نسیم گیلان - زومیت / هیولای دریاچه نس اغلب به صورت حیوانی مارگونه با قوس و خم در آب به تصویر کشیده می‌شود، اما این چیزی نیست که مردم در گزارشات خود دیده باشند.
درباره نحوه تصویرسازی هیولاهای دریایی یا آبزی، نکته‌ای جالب وجود دارد. مثلاً به هیولای دریاچه نس فکر کنید. چند بار عکس‌ها یا نقاشی‌هایی دیده‌اید که موجودی را نشان می‌دهند که سرش از آب بیرون آمده و با بدنی مارگونه و مواج به صورت عمودی پشت سرش حرکت می‌کند؟ این نوع تصویرسازی خاص از هیولای لاک‌نس یا لخ‌نس افسانه‌ای تقریباً نمایانگر بسیاری از هیولاهای دریایی دیگر هم است، اما یک سؤال به وجود می‌آید: آیا این تصویرسازی‌ها روی روایت‌های کسانی که ادعا می‌کنند چنین موجوداتی را در طبیعت دیده‌اند، تأثیر گذاشته است؟
بازار ![]()
انسان‌ها قرن‌هاست که درباره هیولاهای آبزی در سراسر جهان صحبت می‌کنند. برای مثال، نویسندگان قدیمی مانند پلینیوس بزرگ در کتاب «تاریخ طبیعی» که حدود سال‌های 77 تا 79 میلادی منتشر شد، از آن‌ها یاد کرده‌اند. هیولاهای دریایی در اشکال مختلفی از هنر یونان و روم باستان وجود دارند و موجودات مشابهی در سنت‌های فرهنگ‌های دیگر هم دیده می‌شوند. این هیولاها در نقشه‌ها و دایره‌المعارف‌های قرون وسطی نیز ظاهر می‌شوند و در قرن هجدهم با گسترش صنعت دریانوردی، داستان‌های بیشتری درباره برخورد با چنین موجودات ترسناکی منتشر شد.
تا قرن نوزدهم، هیولاهای دریایی اغلب به صورت موجودات بزرگ مارمانند با قوس‌های متمایز پشت سرشان به تصویر کشیده می‌شدند، مانند این تصویر از مار دریایی در کیپ آن در سال 1639 که بین سال‌های 1817 تا 1821 کشیده شده است.
اما این ایده که هیولاهای آبزی موجوداتی مارگونه و مواج هستند از کجا آمده است؟ زیرا تا جایی که می‌دانیم، چنین ساختار بدنی در طبیعت غیرممکن است. البته مارها و مارماهی‌ها بدن‌هایی موج‌دار دارند، اما حرکات آن‌ها افقی و نه عمودی است. در عین حال، چنین حرکتی برای شناکردن بسیار ناکارآمد است، بنابراین بعید به‌نظر می‌رسد هیچ کدام از حیوانات آبزی واقعا به این شکل حرکت کنند.
اولین تصاویر بدون ابهام از یک مار دریایی غول‌پیکر با بدن حلقه‌ای و موج‌دار که از آب بیرون می‌آید در آثار «اولاوس مگنوس» در قرن شانزدهم ظاهر شد. از اینجا به بعد، این نوع تصویرسازی رایج‌تر می‌شود و تا قرن نوزدهم ادامه می‌یابد. در آن زمان، هنرمندان تلاش کردند توصیفاتی را که دریانوردان داده بودند به تصویر بکشند.
در قرن شانزدهم است که طرح مار دریایی مواج و قوسی‌شکل به الگویی تثبیت‌شده تبدیل می‌شود و بعدها در قرن بیستم، هنگامی که هیولای لاک‌نس محبوبیت یافت، به شکل تصویری رایج در می‌آید. به‌ویژه تصویر حلقه‌دار هیولای لاک‌نس اغلب روی کارت‌پستال‌ها ظاهر می‌شد و همچنان برای تبلیغ این موجود افسانه‌ای مشهور استفاده می‌شود.
اولین تصاویر بدون ابهام از یک مار دریایی غول‌پیکر با بدن حلقه‌ای و موج‌دار که از آب بیرون می‌آید در آثار «اولاوس مگنوس» در قرن شانزدهم ظاهر شده است.
دکتر چارلز پاکستون از دانشگاه سنت‌اندروز و آدریان شاین از پروژه دریاچه نس در مطالعه اخیر خود، شیوع این تصویرسازی‌های هیولای لاک‌نس و دیگر هیولاهای موج‌دار را در مقایسه با نوع چیزهایی که مردم ادعا می‌کنند دیده‌اند، بررسی کردند. آن‌ها دریافتند که حدود 25 تا 35 درصد تمام کارت‌پستال‌های هیولای لاک‌نس تصویری از موجودی با بدن حلقه‌ای نشان می‌دهند.
بااین‌حال، کسانی که ادعا کرده‌اند هیولای لاک‌نس را دیده‌اند، به ندرت از وجود حلقه‌ها یا حتی کوهان‌ها گزارش داده‌اند. در واقع تنها 1٫5 درصد گزارش‌های لاک‌نس شامل توصیف حلقه‌ها یا کوهان‌ها است. این امر نشان می‌دهد که شاهدان تحت تأثیر سنت‌های بصری مرتبط با این موجود قرار نگرفته‌اند. پاکستون و شاین در مقاله خود می‌نویسند: نتایج نشان می‌دهد که حداقل 1 تا 3 درصد گزارش‌های مربوط به موجودات آبزی در آب‌های شیرین (اگر فقط «قوس» و «حلقه» را در نظر بگیریم) باید به عنوان برداشت نادرست (یعنی شاهدان چیزی را گزارش می‌کنند که واقعاً ندیده‌اند) یا نمایانگر کذب کامل تلقی شوند.
نتیجه‌ی فوق زمانی که بحث تأثیرات فرهنگی بر مشاهدات فرضی هیولاها مطرح می‌شود، بسیار مهم است. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که نحوه تصویرسازی رسانه‌ای یا سایر اشکال بازنمایی محبوب، تأثیر زیادی بر نحوه «تجربه» یا درک مردم دارد. به عبارتی دیگر، اگر انتظار داشته باشید هیولایی مارمانند و موج‌دار را در دریاچه اسکاتلند ببینید، احتمالاً همین را خواهید دید؛ اما به نظر نمی‌رسد این موضوع درباره‌ی هیولای لاک‌نس صدق کند. نویسندگان می‌گویند:
تناقض قابل توجهی بین نسبت قوس‌دار بودن تصاویر هیولاهای آبزی در هنر، فیلم و تلویزیون و گزارش‌های واقعی شاهدان وجود دارد.
بنابراین حداقل درباره‌ی هیولای لاک‌نس واقعیت فیزیکی زیرساختی برای گزارش‌های مردمی وجود دارد. آیا این بدان معناست که مردم واقعاً موجود ناشناخته‌ای را در دریاچه می‌بینند؟ پاکستون در این باره قانع نشده است و می‌گوید احتمال بیشتری دارد که مردم چیزهای مختلفی مثل پرندگان، رد امواج، سایه‌ها، سطوح براق ناشی از باد، گیاهان شناور و قایق‌های دوردست را ببینند. در نهایت، آن‌ها اشیاء نامشخص را به اشتباه به عنوان هیولا می‌بینند؛ زیرا انتظار دیدن چیزی را دارند، اما ممکن است آن چیز بدن حلقه‌ای نداشته باشد.
یافته‌های پژوهش در مجله Endeavour منتشر شده است.