بزرگنمايي:

نسیم گیلان -

پارسینه: ماجرای مشکل خروج سمیرا زرگری سرمربی تیم اسکی آلپاین زنان ایران بار دیگر مساله شروط ضمن عقد را مطرح کرد.
سمیرا زرگری با شکایت همسرش ممنوع الخروج شد و نتوانست تیمش را در مسابقات قهرمانی ایتالیا همراهی کند. مساله‌ای که واکنش‌های زیادی همراه داشت و دوباره حقوق دانان و وکلا شروع به توضیح دادن درباره این قانون و مشکلاتی که ایجاد می‌کند کردند. از طرفی خیلی‌ها به خصوص در شبکه‌های اجتماعی، زنان را ترغیب می‌کردند تا با شروط ضمن عقد از بروز چنین مشکلاتی برای خودشان جلوگیری کنند. مساله‌ای که هنوز بخش زیادی از جامعه با آن کنار نیامده است. ‏
قانونی که زنان را در نظر نگرفته است‏
اتفاقی که برای سمیرا زرگری افتاد شبیه همان اتفاقی بود که برای نیلوفر اردلان بازیکن تیم فوتسال زنان افتاد. ماجرایی که براساس آن فیلم «عرق سرد» هم ساخته شد. ‏
اشرف گرامی زادگان، مشاور حقوقی و پارلمانی معاونت امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری، درباره این مشکل گفت: «باعث تاسف است که هنوز پس از این همه فراز و فرودی که در جامعه رخ داده است ما همچنان اندر خم یک کوچه ایم. این ممنوع الخروجی آن هم برای زنان توانمند که با هدف ارتقاء جایگاه ملی کشور صورت می‌گیرد، نشان از آن است که نتوانسته‌ایم در کشورمان حقوق زنان را ادا کنیم و کرامت آنان را پاس بداریم. وقتی اجازه داده می‌شود شخصیت و هویت مستقل زنان این چنین گستاخانه زیر سئوال برود.»
به گفته او قانون گذرنامه در سال 1351 مصوب شده و در سال‌های پس از آن دچار تغییراتی شده که در این تغییرات به حقوق زنان توجهی نشده است. براساس این قانون زنان همچنان برای دریافت گذرنامه و سفر به خارج از کشور وابسته به دریافت اجازه از شوهر هستند. قانونی که به چهره‌های علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی بسیاری آسیب زده است. ‏
البته به گفته گرامی زادگان به حق خروج از کشور زنان در لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت» پرداخته شده است. او می‌گوید: «در ماده 57 لایحه» حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت آمده است «که زنانی که برای خروج از کشور نیاز به اذن همسر دارند، در صورت خودداری غیرموجه وی از اعطای اذن، می‌توانند ضمن تقدیم دادخواست، مدارک و مستندات خود مبنی بر ضرورت خروج از کشور را به دادگاه خانواده تسلیم کنند. دادگاه خارج از نوبت نسبت به موضوع رسیدگی کرده و در صورت احراز ضرورت امر، عنداللزوم پس از اخذ تامین مناسب، اذن خروج از کشور با ذکر مدت و دفعات سفر خواهد داد.» ‏.
اما این لایجه همچنان در کش و قوس تصویب است
شروطی برای احیای حق‏
شروط ضمن عقد راهکاری است که می‌تواند از بسیاری از این مشکلات جلوگیری کند و حقوقی را به زنان بازگرداند. زنان می‌توانند علاوه بر شروط مندرج در سند ازدواج بر اساس ماده 1119 قانون مدنی، شروط دیگری هم به این سند اضافه کنند. این شروط هم در زمان عقد و هم پس از آن می‌تواند ثبت شود و بعضی از آن‌ها این روز‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند و زنان به ثبت آن‌ها تمایل بیشتری دارند. ‏
شروطی مانند اینکه زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می‌دهد تا زوجه در هر زمانی که بخواهد از جانب زوج اقدام به متارکه کرده و از قید زوجیت خود را رها کند، به هر طریق اعم از اخذ یا بذل مهریه. زوجه اجازه دارد هرگاه خواست به خارج از کشور برود و نیاز به اجازه مجدد زوج ندارد، چه برای اخذ یا تمدید یا تجدید گذرنامه و این اجازه دائمی است. زوجه حق ادامه تحصیل تا هر مرحله‌ای که لازم بداند و در هر مکان و محلی که ایجاب کند را دارد.
زوج، زوجه را در انتخاب هر شغلی که مایل باشد و هر کجا که بتواند کار کند، مخیر می‌کند و اجازه می‌دهد که مشغول به کار شود. زوج و زوجه متعهد می‌شوند هنگام جدایی اعم از اینکه متارکه به درخواست مرد باشد یا به درخواست زن کلیه دارایی که بعد از ازدواج دائم زوجین به دست می‌آورند بین آن‌ها به مناصفه تقسیم شود.
حق انتخاب مسکن و تعیین شهر یا محلی که زندگی مشترک در آنجا ادامه پیدا کند با توافق طرفین خواهد بود. اگر در آینده زوجین دارای فرزند شدند و طلاق اتفاق افتاد حضانت فرزندان با توافق طرفین باشد و در صورت خروج از کشور نیازی به اذن پدر ندارند. ‏
پیش از این ثبت این شروط حتما باید در دفترخانه اسناد رسمی انجام می‌شد و بسیاری از دفترخانه‌ها از این کار خودداری می‌کردند و مردان را ترغیب می‌کردند که این شروط را امضا نکنند، اما با تلاش‌های معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و با هماهنگی میان قوه قضائیه، سازمان ثبت، دفاتر ازدواج و محاکم، زوجه هر وقت خواست می‌تواند از شروط ضمن عقد که در سند نکاحیه قید شده، استفاده کند. ‏
مدتی پیش قوه قضائیه با صدور بخشنامه‌ای اعلام کرد که هنگام تنظیم و ثبت واقعه ازدواج در صورت درخواست زوجین، نسبت به درج سایر شروط مورد توافق در سند ازدواج اقدام و از ارجاع آنان به دفاتر اسناد رسمی خودداری شود.
در این بخشنامه آمده است: «نظر به اینکه طبق مقررات، همزمان با ثبت واقعه ازدواج شروط مورد توافق زوجین باید در سند ازدواج درج و به امضا و تایید زوجین برسد حسب اطلاع واصله برخی از سران دفاتر ازدواج هنگام ثبت واقعه ازدواج صرفا به شرایط چاپی مندرج در سند ازدواج اکتفاء نموده و از درج و ثبت سایر شروط و توافقات ضمن عقد مورد نظر زوجین از قبیل حق تحصیل، حق سکونت، حق اشتغال، حق خروج از کشور در صفحه مربوط به سایر شروط خودداری نموده و آنان را به دفاتر اسناد رسمی هدایت می‌نمایند. این امر نه تنها موجبات سرگردانی زوجین را فراهم می‌کند بلکه در مواردی اختلاف بین آن‌ها را به دنبال داشته است.» ‏.
اما با وجود تسهیل نسبی ثبت شروط ضمن عقد، خانواده‌ها دید چندان مثبتی به این مساله ندارند. بسیاری از خانواده‌ها مطرح کردن این شروط را در آغاز زندگی درست نمی‌دانند و معتقدند نشانه بی اعتمادی است. این مساله فقط از سوی مردان و خانواده‌هایشان مطرح نمی‌شود و زنان زیادی هم این استدلال را قبول دارند، اما پس از بروز مشکلات و لج و لجبازی‌ها متوجه می‌شوند که می‌توانستند حق شان را بگیرند. البته در مقابل مردان هم می‌گویند در صورت ثبت چنین شرایطی زن باید از مهریه صرف نظر کند و خیلی‌ها هم این نظر را قبول دارند، اما با توجه به شرایطی که در دادگاه‌ها حاکم است و اتفاقاتی که می‌افتد همچنان بحث و جدال درباره این موضوع ادامه دارد. ‏