردید در اقتصاد کشور نیز تأثیری محسوس برجای خواهد گذاشت.
«اصغر امانی» فعال اقتصادی با تأکید بر اهمیت ایجاد راه‌آهن در مسیر کریدور شمال- جنوب در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: خوشبختانه با تلاش مسئولان طی سال‌های گذشته راه‌آهن قزوین به رشت اتصال یافت و تکمیل مسیر و اتصال این خط ریلی به انزلی و آستارا نیز موضوعی مهم است.
وی بابیان اینکه اتصال راه‌آهن رشت به بندر کاسپین و انزلی، درواقع کریدور شمال- جنوب را عملاً از جنوب تا شمال ایران، برخوردار از خط ریلی می‌کند، افزود: ازاین‌رو کالایی که قرار است در کریدور شمال جنوب حمل شود، در بنادر جنوبی ایران تخلیه و با ریل روانه شمال شده و بلافاصله از شمال به بنادر روسیه که در نقطه دیگری از اتصال کریدور شمال جنوب قرار دارند منتقل می‌شود.
امانی ادامه داد: با این ظرفیت امکان تخلیه کالا در ادامه مسیر هم از طریق رود ولگا و هم از طریق بندر آستاراخان یا ماخاچ کالا و سپس حمل آن با قطار فراهم است.
وی با بیان اینکه قابلیت تخلیه کالا در بندر باکو و حمل ریلی آن نیز تا بندر اکتائو وجود دارد، اضافه کرد: درواقع عملاً با اتصال راه‌آهن رشت به بندر کاسپین، بنادر کشورهای دیگر هم در ارتباط با کریدور شمال-جنوب فعال می‌شوند و این یک دستاورد بسیار بزرگ برای ایران و کشورهای حوزه نوستراک به شمار می‌آید.

ظرفیت حمل بار در راه آهن گیلان
امانی با اشاره به ظرفیت 10 میلیون تنی حمل بار در راه‌آهن گیلان، گفت: این یک نقطه قوت محسوب می‌شود و امیدواریم که خط دوم این راه‌آهن به بندرانزلی و همچنین آستارا متصل شود که قطعاً با این اتصال همه ایران از خط آهن برخوردار خواهد بود.
وی تأکید کرد: با توجه به ظرفیت‌های مذکور وجود حمل‌ونقل ریلی بسیار حائز اهمیت بوده و نقش بسیار مهمی در انتقال کالا بین کشورهای شمال و جنوب ایران چه در حوزه آسیای جنوب شرقی، خلیج‌فارس و اقیانوس هند و چه در کشورهای حوزه CIS، اوراسیا و کشورهای شمال اروپا خواهد داشت.
بنادر استان گیلان از این ظرفیت برخوردار هستند که بتوانند هم اکنون حدود 20 میلیون تن کالا را جابجا کنند این کارشناس امور اقتصادی متصل نبودن راه‌آهن به آستارا را نقطه‌ضعف موجود در مسیر بهره‌مند شدن از ظرفیت ریلی استان گیلان دانست و بیان کرد: اتصال راه‌آهن بندر انزلی و آستارا سبب می‌شود تا با افزایش ناوگان دریایی از بندرانزلی و کاسپین بارگیری داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه بنادر استان گیلان از این ظرفیت برخوردار هستند که بتوانند هم‌اکنون حدود 20 میلیون تن کالا را جابجا کنند، تأکید کرد: قطعاً با تکمیل بندر کاسپین این ظرفیت به 30 میلیون تن هم خواهد رسید.
امانی بابیان اینکه ازنظر ظرفیت‌های بندری چیزی کم نداریم و درعین‌حال بندر آستارا هم خود ظرفیتی منحصربه‌فرد است، اضافه کرد: با اتصال خط ریلی ایران به راه‌آهن آذربایجان که تا آستارای ایران ادامه دارد می‌توانیم از طریق این خط ریلی با قدرت و سرعت بیشتر و هزینه کمتر انتقال بار داشته باشیم.

وی در ادامه با تأکید بر اینکه بی‌تردید تکمیل پروژه راه‌آهن در گیلان در رونق اقتصادی این استان و ایران مؤثر خواهد بود، گفت: نیاز به انبارها و تجهیزات تخلیه و بارگیری بیشتر به دنبال فعالیت مسیر ریلی به وجود می‌آید، از سوی دیگر قدرت تخلیه و بارگیری ما افزایش خواهد یافت. همچنین تنوع کالاهایی که برای صادرات در این مسیر حمل می‌شوند را نیز شاهد خواهیم بود. درمجموع می‌توان گفت آورده اقتصادی بهره‌مندی از ظرفیت ریلی موجب رونق صادرات و افزایش اشتغال خواهد شد.
اهمیت دسترسی بنادر به خط آهن
مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان با اشاره به اینکه حمل‌ونقل دریایی ازجمله ظرفیت‌های گیلان محسوب شده و دسترسی بنادر به خط آهن بر تأثیر این ظرفیت در توسعه استان اضافه می‌کند، افزود: بهره‌مند شدن از روش‌های مختلف حمل‌ونقل در افزایش راندمان هر بندری تأثیرگذار است.
حمیدرضا آبایی در ادامه با بیان اینکه بنادر، نقطه تغییر مرزهای زمینی به مرزهای دریایی هستند و اگر بتوانیم تمام خطوط حمل‌ونقلی که روی زمین هستند را به داخل بنادر سوق دهیم از ظرفیت حوزه حمل‌ونقل می‌توانیم استفاده کنیم، اضافه کرد: کالاهای ریل‌پایه همانند کالاهای دریا برد بسیار زیاد هستند و این کالاها در بخش‌های ترانزیتی و صادراتی بسیار نمود پیدا می‌کنند.
وی با بیان اینکه کشورها با هدف افزایش سرعت و کاهش هزینه جابجایی کالاهایشان بین مبادی و مقاصد خویش از روش ریل پایه استفاده می‌کنند، یادآور شد: حمل‌ونقل ریلی در کشورهای CIS و اروپایی بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ بر همین اساس اگر بنادر به‌ویژه در شمال کشور به خطوط ریلی اتصال یابند، می‌توانیم از ظرفیت‌های ایجادشده در حمل‌ونقل ریلی و کالاهایی که در مسیر ریلی در حال تردد هستند بسیار استفاده کنیم و ظرفیت خود را افزایش دهیم.
آبایی ادامه داد: قرار گرفتن بندر انزلی در محدوده خطوط ریلی کشور این نوید را می‌دهد که می‌توانیم با استفاده از شرایط موجود در این بندر نسبت به جذب کالاهای ترانزیتی و صادراتی به کشورهای روسیه، قزاقستان، آذربایجان و حتی کشورهای دیگری که در محدوده این حوزه قرار می‌گیرند نظیر حوزه قفقاز، اوراسیا و CIS تلاش و وضعیت بندرگاه انزلی را بهتر کرد.

لزوم چند وجهی شدن حمل و نقل
وی با بیان اینکه بسیاری از مسئولان و متولیان امر حمل‌ونقل در کشورهای CIS و مخصوصاً روسیه و آذربایجان تمایل بسیار زیادی برای استفاده از ریل دارند، اضافه کرد: با توجه به کاهش هزینه‌ها و سرعت عمل موجود در حمل‌ونقل دریایی و همچنین امکان جابجایی حجم زیادی از بار، برای بهره‌مند شدن از این ظرفیت باید بتوانیم شرایط چندوجهی شدن حمل‌ونقل برای کالاهایی که از طریق ریل حمل می‌شوند را فراهم کنیم.
اتصال به خطوط ریلی با در نظر گرفتن شرایط حمل و نقل دریایی و با توجه به انگیزه‌ای که تجار در استفاده از خطوط ریلی برای حمل کالاهای صادراتی و ترانزیتی دارند، بسیار مناسب خواهد بود
مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان با اشاره به اینکه اتصال به خطوط ریلی با در نظر گرفتن شرایط حمل‌ونقل دریایی و با توجه به انگیزه‌ای که تجار در استفاده از خطوط ریلی برای حمل کالاهای صادراتی و ترانزیتی دارند، بسیار مناسب خواهد بود، گفت: تجار در صورت تمایل برای استفاده از روش‌های دیگر می‌توانند از حمل‌ونقل دریایی بهره‌مند شوند. بر این اساس اتصال بنادر به خطوط ریلی باعث افزایش عملکرد بنادر، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و کاهش زمان خواهد شد، لذا اتصال ریلی به بنادر یکی از الزامات است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه بندرانزلی در محدوده محیط زیستی تالاب انزلی قرارگرفته، هرگونه تغییر چه در دسترسی این بندر به کمربند جاده‌ای بندرانزلی و چه استفاده از ظرفیت‌های حمل‌ونقل ریلی با مشکلات عدیده‌ای روبرو است، بنابراین شانس اینکه بتوانیم به‌سرعت به امکانات حمل‌ونقلی دست یابیم، خیلی کم است.
آبایی با اشاره به اینکه شرایط موجود در بندر انزلی به‌گونه‌ای است که باید از حمل‌ونقل ریلی بهره‌مند شویم، ادامه داد: در همین راستا برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای است که در کنار ایستگاه تشکیلاتی بندرانزلی، بتوانیم اسکله‌های خود را به ایستگاه راه‌آهن و حمل‌ونقل ریلی متصل کنیم.
وی با تأکید بر نقش «کشتی‌های رو رو» در این عرصه، گفت: باید شرایطی فراهم شود که از محدوده بندرانزلی کالا به ایستگاه تشکیلاتی ریلی این بندر، منتقل و ازآنجا انتقال به‌صورت ریلی انجام شود.
ضرورت در نظر گرفتن نیازهای آتی
اتصال گیلان به خط آهن مسیر پرفرازونشیبی را پشت سر گذاشته است در این راستا ضرورت برنامه‌ریزی کارآمد و مؤثر برای بهره‌مند شدن بهینه از ظرفیت راه‌آهن ضرورتی انکارناپذیر است.
یک کارشناس امور اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: حمل‌ونقل از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه به شمار می‌آید و در این میان از دو قرن گذشته تاکنون راه‌آهن یکی از مهم‌ترین متغیرها در مسیر توسعه مراودات بین‌المللی در سطح ارتباطات درون‌قاره‌ای و درزمینهٔ حمل‌ونقل ترکیبی بوده است.

مجید صیادنورد با اشاره به اینکه اتصال راه‌آهن قزوین - رشت به بندر انزلی، کاسپین و آستارا دارای مزایای فراملی است، افزود: در مسیر بهره‌برداری حداکثری از منافع ناشی از اتصال استان گیلان به خط ریلی، بازاریابی جهت ترانزیت کالاهای تولیدی استان‌هایی که محصولات خود را در دو سوی شمال و جنوب ایران صادر می‌کنند، باید در دستور کار قرار گیرد.
وی ادامه داد: اما آنچه برای راه‌آهن ایران سودآور قلمداد می‌شود ترانزیت محصولات، کالاها و مواد مورد نیاز کشورهای حوزه اوراسیا، آسیای میانه و چین با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس است آنچه برای راه‌آهن ایران سودآور قلمداد می‌شود ترانزیت محصولات، کالاها و مواد موردنیاز کشورهای حوزه اوراسیا، آسیای میانه و چین با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس است.
صیادنورد تأکید کرد: انعقاد قرارداد همکاری مناطق آزاد تجاری- صنعتی انزلی و قشم با مناطق ویژه اقتصادی لوتوس آستراخان و اکتائو قزاقستان با محورهای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل کالا، کاهش بروکراسی اداری و گمرکی، کاستن از عوارض انبارداری، ایجاد وحدت رویه و استاندارد واحد در کالاهای ترانزیتی در مسیر می‌تواند انجام‌شده و به‌عنوان بسته‌های حمایتی و تشویقی برای بازرگانان بهره‌بردار از این کریدور در قالب قرارداد پیشنهادی اجرا شود.
وی با بیان اینکه تکمیل‌کننده الگوی بهره‌برداری حداکثری از اتصال و شبکه ریلی کشور در حوزه ترانزیت، سرعت بخشی به اتصال احداث اسکله رو رو و ایجاد چنین اسکله‌ای در بندر انزلی است، افزود: به این زیرساخت می‌توان ایجاد شهرک‌های صنعتی در نزدیکی ایستگاه‌های راه‌آهن در مسیر استان را اضافه کرد، راهبردی که به کاهش هزینه تمام‌شده تولید در سطح استان کمک شایان توجهی می‌کند.
صیادنورد یکی از اساسی‌ترین متغیرها در کاهش هزینه تولید به‌منظور رقابت در بازارهای مصرف خارجی را نزدیک بودن فاصله مراکز فرآوری و تولید کالا به مبادی ورود و خروج گسترده کالا یعنی بنادر و دریاهای آزاد برشمرد و افزود: این وضعیت در استان گیلان به‌راحتی قابل احصاء و بهره‌برداری است و این ظرفیت در بندر انزلی و کاسپین وجود دارد.
راه‌آهن می‌تواند تکمیل‌کننده و توسعه‌دهنده حلقه‌های مختلف شبکه حمل‌ونقل ملی در سطح گیلان یعنی حمل‌ونقل جاده‌ای، هوایی و به‌ویژه دریایی باشد.
درعین‌حال تغییر زمین بازی ایران از خاورمیانه به حوزه خزر و اوراسیا با افزایش بهره‌وری از کریدور ترانزیتی شمال-جنوب و چین-قزاقستان-ایران با محوریت منطقه استان گیلان، می‌تواند این استان را به مرکز ثقل ارتباطی قدرت‌های نوظهور قرن بیست و یکم یعنی هند، چین، روسیه و ترکیه تبدیل کند؛ راهبردی که در چارچوب بندهای مختلف سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی مورد تأکید قرارگرفته است.