نسیم گیلان - زومیت / دانشمندان ناسا جزئیاتی جذاب‌تر درمورد سنگ‌های لکه‌دار کشف‌شده توسط مریخ‌نورد پرسویرنس یافته‌اند؛ اما بازگرداندن نمونه‌ها به زمین کلید ماجرا خواهد بود.
دانشمندان ناسا جزئیات تازه و شگفت‌انگیزی از سنگ‌هایی منتشر کرده‌اند که توسط مریخ‌نورد پرسویرنس در دهانه‌ی باستانی یزرو کشف شده‌اند. این سنگ‌ها نه‌تنها دارای ترکیبات آلی و نشانه‌هایی از وجود آب در گذشته‌اند، بلکه الگوها و ساختارهای معدنی یافت‌شده در آن‌ها، شباهت زیادی به فرآیندهایی دارد که روی زمین معمولاً با دخالت میکروب‌ها به وجود می‌آیند.
بازار ![]()
به گفته‌ی پژوهشگران، یافته‌های اخیر که روز چهارشنبه درجریان نشستی خبری ارائه شدند، می‌توانند یکی از قوی‌ترین شواهدی باشند که تاکنون از وجود حیات در گذشته مریخ به دست آمده است. بااینحال، ناسا تأکید دارد که تنها راه برای اطمینان قطعی، بازگرداندن نمونه‌ها به زمین و بررسی دقیق آن‌ها در آزمایشگاه‌های پیشرفته است.
پرسویرنس در سال 2024 سنگ «چیاوا فالز» را در کرانه‌ی شمالی رودخانه‌ی خشک‌شده‌ی نرتوا والیس پیدا کرد. این رودخانه در گذشته به دهانه‌ی عظیم یزرو می‌ریخته است. بررسی اولیه نشان داد که سنگ کشف‌شده ویژگی‌های زیر را دارد:
سرشار از ترکیبات آلی (مولکول‌های کربن‌دار مرتبط با حیات) است.
نشانه‌هایی از جریان آب در گذشته دارد.
لکه‌هایی شبیه پوست پلنگ روی سطحش دیده می‌شود که احتمالاً از واکنش‌های شیمیایی قدیمی به جا مانده‌اند که می‌توانستند منبع انرژی برای میکروب‌ها باشند.
بااینحال، همه این ویژگی‌ها ممکن است تنها نتیجه فرآیندهای غیرزیستی درطول میلیون‌ها سال باشند. اما ناسا در پژوهشی که 10 سپتامبر در مجله‌ی نیچر منتشر شد، اعلام کرد یافته‌های تازه از سنگ‌های دیگر، احتمال وجود حیات را تقویت می‌کند. شان دافی، مدیر موقت ناسا، در نشست خبری گفت: «بعد از یک سال بررسی، دانشمندان اعلام کردند که هیچ توضیح دیگری پیدا نکردیم. بنابراین این کشف می‌تواند واضح‌ترین نشانه از وجود حیات در مریخ باشد که تاکنون دیده‌ایم.»
کشفیات جدید در مریخ
پرسویرنس از سال 2021 تاکنون ده‌ها نمونه سنگ از دهانه‌ی 50 کیلومتری یزرو جمع‌آوری کرده است. یکی از ابزارهای این مریخ‌نورد به نام SHERLOC نشان داد که سنگ خال‌خالی چیاوا فالز شامل مولکول‌های کربنی و کانی‌هایی مثل هماتیت (نوعی اکسید آهن) و فسفات است.
تصویری از چیاوا فالز که علامت‌های سفید روی آن ممکن است آثار فعالیت میکروبی باستانی باشد.
مایکل تایس، زیست‌شناس دانشگاه تگزاس، توضیح داد: «وقتی ترکیب سنگ‌های منطقه برایت انجل را بررسی کردیم، بلافاصله متوجه شدیم چقدر با نمونه‌های قبلی فرق دارند. شواهدی از چرخه‌های شیمیایی در آن‌ها دیده می‌شد که روی زمین موجودات زنده از آن‌ها برای تولید انرژی استفاده می‌کنند. توضیح این الگوها با فرض وجود حیات بسیار ساده‌تر است تا صرفاً با فرآیندهای زمین‌شناسی.»
در دو مکان دیگر به نام‌های ساپفایر کنیون و ماسونیک تمپل، سنگ‌هایی غنی از خاک رس یافت شد که حاوی مواد معدنی خاصی مانند وی‌ویانیت (نوعی فسفات آهن) و گریژیت (سولفید آهن) بودند. این مواد احتمالاً در نتیجه واکنش میان گل و مواد آلی شکل گرفته‌اند. آرایش مواد معدنی مذکور در سنگ‌ها نیز این فرضیه را پشتیبانی می‌کند.
تایس می‌گوید: «موضوع فقط وجود این مواد معدنی نیست، بلکه نحوه چیدمان آن‌ها است. این الگوها نشان می‌دهد احتمالاً از فرآیندهایی به وجود آمده‌اند که روی زمین با دخالت باکتری‌ها رخ می‌دهد. روی زمین چنین ساختارهایی وقتی تشکیل می‌شوند که میکروب‌ها مواد آلی را مصرف و از زنگ‌آهن یا سولفات برای نفس‌کشیدن استفاده می‌کنند. حالا پرسش اینجاست: آیا در مریخ هم چنین فرآیندهایی رخ داده است؟»
چالش اصلی: بازگرداندن نمونه‌ها به زمین
تنها راه برای پی‌بردن به این موضوع که نشانه‌های وصف‌شده حاصل فعالیت زیستی‌اند یا صرفاً واکنش‌های طبیعی، بررسی نمونه‌ها در آزمایشگاه‌های زمینی است.
برنامه ناسا و آژانس فضایی اروپا این بود که تا سال 2033 با به‌کارگیری مجموعه‌ای از فضاپیماها نمونه‌ها را به زمین بیاورند. اما این مأموریت با مشکلات مالی و تأخیر جدی روبه‌رو شده و احتمال لغو آن وجود دارد. این درحالی است که چین اعلام کرده که قصد دارد مأموریت بازگرداندن نمونه از مریخ را تا سال 2028 اجرا کند.
دافی به این سوال که آیا ناسا مطمئن است مأموریت بازگرداندن نمونه‌های مریخ انجام خواهد شد، پاسخ روشنی نداد، اما خوش‌بین بود: «رئیس‌جمهور علاقه زیادی به فضا دارد و همیشه از من درباره پروژه‌ها می‌پرسد. اگر مشکلی از نظر منابع مالی پیش بیاید، مطمئنم از ما حمایت خواهد کرد.»