نسیم گیلان - خبرگزاری کتاب ایران /کتاب «حقایقی درباره دروغ: توهم صداقت و تکامل فریب» را می‌توان نوعی نگاه تلسکوپی به جامعه از طریق مکانیک اعتقاد دانست: این‌که چرا دروغ می‌گوییم، باور می‌کنیم و به طور کلی چگونه رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهیم.
ترجمه و معرفی کامران برادران: حتما بارها شده که به شما دروغ گفته‌اند و هر بار هم از این‌که بهتان کلک زده‌اند متحیر شده‌اید. تا به حال شده که فکر کنید این فرآیند چه سازوکاری دارد؟ دروغ چطور شکل می‌گیرد و چطور ممکن است که زیر بار آن رفته و باورش می‌کنیم؟
همیشه کسانی که بهشان دروغ گفته شده دچار این پرسش می‌شوند که چطور توانسته‌اند آن را باور کنند. این البته فرآیندی کاملا قابل پیش‌بینی برای مغز انسان است. اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که چرا دروغ‌هایی را که بهتان گفته می‌شود باور می‌کنید؟ این در حالی است که مردم غالبا حقیقت ماجرا را به شما می‌گویند و اگر در آینده متوجه شوید که آنچه بهتان گفته شده در حقیقت سراسر راست بوده، هیچ گاه این سؤال برایتان پیش نمی‌آید که چطور شد که از اول آن را باور کردید.
«آجا رادن»، نویسنده روزنامه نیویورک تامیز در کتاب «حقایقی درباره دروغ: توهم صداقت و تکامل فریب» درست بر این مسائل انگشت می‌گذارد. وی در این کتاب این مسئله را پیش می‌کشد که آدمی چگونه هنگام شنیدن یک ماجرا یا داستان فرض خود را بر صحت و درستی آن می‌گذارد و این ادعا را مطرح می‌کند که فرآیندی دقیق در شکل‌گیری این باور وجود دارد.
رادن با بهره‌گیری از تاریخ، روانشناسی تمامی داستان‌هایی که پیشتر آن‌ها را درست می‌پنداشتیم تحلیل می‌کند؛ از کلاه‌برداری‌های هرمی و وعده پولدار شدن در عرض مدت کوتاه گرفته تا گردوبازی، جعل، حقه‌بازی‌های رنگارنگ و کذلک.
کتاب «حقایقی درباره دروغ: توهم صداقت و تکامل فریب» را می‌توان نوعی نگاه تلسکوپی به جامعه از طریق مکانیک اعتقاد دانست: این‌که چرا دروغ می‌گوییم، باور می‌کنیم و به طور کلی چگونه رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهیم. رادن از طریق داستان‌های منفی کلاهبرداری و حقه‌بازی نحوه کار دروغ را نشان داده و همچنین دلیل کارایی آن را نیز بررسی می‌کند، از عملکرد تکاملی فریب گرفته تا آنچه که این مسائل درباره ما نمایان می‌کند.

پرسش در این کتاب این است که بر چه اساسی به چیزی برچسب حقیقی را می‌زنیم؟ آنچه در این کتاب مطرح شده ماهیت دروغ و حقیقت و رابطه میان این دو است، این‌که چطور در برخی مواقع آنچه مدت‌ها به‌عنوان حقیقت محض می‌پذیرفتیم اکنون می‌تواند شکل یک دروغ و نیرنگ را به خود بگیرد. رادن البته در این زمینه سراغ‌های مثال‌های عینی بسیاری رفته و می‌کوشد با نگاهی تیزبینانه از ماهیت دروغ، حقیقت، اعتماد، نیرنگ و پروپاگاندا پرده بردارد.
هر فصل از کتاب به یک ترفند بدنام اختصاص یافته است که از جمله آن می‌توان به برنامه رادیویی «جنگ جهان‌ها» اشاره کرد که در سال 1938 از رادیو پخش شد. گفتنی است که جنگ دنیاها نام نمایشنامه‌ای رادیویی از اورسون ولز است که با اقتباس از کتاب جنگ دنیاها اثر هربرت جرج ولز نوشته شده‌است. این نمایشنامه در شامگاه 30 اکتبر 1938 از ایستگاه رادیوی سی بی اس آمریکا پخش شد و باعث بروز ترس و وحشت میان عده زیادی از مردم شد. غالباً از این نمایشنامه به عنوان شاهدی بر قدرت تأثیر رادیو بر افکار عمومی یاد می‌شود. راد با بهره‌گیری از همین موضوع نشان می‌دهد که چطور حقایق می‌توانند دگرگون شده و شکل خدعه و ترفند را به خود بگیرند. دیگر مثالی که این نویسنده از آن بهره می‌برد مورد راسپوتین و قدرتی است که او با آن توانست به تزار و دیگران اثبات کند که قدرتی جادویی برای درمان دارد.
حقایق عجیب و غریب درباره فریب مانند پروانه‌های مورفو و آن بال‌های گول‌زننده‌شان می‌مانند که با بهره‌گیری از یک توهم نوری سبب شده فکر کنیم بال‌شان آبی است. رادن معتقد است که سازوکار دروغ و نیرنگ بر چنین مداری می‌چرخد: این‌که حقیقت غالبا نه‌تنها دشوارتر بلکه صعب‌الفهم‌تر از آن است که کسی بخواهد بدان باور داشته باشد. همانگونه که خود نویسنده استدلال می‌کند «حقیقت عینی که همه ما به طور یکسان آن را تجربه و یادآوری کنیم اساسا وجود ندارد.»
کتاب «حقایقی درباره دروغ: توهم صداقت و تکامل فریب» با نثری سرگرم‌کننده و بذله‌گویانه، روندی را مطرح می‌کند که انسان‌ها براساس آن برای تصمیم‌گیری جمعی درباره یک واقعیت ناشناخته بدان روی آورده و از این رهگذر به سراغ منطق، حواس و عقل و هوش خود می‌روند. این اثر را به بیان دیگر می‌توان مجموعه‌ای از حکایت‌های غریب و سرگرم‌کننده درباره تزویر و فریب و حیله دانست.