نسیم گیلان - رشت - خشکسالی که چندین دهه است بسیاری از نقاط کشور را درگیر و به شدت متاثر کرده طی حدود یک دهه اخیر در پرباران ترین خطه کشور هم خودی نشان داده و این چند ساله مردمان این خطه هم با مشکلات ناشی از کم بارشی و خشکی دست و پنجه نرم می کنند بحرانی که موجب شد تا مسئولان برای آن چاره اندیشی کنند.

از اینرو طی حدود هشت سال گذشته اقدامات بسیاری در زمینه تامین آب شرب و کشاورزی در گیلان انجام شده که احداث سد یکی از آنهاست که نقش قابل توجهی در جهت تامین آب شرب و کشاورزی مردمان این استان داشته و دارد.
گیلان سرزمین باران های نقره ای با بارش سالیانه به طور متوسط بیش از یک هزار میلیمتر است که بدلیل نبود منابع ذخیره سازی کافی، سالانه چندین میلیارد مترمکعب از این آب ها هدر می رود.
سدها یکی از راهکارها برای جلوگیری از هدررفت آب و منبع آبی پایدار برای تامین آب شرب و کشاورزی به شمار می آیند و بر همین اساس؛ دولت تدبیر و امید از همان ابتدای کار بر آن شد که احداث سدهای منطبق با محیط زیست در مناطق مستعد این خطه پیگیری کند.
به گفته کارشناسان؛ احداث سدها در استان هایی با شرایط آب و هوایی گیلان نه تنها مضر نیست بلکه دارای فواید بسیاری است و در همین ارتباط پروفسور پرویز کردوانی از چهره های ماندگار علمی نیز درباره احداث سدها معتقد است برخلاف بعضی اظهارنظرها؛ دوران سدسازی سپری نشده ‌است؛ سدها همچنان مفیدند و احداث سد یک تجربه شکست خورده علمی نیست بلکه بزرگ‌ترین فایده سد ایجاد امنیت آبی از طریق ذخیره آب در مخزن سد و ایمنی شهرها و مزارع در پایین‌ دست ‌است.
همچنین سدها مناطق اطراف را از سیلاب ها محافظت و یک انرژی پاک را نیز ایجاد می کنند؛ ضمن آنکه تولید برق توسط انرژی آب از دو منبع عمده ی دیگر تولید برق، یعنی سوخت فسیلی و انرژی هسته ای، مزیت های بیشتری دارد.
در استانی چون گیلان ضرورت ایجاد این سدها از آن زمان احساس شد که خشکسالی رو نمود و بارش ها در برخی از فصول سال با تغییر شرایط جوی کاهش یافت و یا در زمان مناسب رخ نداده و ضمن آنکه بارش هایی هم که رخ می داد به دریای خزر ریخته و یا از استان خارج شده و کمتر از آن بهره مناسب گرفته می شد و این وضعیت هم تامین آب شرب و هم کشاورزی را با مشکل مواجه می نمود.

سد شهر بیجار تضمین کیفیت آب شرب در گیلان
یکی از سدهایی که با اهتمام دولت تدبیر و امید در همین راستا در گیلان به بهره برداری رسید، سد مخزنی شهر بیجار بود که از در سال 1383 شروع شد اما در سال 93 به بهره برداری رسید. این سد در منطقه ای جنگلی در هشت کیلومتری از آبادی شهر بیجار از توابع امامزاده هاشم واقع در 35 کیلومتری شهر رشت که بر روی یکی از سر شاخه های سفیدرود به نام رودخانه شهر بیجار در پایین محل تقاطع دو شاخه زیلکی و دوم آبان انتخاب شده، قرار دارد.
این، نخستین سدی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در گیلان به بهره برداری می رسد و برای افتتاح این سد بیش از 2 هزار 500 میلیارد ریال هزینه شده است.
به گفته معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای گیلان؛ سد شهر بیجار آب شرب شهرهای رشت، انزلی، آستانه اشرفیه، کیاشهر، لاهیجان و لنگرود را با 165 میلیون متر مکعب تامین می کند که بخشی از آب مورد نیاز شهرهای این استان نیز از طریق سدهای درحال ساخت شفارود و پلرود تامین خواهد شد.
هادی پاکزاد افزود: همچنین این سد علاوه بر تولید 6.3 مگاوات انرژی برق آبی توسط سه دستگاه توربین با ظرفیت تولید هر کدام 2.1 مگاوات؛ تامین کننده آب مورد نیاز 150 هکتار اراضی کشاورزی استان است؛ ضمن آنکه ظرفیت تامین آب این سد برای 2 میلیون و 500 هزار نفر معادل 70 درصد جمعیت گیلان در افق 1404 است.
وی، حجم مخزنی سد شهر بیجار را حدود 105 میلیون متر مکعب عنوان و تصریح کرد: مخزن این سد در دو شاخه رودهای زیلکی به طول 7.5 کیلومتر و دوآبان به طول 5.6 کیلومتر امتداد دارد.
وی تصریح کرد: قبل از احداث این سد، آب شرب شهری گیلان از طریق سد منجیل و تصفیه آب رودخانه سفیدرود تامین می شد اما آب این رودخانه که از مسیرهای طولانی سرچشمه می گیرد، نمی توانست منبع مطمئن و قابل اتکا به منظور تامین آبی با کیفیت و سالم باشد، به همین سبب ساخت سدی که بتواند از منابع داخلی استان آب مورد نیاز جمعیت شهری را تامین کند؛ همواره مورد توجه بود.
پاکزاد با بیان اینکه رودخانه سفیدرود دو سرشاخه عمده قزل اوزن و شاهرود دارد که یکی از این سرشاخه ها با سرچشمه گرفتن از کوه های کردستان پس از طی هشت استان، به گیلان می رسد، اظهار داشت: 54 رودخانه داخلی از جمله رودخانه زیلکی که سد آیت الله بهجت فومنی بر روی آن ساحته شده؛ بیش از پنج میلیارد و 400میلیون متر مکعب آب تولید می کنند که قبل از آن بیشتر این آب ها بدون هیچ کنترل و مهاری وارد دریای خزر می شدند.
کارشناسان نیز آب این سد را که جایگزین آب سد سفیدرود می شود، با کیفیت ترین و بهترین آب در استان گیلان می دانند.
یک کارشناس بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی گیلان گفت: در اجرای برنامه کشوری ایمنی آب با انجام ارزیابی انجام گرفته آب شرب سد شهر بیجار رودبار در استان از کیفیت بالایی برخوردار است.
محمد صادق اسلامی افزود: در بازدیدهای انجام گرفته و بر اساس مستندات و مدارک مربوطه آب شرب این سد به لحاظ فیزیکی، شیمیایی و میکروبی از استانداردهای قابل قبول برخوردار است.
وی خاطر نشان کرد: سد شهر بیجار منبع مطمئن و با کیفیتی در رابطه با تامین آب شرب مردم گیلان است.
وی با بیان این که برنامه ایمنی آب شرب استمرار دارد، تصریح کرد: در این برنامه منبع آب آشامیدنی تا زمانی که به دست مصرف کننده برسد به لحاظ کیفیت و ایمنی مورد ارزیابی قرار می گیرد.
احداث سدها باید همراه با پیوست زیست محیطی باشد
علاوه بر سد شهر بیجار 2 سد پلرود و شفارود در حال احداث است؛ ضمن آنکه چندین سال قبل احداث 11 سد لاستیکی در دستور کار قرار گرفت که تا کنون چهار سد به بهره برداری رسیده و هفت سد دیگر در دست انجام است.
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان نیز با بیان اینکه تمام حیات آبی و کشاورزی استان گیلان وابسته به سدهاست، می گوید: سدها در این استان پر باران مقوله بسیار دارای اهمیتی هستند که اگر این ابها توسط سد مهار نشوند بسیاری از این آب های ارزشمند به دریا می ریزد.
سید احمد نشایی به خبرنگار ایرنا افزود: در همین راستا در حال حاضر سدهای پلرود در شرق و شفا رود در غرب استان در حال احداث است؛ ضمن آنکه سد شهر بیجار در استان نیط طی چندین سال قبل به بهره برداری رسیده است.
وی با بیان اینکه زمانی سد سفید رودکنترل آب استان گیلان را برعهده گرفت اما امروزه با حدود نیم قرن از زمان احداثش رو به پر شدن است، تصریح کرد: ما باید برای تامین آب استان از آب های سطحی استفاده کنیم زیرا استحصال آب های زیر زمینی هزینه بر است.
وی با تاکید بر ضرورت احداث سدها برای تامین آب مورد نیاز استان اظهار داشت: در حال حاضر تمامی سدها باید پیوست زیست محیطی داشته باشند تا اثر مخرب نداشته باشد و با احداث آن آسیبی به محیط زیست نرسد؛ بنابراین احداث سد با کارشناسی دقیق و پیوست زیست محیطی لازم باید همراه است.
نشایی با اشاره به گل و آلود بودن رودخانه سفیدرود بیان کرد: در حال حاضر سد سفید رود کیفیت لازم برای تامین آب شرب مردم این استان را ندارد که بر همین اساس سد شهر بیجار در یکی از سرشاخه های سد سفیدرود که دارای آب بسیار با کیفیت و خوبی می باشد، احداث شده است.
وی ادامه داد: علاوه بر تامین آب شهروندان از سد شهر بیجار بخشی از آب کشاورزی استان نیز از طریق این سد تامین می شود.
وی با اشاره به احداث سدهای لاستیکی در استان نیز گفت: سدهای لاستیکی، سدهای موقتی هستند که خیلی بزرگ نیستند اما کارآیی خوبی در رابطه با تامین آب کشاورزی دارد.
احداث پنج سد لاستیکی در گیلان بین 50 تا 70 درصد پیشرفت فیزیکی دارد

معاون برنامه ریزی مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان با اشاره به در دست اجرا بودن هفت سد لاستیکی در استان گفت: در حال حاضر از این تعداد، پنج سد بین 50 تا 70 درصد پیشرفت فیزیکی دارند.
پاکزاد با اشاره به ساخت سدهای لاستیکی به عنوان سازه هایی منطبق بر محیط زیست اظهار داشت: سدهای لاستیکی در بستر رودخانه ها احداث می شوند و هیچگونه عوارض زیست محیطی از جمله قطع درخت و یا مشکلات مربوط به منابع طبیعی ندارد.
وی توسعه و بهبود آبیاری اراضی کشاورزی از طریق ایستگاه های پمپاژ در مخزن این سدها و یا کانال های انحرافی که در ادامه آن احداث می شود، ایجاد بستر مطمئن برای رودخانه ها را از مزیت های راه اندازی این سدها عنوان کرد.
وی گفت : ممانعت از پدیده کف کنی یا برداشت های غیر مجاز یا بهم ریختن کف رودخانه ها در محدوده سدهای لاستیکی و جلوگیری از پیش روی آب شور دریا از دیگر مزیتهای راه اندازی سدهاست.
پاکزاد اضافه کرد: در نقاط مختلف استان 11سد لاستیکی مصوب شده بود که از این تعداد چهار سد لاستیکی طی سه سال گذشته در شهرستان های لنگرود، آستانه اشرفیه و فومن به بهره برداری رسید.
وی تصریح کرد: سدهای لاستیکی خالکایی ماسال با پیشرفت فیزیکی 71 درصد، گرگانرود تالش با 58 درصد، فخرآباد رشت 54 درصد، تولم شهر در صومعه سرا 52 درصد، سدهای لاستیکی خانه های آسیاب آستارا با 42 درصد و انبار سر در آستانه اشرفیه با 10 درصد و رادار کومه شهرستان لنگرود با هفت درصد در دست اجرا هستند.
این مسئول عنوان کرد: در صورت تخصیص اعتبار مناسب به غیر از سدهای انبار سر در آستانه اشرفیه و رادار کومله در لنگرود؛ هفت سد دیگر در سال جاری به بهره برداری می رسند.
پاکزاد گفت: با تامین اعتبار سدهای لاستیکی انبارسر و رادار کومله، این طرح ها نیز در سال 1401 بهره برداری می شوند.
وی درباره سدهای مخزنی در استان نیز گفت: سد مخزنی پلرود در شرق و شفارود در غرب و سد دیورش در جنوب استان در منطقه رودبار در دست احداث است.
کارشناسان معتقدند که ساخت سد در گیلان می تواند ضمن تامین منابع آبی پایدار از هدر رفت آب در پر باران ترین استان کشور جلوگیری کند و امید است که با کارشناسی صحیح و بدون آسیب وارد کردن به محیط زیست این هدف محقق شود.
برچسب‌ها
رشت توسعه ایران شرکت آب منطقه ای گیلان
پروندهٔ خبری
گذر دولت از گردنه های تحریم و فشار اقتصادی