نسیم گیلان - آخرین خبر / جنگ‌ها صرفا بر جسم و روان سربازان و غیرنظامیان تاثیر نمی‌گذارند، بلکه پیامدهای پنهان‌تری نیز دارند که گاه تا سال‌ها پس از پایان درگیری‌ها باقی می‌مانند. یکی از این پیامدهایی که کمتر به آن توجه می‌شود، آسیب به سیستم شنوایی افراد است.
قرار گرفتن مداوم در معرض انفجار، تیراندازی و سر و صدای شدید موشک‌ها، ریزپرنده‌ها و پدافندها، می‌تواند منجر به کم‌شنوایی دائم یا اختلالاتی مانند وزوز گوش شود. این آسیب‌ها نه‌تنها کیفیت زندگی فردی را کاهش می‌دهند، بلکه می‌توانند منجر به انزوا، افسردگی و اختلال در عملکرد اجتماعی و حرفه‌ای شوند. بررسی تاثیر جنگ بر میزان شنوایی، گامی مهم در شناسایی نیازهای درمانی و روانی بازماندگان جنگ است.
سطوح خطرناک و بی‌خطر صدا
صداها بسته به شدت‌شان (بر حسب دسی‌بل یا dB) می‌توانند بی‌ضرر یا آسیب‌زا برای شنوایی باشند. در ادامه، سطوح مختلف صدا و تاثیر آن‌ها بر شنوایی انسان آمده است:
صداهای بسیار شدید و آنی (Impulse Noise) – خطرناک حتی در زمان بسیار کوتاه
- 150 dB: ترقه، شلیک شاتگان
- 140 dB: شلیک اسلحه گرم
صداهای پایدار و دردناک – غیر ایمن در هر بازه زمانی
- 130 dB: چکش بادی
- 120 dB: بلند شدن هواپیما، آژیر خطر، دریل پنوماتیک
صداهای بسیار بلند – آسیب‌زا؛ استفاده از محافظ شنوایی توصیه می‌شود
- 112 dB: صدای بلند اسپیکر و پخش‌کننده‌های موسیقی، کنسرت راک، اره زنجیری
- 106 dB: دستگاه برگ‌جمع‌کن بنزینی، برف‌روب
- 100 dB: تراکتور، گوش دادن با هدفون با صدای زیاد
- 94 dB: سشوار، مخلوط‌کن، غذاساز
صداهای بلند – همچنان آسیب‌زا؛ محافظ شنوایی لازم است
- 91 dB: مترو، عبور موتور، ماشین چمن‌زنی بنزینی
صداهای متوسط – ایمن برای هر مدت زمانی
- 70 dB: گفت‌وگوی گروهی، جاروبرقی، آلارم گوشی
- 60 dB: گفت‌وگوی معمولی، ماشین ظرف‌شویی، خشک‌کن لباس
- 50 dB: بارش متوسط باران
- 40 dB: اتاق ساکت
صداهای ضعیف – کاملا بی‌خطر
- 30 dB: زمزمه، کتابخانه ساکت
در مجموع، قرار گرفتن مکرر در معرض صداهای بالای 85 دسی‌بل بدون محافظ می‌تواند به مرور باعث کاهش شنوایی شود.
شدت صدای موشک‌ها و سامانه‌های پدافندی
صدای انفجارها، شلیک موشک و عملکرد سامانه‌های پدافندی از بلندترین و آسیب‌زننده‌ترین صداهایی است که در محیط‌های جنگی شنیده می‌شود. طبق بررسی‌های منتشر شده در International Journal of Science Engineering and Technology و منابع فنی مانند Just Generators، سطح صدای این رویدادها در محدوده‌ای بین 140 تا بالای 190 دسی‌بل (dB(A)) قرار می‌گیرد. در ادامه به نکات کلیدی این موضوع پرداخته شده است:
شدت بسیار بالا: انفجار بمب‌های بزرگ یا برخورد موشک‌ها می‌تواند به راحتی از مرز 140 دسی‌بل عبور کند و در مواردی تا 190 دسی‌بل یا بیشتر نیز برسد. این شدت نه‌تنها منجر به آسیب جدی و فوری شنوایی می‌شود، بلکه در نزدیکی محل انفجار می‌تواند کشنده باشد.
آستانه درد: سطح 190 دسی‌بل به عنوان مرز درد تعریف شده است. صداهایی بالاتر از این حد، به سرعت باعث آسیب غیرقابل بازگشت به گوش می‌شوند.
نمونه‌های مشابه: صدای برخاستن جنگنده از فاصله نزدیک، شلیک تسلیحات سنگین یا صدای آژیر در مجاورت گوش از جمله نمونه‌هایی هستند که شدت صدایی نزدیک به این سطح دارند.
فشار صوتی بالا: در حالی‌که حداکثر شدت صدای پایدار روی زمین حدود 194 دسی‌بل تعریف شده، اما صدای ناشی از انفجارها می‌تواند به‌طور لحظه‌ای از این حد فراتر برود.
نکات مهم:
مقیاس لگاریتمی دسی‌بل: افزایش اندک در عدد دسی‌بل به‌معنای افزایش چندبرابری در فشار صوتی واقعی است.
تاثیر فاصله: شدت صدای دریافت‌شده، به‌صورت مستقیم با فاصله از منبع صدا کاهش می‌یابد. نزدیکی به منبع انفجار، آسیب‌زا‌ترین وضعیت ممکن را ایجاد می‌کند.
آسیب شنوایی: قرار گرفتن در معرض چنین صداهایی، حتی برای چند ثانیه، می‌تواند منجر به کاهش شنوایی فوری و دائمی شود، به‌خصوص اگر هیچ وسیله محافظتی مانند گوشی یا صداگیر حرفه‌ای استفاده نشود.
سیستم شنوایی و حساسیت آن به صدای بلند
برای درک بهتر آسیب ناشی از صداهای بلند، ابتدا باید با عملکرد سیستم شنوایی آشنا شویم:
صدا به شکل امواج صوتی وارد گوش می‌شود. هرچه صدا بلندتر باشد، موج صوتی آن قوی‌تر و بزرگ‌تر است.
گوش خارجی (بخش قابل‌مشاهده در کنار سر) این امواج را جمع‌آوری کرده و از طریق مجرای گوش به سمت پرده گوش می‌فرستد. برخورد موج با پرده گوش باعث لرزش آن می‌شود.
این لرزش، سه استخوان کوچک در گوش میانی را به حرکت درمی‌آورد. با حرکت این استخوان‌ها، ارتعاشات صدا تقویت می‌شوند.
استخوان سوم این ارتعاشات را به گوش داخلی یا حلزون گوش منتقل می‌کند. درون حلزون گوش، مایع و هزاران سلول مویی ظریف وجود دارد. با ورود ارتعاشات، مایع به حرکت درمی‌آید و سلول‌های مویی نیز تکان می‌خورند.
این سلول‌های مویی وظیفه دارند ارتعاشات مکانیکی را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل کنند تا از طریق عصب شنوایی به مغز برسند. مغز، صداها را تفسیر و تشخیص می‌دهد.
آسیب ناشی از صدای بلند چگونه اتفاق می‌افتد؟
سلول‌های مویی در حلزون گوش بسیار حساس هستند. صداهای بلند باعث حرکت شدید مایع گوش داخلی شده و می‌توانند به این سلول‌ها آسیب برسانند.
سلول‌های آسیب‌دیده نمی‌توانند سیگنال‌های دقیق و قوی به مغز بفرستند. اولین سلول‌هایی که آسیب می‌بینند، آن‌هایی هستند که صداهای زیر (مانند /ت/، /ف/ و /ک/) را منتقل می‌کنند؛ به همین دلیل این صداها زودتر برای فرد نامفهوم می‌شوند.
صداهای ناگهانی و بسیار بلند مثل انفجار یا ترقه، در زمان کوتاه هم می‌توانند سلول‌ها را تخریب کنند. همچنین، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض صداهای بلند مثل کنسرت‌ها یا ابزار صنعتی نیز باعث آسیب تدریجی می‌شود.
وزوز گوش (تینیتوس)، یکی از اولین علائم آسیب شنوایی ناشی از صداهای بلند است.
نکته مهم این است که سلول‌های مویی یک‌بار مصرف هستند؛ وقتی آسیب ببینند، ترمیم نمی‌شوند. در این شرایط، فقط استفاده از سمعک یا وسایل کمک‌شنوایی می‌تواند به شنیدن بهتر کمک کند، اما شنوایی طبیعی دیگر بازنمی‌گردد.
چه صداهایی در جنگ بیشترین آسیب را ایجاد می‌کنند؟
در زمان جنگ، برخی صداها به‌ویژه به‌دلیل شدت بسیار بالا و ماهیت انفجاری یا ضربه‌ای‌شان، بیشترین آسیب را به شنوایی وارد می‌کنند:
شلیک سلاح گرم
صدای شلیک به‌ویژه از سلاح‌های سنگین مانند تیربار یا تک‌تیرانداز، صدایی لحظه‌ای و بسیار بلند تولید می‌کند که می‌تواند باعث پارگی پرده گوش یا آسیب به اجزای گوش میانی شود. این نوع آسیب معمولا فوری و دائمی است.
انفجار و شلیک موشک‌ها
انفجار بمب‌ها، راکت‌ها و شلیک موشک‌ها می‌توانند سطح فشار صوتی بالای 180 تا 190 دسی‌بل ایجاد کنند. این صداها نه‌تنها گوش را دچار آسیب ناگهانی می‌کنند، بلکه در نزدیکی محل انفجار می‌توانند حتی باعث مرگ سلول‌های مویی گوش داخلی شوند.
فعالیت سامانه‌های پدافند هوایی
پدافندها هنگام شلیک به اهداف هوایی مانند پهپاد یا موشک، صدایی کوبنده و بسیار قوی تولید می‌کنند. ترکیب صدای انفجار، شلیک ضد‌هوایی و شکستن دیوار صوتی در این لحظه‌ها، می‌تواند باعث ضربه صوتی شدید و از دست رفتن ناگهانی شنوایی شود.
هواگردها و ماشین‌آلات سنگین
صدای ممتد بالگردها، جنگنده‌ها، تانک‌ها یا ماشین‌های مهندسی نظامی، اگرچه تدریجی‌تر از انفجارها عمل می‌کند، اما در مواجهه مداوم می‌تواند موجب افت شنوایی افزایشی شود.
چه کسانی در معرض بیشترین خطر هستند؟
نظامیان
غیرنظامیان در مناطق درگیری
خبرنگاران و امدادگران
تشخیص آسیب شنوایی ناشی از جنگ
تشخیص این نوع آسیب با آزمایش شنوایی و تست SISI انجام می‌شود. معمولا در بیماران آسیب‌دیده، یک افت مشخص در فرکانس 4000 هرتز یا در صداهای زیر دیده می‌شود. همچنین در این افراد، نسبت شنوایی طبیعی به آزاردهنده کوتاه‌تر است، یعنی تحمل کمتری نسبت به افزایش حجم صدا دارند.
شایان ذکر است که در افرادی که سلول‌های مویی آسیب دیده‌اند، تست OAE موفق به شناسایی پاسخ شنوایی نمی‌شود، چرا که این تست بر پایه عملکرد همین سلول‌هاست.
درمان آسیب شنوایی ناشی از جنگ
در آسیب شنوایی ناشی از جنگ، زمان آغاز درمان نقش بسیار مهمی در بهبود عملکرد شنوایی و کاهش خطر آسیب دائمی دارد. درمان هرچه زودتر شروع شود، شانس بهبودی بیشتر است. در ادامه مراحل درمان آسیب شنوایی ناشی از جنگ را ذکر خواهیم کرد.
درمان اولیه
درمان اولیه مشابه با ناشنوایی ناگهانی بوده و شامل اینفیوژن درمانی همورئولوژیک با HAES (هیدروکسی‌اتیل‌نشاسته) و پروکائین است.
درمان با کورتون
در صورت عدم پاسخ به درمان اولیه، مصرف کورتیکواستروئیدها (کورتون) به‌عنوان مرحله دوم توصیه می‌شود.
اکسیژن‌درمانی پرفشار (HBOT)
اگر درمان‌های قبلی موفق نباشند، اکسیژن‌تراپی پرفشار یکی از گزینه‌های مؤثر جایگزین است.
درمان جراحی
در مواردی که پنجره‌های گوش داخلی (oval یا round window) آسیب دیده‌اند یا فیستول پری‌لنفاتیک ایجاد شده باشد (اتصال غیرطبیعی بین گوش میانی و حلزون گوش)، انجام تیمپانوتومی (باز کردن پرده گوش) برای تمیزسازی و ترمیم ساختارهای آسیب‌دیده ضروری است.
پیش‌آگاهی
در اغلب موارد، بیمار طی 6 هفته نخست پس از حادثه بهبود چشمگیری تجربه می‌کند و در بسیاری از آن‌ها، شنوایی به حالت طبیعی بازمی‌گردد. اما در صورت باقی ماندن مشکلات شنوایی پس از این بازه، احتمال بهبودی کاهش می‌یابد و اغلب درمان قطعی امکان‌پذیر نیست.
استفاده از سمعک
آسیب شنوایی ناشی از انفجار معمولا در محدوده فرکانس‌های بالا اتفاق می‌افتد که باعث می‌شود افراد در محیط‌های شلوغ یا پرسر‌وصدا در درک گفتار دچار مشکل شوند. در صورت ماندگار بودن این نوع آسیب، سمعک می‌تواند کمک بزرگی باشد.
مزایای سمعک در آسیب شنوایی انفجاری
جبران افت شنوایی در فرکانس‌های بالا
سمعک‌ها می‌توانند صداهای زیر که بیمار دیگر قادر به شنیدن آن‌ها نیست را مجددا قابل شنیدن کنند.
بهبود درک گفتار در محیط‌های پر سروصدا
سمعک با تقویت صداهای گفتاری و کاهش نویزهای محیطی، به وضوح بیشتر گفت‌وگو کمک می‌کند.
افزایش کیفیت زندگی
شنیدن بهتر در تعاملات روزمره باعث کاهش خستگی شنیداری، افزایش تمرکز و بهبود روابط اجتماعی می‌شود.
به‌طور کلی، در مواردی که آسیب انفجاری باعث افت دائمی شنوایی شود، استفاده از سمعک‌های پیشرفته می‌تواند بخش زیادی از توان شنوایی از‌دست‌رفته را جبران کند و از تشدید مشکلات ناشی از کم‌شنوایی جلوگیری نماید.
مطالعات و آمارهای جهانی درباره آسیب شنوایی در مناطق جنگی
آسیب شنوایی در میان پناهندگان اوکراینی
جنگ اوکراین باعث بروز مشکلات شنوایی فراوانی در میان پناهندگان شده است. موشک‌ها، بمب‌ها و انفجارها می‌توانند به گوش داخلی و عصب شنوایی آسیب بزنند و باعث کاهش شنوایی و وزوز گوش شوند. علاوه بر این، در جریان فرار و آشفتگی‌ها، بسیاری از افراد سمعک‌های خود را گم می‌کنند یا آسیب می‌بینند. نیاز به خدمات شنوایی در این جمعیت بسیار زیاد است.
آمار و مشاهدات میدانی
در اواخر سال 2022، در یک کمپین ارزیابی شنوایی در لهستان، از بین 150 پناهنده مورد آزمایش، حدود نیمی از آن‌ها دچار مشکلات شنوایی بودند. حدود 30 درصد این موارد ناشی از آسیب‌های مستقیم جنگی بود، شامل وزوز گوش، پارگی پرده گوش و کاهش شنوایی ناشی از انفجارها و موج‌های انفجاری. بسیاری از افراد به پاکسازی تخصصی گوش نیز نیاز داشتند.
تاثیرات روانی و احساسی
بسیاری از پناهندگان در زمان ارزیابی دچار استرس و اضطراب بودند و پرسش‌های مستقیم درباره علت کاهش شنوایی (جنگ) می‌توانست برای آن‌ها دردآور باشد. واکنش‌های احساسی، مانند گریه از شادی هنگام دریافت سمعک جدید، نشان‌دهنده تاثیر عمیق آسیب‌های شنوایی و اهمیت کمک‌های تخصصی است.
این گزارش‌ها و آمارها اهمیت توجه ویژه به خدمات شنوایی برای جمعیت‌های آسیب‌دیده جنگ را نشان می‌دهد.
پیشگیری و محافظت از شنوایی در مناطق جنگی
در شرایط جنگی، محافظت از گوش‌ها برای جلوگیری از آسیب دائمی بسیار حیاتی است. استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب نه تنها از شنوایی محافظت می‌کند، بلکه به خودآگاهی و حفظ آرامش روانی شما نیز کمک خواهد کرد.
انواع تجهیزات محافظت شنوایی
گوش‌گیر (Earplugs): این وسیله‌ها داخل کانال گوش قرار می‌گیرند و صدا را کاهش می‌دهند. انواع یک‌بارمصرف و قابل استفاده مجدد دارند که بسته به نیاز انتخاب می‌شوند.
هدفون محافظ گوش (Earmuffs): روی گوش قرار می‌گیرند و با ایجاد یک مهر و موم، صدا را کاهش می‌دهند. انواع فعال (با فناوری حذف نویز و قابلیت ارتباط) و غیر فعال (صرفاً مسدودکننده صدا) وجود دارند.
کلاه‌خودهای ضدصدا: علاوه بر محافظت بالستیکی، برخی از این کلاه‌ها دارای سیستم‌های الکترونیکی برای کاهش نویز و تسهیل ارتباطات هستند.
گوش‌گیرهای تاکتیکی: این نوع گوش‌گیرها قابل تنظیم‌اند و امکان انتخاب بین کاهش صدای کامل یا حفظ آگاهی محیطی را به کاربر می‌دهند.
نکات مهم در انتخاب تجهیزات محافظت شنوایی
سطح کاهش صدا: میزان محافظت باید با توجه به شدت و نوع صداهای محیطی انتخاب شود.
نیاز به ارتباط: برخی تجهیزات امکان شنیدن واضح فرمان‌ها را فراهم می‌کنند و برخی دیگر ممکن است گفت‌وگو را دشوار کنند.
راحتی و فیت بودن: تجهیزات باید به گونه‌ای طراحی شوند که قابل استفاده طولانی‌مدت و راحت باشند.
دوام و قابلیت اطمینان: تجهیزات باید مقاوم بوده و در شرایط سخت جنگی به‌خوبی عمل کنند.
برای درمان کم شنوایی ناشی از جنگ به کجا مراجعه کنیم؟
آسیب‌های شنوایی ناشی از جنگ، شلیک موشک و پدافندها، موضوعی جدی است که بسیاری از غیرنظامیان و افراد عادی نزدیک به مناطق جنگی با آن روبه‌رو هستند. کلینیک های شنوایی سنجی با تخصص و تجربه در زمینه مشکلات شنوایی آماده اند تا در این مسیر همراه شما باشند.
منبع: hese2.com