بزرگنمايي:

نسیم گیلان -

فرزندآوری سرمایه‌گذاری ارزشمندی برای نسل آیندۀ سرزمین ایران است که به تاکید صاحبنظران، دولت می تواند با سیاست های انگیزشی موثر خانواده‌ها را به فرزندآوری ترغیب کند.
به اعتقاد کارشناسان بی‌توجهی به روند کاهش جمعیت و عدم استقبال از فرزندآوری کشور را با چالش‌های مانند انقطاع و عدم بقای نسل، بحران پیری و خاکستری شدن جمعیت، ورشکستگی و از هم پاشیدگی جمعیت، کاهش شدید باروری، تغییر سبک زندگی، تغییر ساختار سنی جمعیت و بسیاری موارد خطرناک دیگر مواجه ساخته است که انتظار است دولت مردمی سیزدهم با تدابیری خاص برای این چالش‌ها سیاست‌گذاری‌های اصولی داشته باشد.
ایران در 20 سال گذشته جوانترین میانگین جمعیتی را در دنیا داشت اما اکنون این جمعیت به سمت کهولت می رود و از آنجا که جمعیّت یکی از مولّفه‌های قدرت است و نیروی جوان کارآمد، نقطه قوت حرکت به سوی پیشرفت است. ‌
به باور کارشناسان امر شرایط اقتصادی ایران به دلایل مهمی همانند تحریم های ظالمانه دول غربی، در دهه های اخیر همراه با مشکلات اقتصادی بوده که اثرشان را بر نرخ باورری در جامعه گذاشته است.
علاوه بر این بسیاری از متغیرهای اقتصادی همانند تورم، بیکاری، درآمد سرانه پایین، فقر، نابرابری درآمد، نااطمینانی شغلی، تورم انتظاری، تحصیلات والدین، نوسانات و شوک های خرد و کلان اقتصادی بر نرخ باروری در ایران موثر بوده است. 
به گفته کارشناسان در کشور 85 میلیونی کشور ما نرخ رشد جمعیت به شدت روبه کاهش است و این امر پیر شدن جمعیت را به دنبال دارد، برای نمونه اکنون جمعیت بالای 60 سال ایران حدود هشت یا 9 درصد جمعیت کل را تشکیل می دهند و این هر روز بیشتر می شود اما مشکل بزرگتری که ایران با آن مواجه است آن جمعیت فعال کشور یعنی 15 تا 60 سال است، افرادی که در عرصه تولید نقش دارند هر چه میزان این قشر کمتر شود به اقتصاد آن مملکت صدمه می زند و مشکلاتی پیامد آن پیش می آید.
بنابراین در زمان حاضر وضعیت جمعیت ما نرخ رشد خوبی ندارد، در 1365 خورشیدی نرخ رشد جمعیت انفجاری شده بود، انفجاری یعنی سه درصد به بالا؛ اما بعد از آن مسیری که طی شد منفی و کاهشی بود و اکنون به جایی رسیده که از سه درصد به حدود به یک و 2 دهم درصد رسیده است و نگرانی از این است که ظرف 30 یا 40 سال آینده حتی جمعیت ایران صفر یا منفی شود.
در 1392 خورشیدی در کشور طرحی با عنوان طرح تحول جمعیت مطرح شد اما با باور صاحبنظران امر هیچ وقت عملی نشد زیرا همه؛ مساله جمعیت را در یک کلمه خلاصه می‌کنند و آن طرح تنظیم خانواده است که نه تنها نتیجه ای به همراه نداشت چون به ریشه و علت این مساله توجه نشده بود اصل مساله باید حمایت از خانواده و تشکیل خانواده باشد و نه فقط در حرف بلکه باید این در عمل دیده شود.
به تاکید کارشناسان باید اقدامات جدی در این زمینه مهم صورت گیرد که جوان ما از تشکیل خانواده دلهره نداشته باشد، نیازهای امروز بچه دار شدن با آن جامعه سنتی گذشته متفاوت است، الان 80 درصد مردم در شهرها زندگی می کنند و حتی روستاها هم شکل سنتی خود را از دست داده اند. 
در روستاها سن ازدواج دختران به 21 تا 22 سال و برای پسرها به میانگین 23 تا 25 سال رسیده و در جامعه شهری این میانگین 28 تا 30 سال برای خانم ها و 35 سال به بالا برای آقایان است با تحقق حقوق شهروندی افراد و تامین حداقل نیازهای اقتصادی جوانان، می توان بر موانع رشد جمعیتی غلبه کرد.
فرزندآوری مورد بی مهری قرار گرفت
مدیر حوزه های علمیه استان گلستان در این ارتباط گفت: در سبک زندگی اسلامی در نقطه مقابل فرهنگ غرب فرزندآوری توصیه شده است ولیکن امروز با تقلید از آموزه های غربی، این موضوع مورد تردید و بی مهری بسیاری از خانواده ها قرار گرفته است.
حجت الاسلام و المسلمین مصطفی ملکی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: هر چه از سبک زندگی اسلامی فاصله بگیریم مشکلات سیاسی، اقتصادی و اخلاقی بیشتر خواهد شد.
وی تصریح کرد: در زمان حاضر خانواده های ایرانی با توجه به تقلید از فرهنگ غربی در مواجهه با مشکلات جملات "هر کسی باید بار خودش را بکشد" و "مشکل تو چه ربطی به من داره" بیان می کنند که با این فرهنگ و تفکر اشتباه غربی، فرهنگ ازدواج و فرزندآوری به چالش کشیده می شود.
وی افزود: در فرهنگ غربی زن و مرد تنها به فکر حل مشکل خود هستند و تصور صحیحی از ازدواج ندارند و برای فرار از مسئولیت، کمتر زیر بار فرزندآوری می روند.
مدیر حوزه های علمیه استان گلستان تصریح کرد: سبک زندگی اسلامی درست نقطه مقابل فرهنگ غرب است و ما باید فاصله را با این فرهنگ های غلط غربی حفظ کنیم.
حجت الاسلام و المسلمین ملکی اظهار داشت: در زمان جاهلیت عرب بخاطر مشکلات اقتصادی فرزندان خود را سرنگون می کردند که در زمان حاضر مشابه آن در فرهنگ های غربی دیده می شود که با حضور فرزند مشکلات و گرفتاری های مالی ما بیشتر می شود که اگر به فرهنگ دینی مقید باشیم به یقین سد مقاومی در مقابل این فرهنگ غلط غربی در خصوص فرزندآوری ایجاد می کنیم و اجتماع را از آسیب های فراوان آن نجات می دهیم.
کاهش رغبت خانواده ها به فرزندآوری
وی تصریح کرد: حقیقت این است حاکم شدن فرهنگ غربی در فضای مجازی، به تدریج رغبت خانواده‌ها به فرزندآوری را کاهش داده‌ است.
وی افزود: در آیات و روایات بسیاری به مسلمانان تاکید شده در حل مشکلات و یاری رساندن کنار یکدیگر باشند و چنانچه مردم این سبک زندگی اسلامی را مورد نظر قرار دهند دیگر ترس از ازدواج و فرزندآوری و از این قبیل مسائل در جامعه مشهود نخواهد بود.
وی بیان کرد: چنانچه بر اساس فرهنگ دینی و اسلامی ازدواج ها صورت گیرد در کنار زندگی شیرین زوجین، فرزندآوری خانواده ها هم دوباره فرهنگ می شود.
مدیر حوزه های علمیه استان گلستان همچنین با اشاره به اختلافات خانوادگی شدید و عدم تمایل به فرزندآوری در پی مهریه های سنگین، گفت : بانوان برای ازدواج خودشان را مقید به مهریه های سنگین نکنند بلکه با تحقیق پسری سالم، قابل اعتماد و دور از فسادها را انتخاب کنند که به یقین به آنها می توانند تکیه کنند.
حجت الاسلام و المسلمین ملکی اظهار داشت: با توجه به سبک زندگی اسلامی فرزندآوری تاثیر فراوانی در رشد، شکوفایی و گرم کردن کانون خانواده ها دارد.
کاهش جمعیت کشور را با چالش جدی مواجه کرد
به اعتقاد مدیرکل تبلیغات اسلامی استان گلستان توجه و اعتقاد به فرزندآوری در تمام جوامع و اقوام مختلف تاریخ دیده می شود و جلوگیری از آن خلاف طبیعت، فطرت، غریزه انسان و مسائل اجتماع است.
حجت الاسلام عباسعلی گرزین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تصریح کرد: کاهش جمعیت کشور را با مسائل و چالش هایی برای پیشرفت، اقتصاد، صنعت، اشتغال، تولید، اجتماع، امنیت، رفاه و صلح روبرو کرده است.
وی اظهار داشت: فرزندآوری در کنار مسئولیت پذیری اجتماعی، تاثیرات فردی بسیاری از جمله رفع نیازهای مادی و معنوی، روحیه، نشاط، انگیزه، تلاش و مسئولیت پذیری بیشتر برای والدین ارمغان خواهد داشت.
وی افزود:رزاقیت خداوند متعال محدود به سیاست اقتصادی نیست و با معرفی سیره و زندگی اهل بیت, علما، شهدا و دیگر شخصیت های الگوی اسلامی باید این موضوع به خوبی در قشر جوان تبیین شود.
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان گلستان گفت: جمعیت مهمترین عامل حفظ هویت کشور است و باید با رویکرد مثبت و مناسب به فرزندآوری و افزایش جمعیت توجه شود.
حجت الاسلام گرزین اظهار داشت: بیشتر بزهکاران جامعه محصول خانواده های تک فرزندی هستند که با مسئولیت پذیری و سختی کمتری رشد کردند و این موضوع جای تامل بیشتری در این زمینه دارد.
وی با اشاره به توجه دولت به موضوع بحران کاهش جمعیت دولت سیزدهم تصریح کرد: باید برای رفع این چالش رویکرد مناسب و مثبتی را اتخاذ کند و در رفع شبهات و اصلاح نگاه افکار عمومی به این موضوع تلاش کند.
تدبیر ویژه برای رفع چالش چاله جمعیتی کشور
وی با اشاره به توصیه های مکرر رهبری مبنی بر تلاش برای حفظ اکثریت نیروی جوان در جامعه، افزود: فرزند آوری مطالبه جدی رهبر معظم انقلاب در حداقل 50 سخنرانی اخیر است که بیش از 30 بار در سخنان خود به بحث جمعیت اشاره کرده اند که سند هشداری از خطر جدی برای کشور است.
وی بیان کرد: اگر چنانچه مسوولان با اقدامات جدی، چاله جمعیتی کشور را تا سال 1405 پر نکنند کشور با خطر انحطاط تاریخ روبرو می شود. ‌
حمایت اجتماعی در فرزندآوری تاثیرات مثبتی دارد
در همین ارتباط همچنین استادیار گروه آموزشی علوم اجتماعی و سیاسی دانشگاه گلستان گفت: حمایت اجتماعی در کنار سخنرانی ها و وضع قوانین مختلف چنانچه ضمانت اجرایی جدی داشته باشند در افزایش جمعیت تاثیرات چشمگیر مثبتی خواهد داشت.
کوروش غلامی کوتنائی در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: کسانی که سرمایه فرهنگی بالایی دارند با حمایت اجتماعی تشویق می شوند و اگر خیالشان از اشتغال، درمان، رفاه راحت باشد به طور یقین نرخ فرزندآوری به خصوص در قشر تحصیلکرده و سرمایه های فرهنگی افزایش پیدا می کند.
وی با اشاره به بی اعتمادی نهادی سرمایه های اجتماعی تصریح کرد: علل مختلفی در مسائل اجتماعی نقش دارند که یکی‌از عوامل اصلی عدم استقبال سرمایه های اجتماعی به فرزندآوری بی اعتمادی نهادی است.
تک فرزندی و بروز بحران روابط اجتماعی
وی افزود: عدم فرزندآوری و یا تک فرزندی بحران های روابط اجتماعی را در پی خواهد داشت و خیلی از نسبت های فامیلی یواش یواش از بین خواهند رفت.
استادیار گروه آموزشی علوم اجتماعی و سیاسی دانشگاه گلستان با اشاره به تاثیر شبکه های مجازی بر فرزندآوری گفت: فضای مجازی هیچوقت به تنهایی عامل و علت ایجاد یک تفکر درست یا غلط نیست ولی در تسریع هر فکر و فرهنگی عامل گسترش و تقویت کننده سرعت انتقال است و ابزاری برای استفاده مثبت و یا منفی در تمام عرصه ها از جمله افزایش فرزندآوری است.
غلامی کوتنائی اظهار داشت: فضای مجازی واسطه ای برای سرعت شکل گیری تفکر مثبت در افزایش فرزندآوری می تواند باشد که اقدامات، حمایت ها و فرهنگ سازی ها می تواند از این طریق به سرعت در جامعه منعکس شود.
موانع اقتصادی سد راه فرزندآوری
استادیار اقتصاد دانشگاه گلستان با اشاره به موانع اقتصادی سد راه فرزندآوری گفت: ساختار کمی و کیفی اقتصاد، یکی از مهمترین متغیرها برای تصمیم به فرزندآوری بوده است و از آنجایی که فرزند کالایی بلند مدت و بادوام است، علاوه بر متغیرها اقتصادی جاری، متغیرهای انتظاری درباره وضعیت آینده بر تقاضای فرزند موثر است.
حسن دلیری اظهارداشت: شرایط اقتصادی ایران به دلایل مهمی همانند تحریم های ظالمانه دول غربی، در دهه های اخیر همراه با مشکلات اقتصادی بوده که اثرشان را بر نرخ باروری کشور گذاشته اند.
وی با اشاره به عوامل اقتصادی در تصمیم گیری بر فرزندآوری یا نداشتن آن تصریح کرد: بسیاری از متغیرهای اقتصادی همانند تورم، بیکاری، درآمد سرانه پایین، فقر، نابرابری درآمد، نااطمینانی شغلی، تورم انتظاری، تحصیلات والدین، نوسانات و شوک های خرد و کلان اقتصادی بر نرخ باروری در ایران موثر بوده و این تاثیر در جوامع شهری به دلیل شرایط اجتماعی حاکم بر آنها بیشتر است. 
نرخ باروری تعیین کننده نیروی کار آینده
وی با اشاره به تاثیرات کاهش جمعیت بر اقتصاد استان و کشور افزود: در بسیاری از مدل های رشد اقتصادی، جمعیت به عنوان متغیری حیاتی برای تامین رشد پایدار در نظر گرفته شده است، روشن است که نرخ باروری امروز، تعیین کننده اساسی نیروی کاری آینده است و کاهش نرخ باروری می تواند آسیب های مهم و فشارهای بالایی بر عرضه نیروی کار، کاهش و کند شدن در تولید و رشد اقتصادی، احتمال اختراع و نوآوری، انباشت سرمایه انسانی، نظام سلامت و تامین اجتماعی آینده داشته باشد و آینده اقتصادی فرزندان ما را سخت تر خواهد کرد.
استادیار اقتصاد دانشگاه گلستان همچنین تصریح کرد: در سطوح استانی نیز کاهش عرضه نیروی کار اثرات منفی بر بسیاری از فعالیت های کاربر دارد و از آنجایی که گلستان استانی کشاورزی محور است، این اثرات بسیار محسوس تر خواهد بود. 
سیاست انگیزشی دولت خانواده ها را به فرزندآوری ترغیب می کند
دلیری بیان کرد: دولت می تواند از سیاست های انگیزشی موثر از جمله بهبود نرخ اشتغال خانواده، افزایش اطمینان به پایداری شغلی، کاهش هزینه های تامین مسکن، کاهش هزینه های درمانی ناباروری، حمایت های درمانی و اقتصادی از والدین نوزادان برای ترغیب خانواده ها به فرزند آوری استفاده کند. ‌
برنامه صیانت از جمعیت در گلستان در حال اجراست
مدیر سلامت خانواده و جمعیت مرکز بهداشت گلستان با اشاره به نقش آموزش فرزندآوری و افزایش جمعیت گفت: در راستای ابلاغ سیاستهای جمعیتی از سوی رهبر معظم انقلاب به همه دستگاه های اجرایی و پیرو اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، برنامه عملیاتی جامع و کاملی با عنوان" صیانت از جمعیت" در مراکز بهداشت در حال اجراست.
خدیجه کردی اظهارداشت: افزایش جمعیت نیازمند مداخلات موثر و کلیدی همزمان توسط همه دستگاه های استان است که موضوع از طریق شورای راهبردی جمعیت در استانداری گلستان در دست پیگیری است.
وی با اشاره به اقدامات اجرایی مرکز بهداشت استان در راستای صیانت از جمعیت تصریح کرد: برگزاری کمیته صیانت از جمعیت، برگزاری کمیته ازدواج، ارائه خدمات آموزش و مشاوره سلامت باروری و زناشویی، حقوق، روانشناسی، اخلاق و احکام در خانواده، آموزش و مشاوره فرزندآوری، سلامت زنان و پیشگیری از ناباروری اکتسابی، برگزاری کلاس های آمادگی برای زایمان برای مادران باردار، انجام مراقبت های پیش از بارداری و پس از زایمان، برگزاری کمپین های مجازی و حضوری فرزندآوری و تدوین و اجرای پروژه های تخصصی درحوزه فرزندآوری از جمله اقدامات اجرایی مرکز بهداشت در راستای صیانت از جمعیت بوده است.
رضا مهران فر زوج جوان بندرگزی در گفت و گو با ایرنا در خصوص تعداد فرزندان آیا تصمیمی با همسرشان گرفته اید یا نه؟ گفت: در روز اول دیدار با خانمم یکی از بندهای مباحث ریشه ای ازدواج همدیگر تعداد فرزند بود که بر داشتن دو فرزند تاکید داشتیم.
وی در عین حال یادآور شد: والدین 79 ساله ام 6 فرزند بزرگ کردند و تحویل دادند اما در روزگار ما که همه مسائل را با دیدگاه اقتصادی می سنجند به طور قطع این رویکرد بر همه امور زندگی مثلا داشتن خانه و فرزند و ماشین و تحصیلات تاثیر گذاشته شده است البته باید ریشه بسیاری از مباحث اینگونه را باید علمی بررسی کرد.
این دانش آموخته بندرگزی که کارمند یکی واحدهای تولیدی منطقه است ، تصریح کرد : درآمد کم و گرانی مایحتایج عمومی و کالاهای زندگی اجازه اندیشیدن مساله مثل فرزند آوری را به زوجین نمی دهد ضمن این که افکار جامعه در شرایط کنونی آن را تایید نمی کند به خاطر همین هست که در بین مردم این جمله به تکرار گفته می شود "فرزند کمتر زندگی بهتر".
مهران فر تصریح کرد: مشکلات اقتصادی و اجاره نشینی و تورم و افزایش سالانه قیمت کالاها اجازه نمی دهد که به اصل زندگی بپردازیم و یا به موضوع تعداد فرزند توجه کنیم چرا که داشتن فرزندان بیشتر اولویت و مبنای ازدواج نسل ما قرار ندارد. 
وی اظهارامیدواری کرد روزی برسد که شرایطی فراهم بشود تا جوانان هم بدون دغدغه هایی همچون داشتن خانه و شغل و درآمد در شرایط سنی بموقع ازدواج کنند تا مشکلات روحی و روانی آنان کاهش یابد.
کارشناسان معتقدند بحران کاهش جمعیت پیامدهای متفاوتی از بحران پیری و خاکستری شدن نسل تا انقطاع نسل را در پی خواهد داشت؛ پیامدی که به دنبال آن بجای شنیدن صدای خنده و شادی جوانان، نوجوانان و حتی کودکان از هر خانه ای، صداهایی عصبی و پرخاشگر در مهمانی ها و مراسم جامعه سالمند آینده شنیده خواهد شد که خواهند گفت چرا به فکر آینده کودکان خود نبودید و با خودخواهی خود ما را با چالش هایی جدی در اقتصاد، امنیت و صلح روبرو کردید. 
بنا بر آمار موجود دست کم پنج میلیون از جمعیت 85 میلیونی ایران بالای 35 سال هستند و به تجرد قطعی نزدیک می شوند، این افراد بیشتر دهه شصتی ها هستند که دهه هفتاد به این جمعیت افزوده می شود.
بر اساس منابع رسمی موجود، آمار تولد در استان گلستان از 32 هزار و 939 تولد در سال 98 به 30 هزار و 880 مورد در سال 99 کاهش یافته است و در سه ماهه سال جاری تنها سه دهم درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش فرزندآوری در استان داشته ایم.
کارشناسان ثبت احوال فرزندآوری را یکی از نیازهای اساسی جامعه امروز برشمردند و بر لزوم برنامه ریزی کلان و زیرساختی با اتخاذ راهبرد انگیزشی از سوی مسوولان نهادهای ذیربط تاکید کردند.
استان گلستان 2 میلیون نفر جمعیت دارد.
منبع: ایرنا/ مرکزگلستان